فهرست رؤسای مجلس شورای ملی

مجلس شورای ملی
مجلس شورای ملی
	صحن مجلس در سال ۱۹۰۶ میلادی
گونه
گونه	تک‌مجلسی (۱۳۲۸–۱۲۸۵); مجلس نمایندگان (۱۳۵۷–۱۳۲۸)
تاریخچه
بنیادگذاری	۱۴ مهر ۱۲۸۵
انحلال	همزمان با انقلاب ۱۳۵۷
ساختار
مدت دوره	۲ ساله (۱۳۲۸–۱۲۸۵); ۴ ساله (۱۳۵۷–۱۳۲۴)

فهرست رؤسای مجلس شورای ملی، فهرستی از افرادی است که در جریان جنبش مشروطه و بر پایه اولین قانون اساسی ایران در ۸ دی ۱۲۸۵ خورشیدی^[۱] به سمت ریاست مجلس شورای ملی برگزیده شده‌اند. اولین رئیس مجلس شورای ملی مرتضی‌قلی صنیع‌الدوله و آخرین آن‌ها جواد سعید بود. در برخی موارد این پست به صورت متوالی در اختیار یک فرد قرار گرفته‌است؛ برای مثال حسین دادگر سه دوره متوالی (دوره هفتم، دوره هشتم و دوره نهم) برای این سمت انتخاب شد.

مطابق ماده ۲۵ قانون انتخابات مجلس شورای ملی، شیوهٔ رای‌گیری در این انتخابات به صورت رأی‌گیری مخفی بود.^[الف]

تا پیش از ریاست رضا حکمت در دوره پانزدهم (۱۳۲۶ خورشیدی)، مدت زمان هر دوره، دو سال بود که پس از آن به چهار سال ارتقاء یافت و در نتیجه زمان ریاست بر مجلس شورای ملی برای هر منتخب مردمی، دو برابر گشت.^[۲]

شاکله مجلس شورای ملی از ابتدای شکل‌گیری تا سال ۱۳۲۸ (دوره پانزدهم) به صورت تک‌مجلسی بود اما پس از آن به شکل مجلس نمایندگان درآمد. محل برگزاری جلسات مجلس شورای ملی در عمارت بهارستان که در گذشته با نام ساختمان مجلس شورای ملی شناخته می‌شد، قرار داشت.^[۳]

آخرین دوره مجلس شورای ملی مربوط به دوره بیست و چهارم و به ریاست جواد سعید بود که تا اوائل انقلاب ۱۳۵۷ ایران ادامه پیدا کرد و در نهایت منجر به انحلال آن و ایجاد شورای انقلاب اسلامی گشت. این شورا پیش از تأسیس مجلس شورای اسلامی نهاد قانون‌گذار در ایران به‌شمار می‌آمد که ریاست آن در ابتدا بر عهده مرتضی مطهری بود^[۴] و پس از درگذشت او سید محمود طالقانی جای او را گرفت و با درگذشت وی، ابوالحسن بنی‌صدر به ریاست آن رسید.^[۵] سرانجام با انحلال این شورا، مجلس شورای اسلامی در ۷ خرداد ۱۳۵۹ افتتاح گردید.^[۶]

از زمان صدور فرمان مشروطیت در سال ۱۲۸۵ خورشیدی تا انقلاب ۱۳۵۷ ایران، در مجموع ۲۴ دوره مجلس شورای ملی تشکیل شد^[۷] که البته در میان برخی از این دوره‌ها ایام فترت پیش می‌آمد و ایران بدون مجلس می‌ماند.^[۸] در مجموع، این مجلس در دوره ۷۲ ساله خود، توسط هفده نفر ریاست شد.

فهرست[ویرایش]

