داغداغان

داغداغان("تا" یا" تاگوک")
تا (Celtis australis)
آرایه‌شناسی
فرمانرو:	گیاهان
دسته:	گیاهان گلدار
رده:	دولپه‌ای‌ها
راسته:	گل سرخ
تیره:	شاهدانگان
سرده:	تا L.

داغداغان یا تاگوکTagouk یا ته گوک [۱] که در افغانستان به آن توغ می‌گویند درختی است برگ‌ریز از راستهٔ گل سرخ^∗ از تیرهٔ شاهدانگان^∗[۲] جنس داغداغان‌ها^∗ که می‌تواند میان ۲۰ تا ۲۵ متر ارتفاع پیدا کند.

داغداغان بیشتر به عنوان یک گیاه زینتی کاشت می‌شود زیرا در برابر آلودگی هوا مقاوم است و طول عمر زیادی دارد.

رویشگاه ته گوک / داغداغان مناطق سنگلاخی و باغچه‌ها و ایوان‌های طبیعی است. این درخت در آبخیزداری و ایجاد پوشش در نقاط سنگلاخی کاربرد دارد. کشت داغداغان موجب ایجاد امنیت در برابر خطرات سیل، فرسایش خاک و ریزش کوه و غیره می‌شود.[۳]

به نقل از لغتنامه دهخدا، در گویش اصیل شمیران تهران به درخت داغداغان «ته» و در گویش مردم دیلمستان به داغداغان تادانه می‌گویند.[۴]

قداست درخت داغداغان در باورهای عامیانه

در زبان‌های کردی و لری به درخت داغداغان، «تاوی» گفته می‌شود. در فرهنگ عامیانۀ مردم کرد و لر، درخت تاوی مقدس است. در منطقۀ کرمانشاه برای جلوگیری از چشم زخم و آسیب و نیز به عنوان تبرک، از چوب درخت تاوی به گردن، دست، گهوارۀ نوزادان و حتی برخی حیوانات مانند گاو و گوسفند که در زندگی عشایری برای مردم مهم هستند، می‌آویزند. مردم کرد در منطقۀ‌ کرمانشاه و مردم لک معتقدند بدترین چوب برای ساختن عصای چوپان‌ها چوب انار است و بهترین چوب، چوب تاوی است که با خیر و برکت گله همراه است. در جنوب شرقی روستای قلعه هرسم در استان کرمانشاه، محلی به نام دارتاوی قرار دارد که یک درخت کهنسال داغداغان (تاوی) در آنچا و همینطور در حنفیه بوانات فارس در کنار نیایشگاه میترا واقع است و چشمه‌ای بزرگ در پای آن قرار دارد.

این درخت در فرهنگ مردم خراسان جنوبی و ترکمن‌ها نیز مقدس و محترم است. ترکمن‌ها چوب آن را به شکل خاص تراشیده و به گردن کودک می‌آویزند تا چشم نخورد. در خراسان به ویژه در زیبد چوب تراشیده آن به صورت + را بر بازوی کودکان می‌بستند تا از چشم بد و بیماری در امان باشند. نقش داغداغان هم برای جلوگیری از «نظر خوردن» در فرش ترکمنی بافته می‌شود.[۵]

پانویس

2-^ (Rosales)

3-^ (Cannabaceae)

5-^ (Celtis)

درخت داغداغان.

جستارهای وابسته

• برگ‌خوار داغداغان
• گزنه
• درخت تاقوک
• قلعه زیبد و درب صوفه

منابع

مشارکت‌کنندگان ویکی‌پدیا. «Celtis_australis». در دانشنامهٔ ویکی‌پدیای انگلیسی، بازبینی‌شده در ۲۶ مارس ۲۰۰۷.