راهنما
	در زمان حکومت قاجار
	در زمان حکومت پهلوی


ردیف	رئیس مجلس			دوره‌ها	آغاز دوره	پایان دوره	تعداد اعضاء	رئیس حکومت
	نام	حوزهٔ انتخابیه	نگاره
• دولت عِلّیه ایران (۱۲۸۵–۱۳۰۴)
۱	مرتضی‌قلی صنیع‌الدوله	تهران		اول	۱۴ مهر ۱۲۸۵	۲ تیر ۱۲۸۷	۱۵۶	مظفرالدین‌شاه محمدعلی‌شاه
۲	محمود علامیر (احتشام‌السلطنه)	تهران
۳	میرزا اسماعیل‌خان ممتازالدوله	اراک
۴	صادق‌خان مستشارالدوله	آذربایجان		دوم	۲۴ آبان ۱۲۸۸	۲۶ آذر ۱۲۹۰	۱۲۶	احمدشاه
۵	میرزا اسماعیل‌خان ممتازالدوله	آذربایجان
۶	محمدعلی‌خان ذکاءالملک	تهران
۷	حسین پیرنیا (مؤتمن‌الملک)	تهران
				سوم	۱۴ آذر ۱۲۹۳	۲۳ آبان ۱۲۹۴	۱۱۵
				چهارم	۱ تیر ۱۳۰۰	۳۰ خرداد ۱۳۰۲	۱۳۷
				پنجم	۲۲ بهمن ۱۳۰۲	۲۲ بهمن ۱۳۰۴	۱۳۸
۸	میرزا حسن‌خان مستوفی	تهران
• کشور شاهنشاهی ایران (۱۳۰۴–۱۳۵۷)
۹	سیدمحمد تدین	بیرجند		ششم	۱۹ تیر ۱۳۰۵	۲۲ مرداد ۱۳۰۷	۱۳۲	رضاشاه
۱۰	حسین پیرنیا	تهران
۱۱	حسین دادگر	دوره هفتم و هشتم: بابل، آمل، نور و تنکابن دوره نهم: تهران		هفتم	۱۴ مهر ۱۳۰۷	۱ آبان ۱۳۰۹	۱۳۶
				هشتم	۲۴ آذر ۱۳۰۹	۲۴ دی ۱۳۱۱	۱۳۳
				نهم	۲۴ اسفند ۱۳۱۱	۲۴ فروردین ۱۳۱۴	۱۳۵
۱۲	میرزا حسن‌خان اسفندیاری	تهران		دهم	۱۵ خرداد ۱۳۱۴	۲۲ خرداد ۱۳۱۶	۱۳۷
				یازدهم	۲۰ شهریور ۱۳۱۶	۲۷ شهریور ۱۳۱۸	۱۳۷
				دوازدهم	۳ آبان ۱۳۱۸	۹ آبان ۱۳۲۰	۱۳۷	رضاشاه محمدرضاشاه
				سیزدهم	۲۲ آبان ۱۳۲۰	۱ آذر ۱۳۲۲	۱۳۶	محمدرضاشاه
۱۳	سید محمدصادق طباطبایی	تهران		چهاردهم	۶ اسفند ۱۳۲۲	۲۱ اسفند ۱۳۲۴	۱۳۵
۱۴	رضا حکمت	شیراز		پانزدهم	۲۵ تیر ۱۳۲۶	۶ مرداد ۱۳۲۸	۱۳۷
				شانزدهم	۲۰ بهمن ۱۳۲۸	۲۹ بهمن ۱۳۳۰	۱۳۸
۱۵	سید حسن امامی	مهاباد		هفدهم	۳۰ تیر ۱۳۳۱^[۹]	۲۸ آبان ۱۳۳۲	۱۳۱
۱۶	سیدابوالقاسم کاشانی	تهران
۱۷	عبدالله معظمی	خوانسار و گلپایگان
۱۸	رضا حکمت	شیراز		هجدهم	۲۷ اسفند ۱۳۳۲	۲۶ فروردین ۱۳۳۵	۱۳۵
				نوزدهم	۱۰ خرداد ۱۳۳۵	۱۹ خرداد ۱۳۳۹	۱۳۵
				بیستم	۲ اسفند ۱۳۳۹	۱۹ اردیبهشت ۱۳۴۰	۱۹۶
۱۹	عبدالله ریاضی	تهران		بیست و یکم	۱۴ مهر ۱۳۴۲	۱۳ مهر ۱۳۴۶	۱۹۸
				بیست و دوم	۱۴ مهر ۱۳۴۶	۹ شهریور ۱۳۵۰	۲۱۹
				بیست و سوم	۱۰ شهریور ۱۳۵۰	۱۶ شهریور ۱۳۵۴	۲۶۸
				بیست و چهارم	۱۷ شهریور ۱۳۵۴	همزمان با انقلاب ۱۳۵۷	۲۶۸
۲۰	جواد سعید	ساری

جستارهای وابسته[ویرایش]

یادداشت[ویرایش]

↑ ماده ۲۵: دادن رای باید مخفی باشد و به این جهت رأی دهندگان قبل از ورود به مجلس انتخاب اسم یک یا چند نفر منتخبین خود رامطابق عده‌ای که اعلان شده‌است روی کاغذ سفید بی‌نشان باید نوشته و پیچیده با خود داشته باشند.

پانویس[ویرایش]

↑ «متن کامل قانون اساسی مشروطه (۱۲۸۵ شمسی)». www.asriran.com. بایگانی‌شده از اصلی در ۸ مه ۲۰۲۰. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۷-۲۸.
↑ «گشایش اولین مجلس شورای ملی ایران» (PDF). بایگانی‌شده از اصلی (PDF) در ۲۴ ژانویه ۲۰۱۴. دریافت‌شده در ۱ اوت ۲۰۲۰.
↑ اسلامی، مجلس شورای. «تاریخچه بنای مجالس در ایران». www.parliran.ir. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۸ اوت ۲۰۲۰. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۸-۲۸.
↑ تبیان، موسسه فرهنگی و اطلاع‌رسانی. «اعضای اولیهٔ شورای انقلاب چه افرادی بودند؟». article.tebyan.net. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۶ آوریل ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۷-۲۸.
↑ «سرنوشت اعضای شورای انقلاب». ایسنا. ۲۰۲۰-۰۲-۱۰. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۲ فوریه ۲۰۲۰. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۷-۲۸.
↑ «۷ خرداد ۱۳۵۹ افتتاح اولین دوره مجلس شورای اسلامی». www.yjc.ir. بایگانی‌شده از اصلی در ۱ ژوئیه ۲۰۲۰. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۷-۲۸.
↑ «مروری بر تاریخ ۲۴ دوره مجلس شورای ملی در کاشان». اهل کاشانم. ۲۰۲۰-۰۲-۲۰. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۸ اوت ۲۰۲۰. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۷-۲۸.
↑ «دوره‌های فترت قانون‌گذاری در بهارستان». تاریخ ایرانی. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۸ اوت ۲۰۲۰. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۷-۲۸.
↑ https://www.irna.ir/news/83570986/%D8%AF%D8%B1%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D9%87-%D9%85%D8%AC%D9%84%D8%B3-%D8%B4%D9%88%D8%B1%D8%A7%DB%8C-%D9%85%D9%84%DB%8C-%D8%B1%D9%88%D8%B3%D8%A7%DB%8C-%D9%BE%D8%A7%D8%B1%D9%84%D9%85%D8%A7%D9%86-%D8%A7%D8%B2-%D8%A8%D8%AD%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%A7%D8%B4%D8%BA%D8%A7%D9%84-%D8%AA%D8%A7-%D9%81%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D8%AF

منابع[ویرایش]

آشنایی با تاریخ مجالس قانونگذاری در ایران: دوره اول تا دوره شانزدهم (۱۳۲۸–۱۲۸۵). تهران: مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی. ۱۳۸۴.
فرهنگ قهرمانی، عطاءالله (۱۳۵۶). اسامی نمایندگان مجلس شورای ملی از آغاز مشروطیت تا دوره ۲۴ قانونگذاری و نمایندگان مجلس سنا در هفت دوره تقنینیه از ۲۵۰۸ تا ۲۵۳۶ شاهنشاهی. تهران.

پیوند به بیرون[ویرایش]

آشنایی با تاریخ مجالس قانونگذاری در ایران: دوره اول تا دوره شانزدهم (۱۳۲۸–۱۲۸۵) بایگانی‌شده در ۱۳ دسامبر ۲۰۲۰ توسط Wayback Machine

[2] ماده ۲۵: دادن رای باید مخفی باشد و به این جهت رأی دهندگان قبل از ورود به مجلس انتخاب اسم یک یا چند نفر منتخبین خود رامطابق عده‌ای که اعلان شده‌است روی کاغذ سفید بی‌نشان باید نوشته و پیچیده با خود داشته باشند.

[1] «متن کامل قانون اساسی مشروطه (۱۲۸۵ شمسی)». www.asriran.com. بایگانی‌شده از اصلی در ۸ مه ۲۰۲۰. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۷-۲۸.

[3] «گشایش اولین مجلس شورای ملی ایران» (PDF). بایگانی‌شده از اصلی (PDF) در ۲۴ ژانویه ۲۰۱۴. دریافت‌شده در ۱ اوت ۲۰۲۰.

[4] اسلامی، مجلس شورای. «تاریخچه بنای مجالس در ایران». www.parliran.ir. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۸ اوت ۲۰۲۰. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۸-۲۸.

[5] تبیان، موسسه فرهنگی و اطلاع‌رسانی. «اعضای اولیهٔ شورای انقلاب چه افرادی بودند؟». article.tebyan.net. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۶ آوریل ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۷-۲۸.

[6] «سرنوشت اعضای شورای انقلاب». ایسنا. ۲۰۲۰-۰۲-۱۰. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۲ فوریه ۲۰۲۰. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۷-۲۸.

[7] «۷ خرداد ۱۳۵۹ افتتاح اولین دوره مجلس شورای اسلامی». www.yjc.ir. بایگانی‌شده از اصلی در ۱ ژوئیه ۲۰۲۰. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۷-۲۸.

[8] «مروری بر تاریخ ۲۴ دوره مجلس شورای ملی در کاشان». اهل کاشانم. ۲۰۲۰-۰۲-۲۰. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۸ اوت ۲۰۲۰. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۷-۲۸.

[9] «دوره‌های فترت قانون‌گذاری در بهارستان». تاریخ ایرانی. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۸ اوت ۲۰۲۰. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۷-۲۸.

[10] ttps://www.irna.ir/news/83570986/%D8%AF%D8%B1%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D9%87-%D9%85%D8%AC%D9%84%D8%B3-%D8%B4%D9%88%D8%B1%D8%A7%DB%8C-%D9%85%D9%84%DB%8C-%D8%B1%D9%88%D8%B3%D8%A7%DB%8C-%D9%BE%D8%A7%D8%B1%D9%84%D9%85%D8%A7%D9%86-%D8%A7%D8%B2-%D8%A8%D8%AD%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%A7%D8%B4%D8%BA%D8%A7%D9%84-%D8%AA%D8%A7-%D9%81%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D8%AF

[۱]

[الف]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

ن ب و رئیسان مجلس شورای ملی ایران
دورهٔ اول - دورهٔ سوم	دوره اول:مرتضی‌قلی‌خان هدایت (۱۲۸۵) • حاج میرزا محمودخان احتشام‌السلطنه (۱۲۸۶) • میرزا اسماعیل‌خان ممتازالدوله (۱۲۸۷) دوره دوم:صادق‌خان مستشارالدوله (۱۲۸۸) • میرزا اسماعیل‌خان ممتازالدوله (۱۲۸۹) • محمدعلی‌خان ذکاء‌الملک • حسین پیرنیا (۱۲۹۰) دوره سوم:حسین پیرنیا (۱۲۹۳)
دورهٔ چهارم - دوره نهم	دوره چهارم:حسین پیرنیا (۱۳۰۰) دوره پنجم:حسین پیرنیا (۱۳۰۲) • میرزا حسن‌خان مستوفی (۱۳۰۴) دوره ششم:سیدمحمد تدین(۱۳۰۵) • حسین پیرنیا(۱۳۰۶) دوره هفتم:حسین دادگر(۱۳۰۷) دوره هشتم:حسین دادگر (۱۳۰۹) دوره نهم:حسین دادگر(۱۳۱۱)
دورهٔ دهم - دورهٔ شانزدهم	دوره دهم:میرزا حسن‌خان اسفندیاری (۱۳۱۴) دوره یازدهم:میرزا حسن‌خان اسفندیاری (۱۳۱۶) دوره دوازدهم:میرزا حسن‌خان اسفندیاری (۱۳۱۸) دوره سیزدهم:میرزا حسن‌خان اسفندیاری (۱۳۲۰) دوره چهاردهم:محمدصادق طباطبایی (۱۳۲۲) دوره پانزدهم:رضا حکمت (۱۳۲۶) دوره شانزدهم:رضا حکمت (۱۳۲۸)
دوره هفدهم - دورهٔ بیستم	دوره هفدهم:حسن امامی (۱۳۳۱)• سیدابوالقاسم کاشانی (۱۳۳۲)• عبدالله معظمی (۱۳۳۲) دوره هجدهم:رضا حکمت (۱۳۳۲) دوره نوزدهم:رضا حکمت (۱۳۳۵) دوره بیستم:رضا حکمت (۱۳۳۹)
دوره بیست و یکم - آخرین دوره	دوره بیست و یکم:عبدالله ریاضی (۱۳۴۲) دوره بیست و دوم:عبدالله ریاضی (۱۳۴۶) دوره بیست و سوم:عبدالله ریاضی (۱۳۵۰) دوره بیست و چهارم:عبدالله ریاضی (۱۳۵۴) • جواد سعید (۱۳۵۷)