نمایش مبدأ برای صدام حسین

{{Pp-semi-indef|small=yes}}
{{لحن نامناسب}}
{{بی‌طرفی}}
{{Infobox officeholder
| honorific-prefix =
| name = صدام حسین
| image = Saddam Hussein in 1998.png
| caption = صدام در سال ۱۹۹۸
| office = پنجمین [[رئیس‌جمهور عراق]]
| term_start = ۱۶ ژوئیه ۱۹۷۹
| term_end = ۹ آوریل ۲۰۰۳
| predecessor = [[احمد حسن البکر]]
| vicepresident = طاها محی‌الدین معروف (۱۹۷۴– ۲۰۰۳){{سخ}}[[عزت ابراهیم]] (۱۹۷۹– ۲۰۰۳){{سخ}}[[طه یاسین رمضان]] (۱۹۹۱–۲۰۰۳)
| primeminister = خودش (۱۹۷۹–۱۹۹۱){{سخ}}[[سعدون حمادی]] (۱۹۹۱){{سخ}}[[محمد حمزه زبیدی]] (۱۹۹۱–۱۹۹۳){{سخ}}[[احمد حسین خضیر سامرائی]] (۱۹۹۳–۱۹۹۴){{سخ}}خودش (۱۹۹۴–۲۰۰۳)
| successor = [[جی گارنر]] {{smaller|(به عنوان رئیس اجرایی [[حکومت ائتلاف موقت عراق]])}}
| office1 = رئیس شورای فرماندهی انقلاب عراق
| term_start1 = ۱۶ ژوئیه ۱۹۷۹
| term_end1 = ۹ آوریل ۲۰۰۳
| predecessor1 = [[احمد حسن البکر]]
| successor1 = سمت حذف شد
| office2 = نخست‌وزیر عراق
| term_start2 = ۲۹ مه ۱۹۹۴
| term_end2 = ۹ آوریل ۲۰۰۳
| predecessor2 = [[احمد حسین خضیر سامرائی]]
| president2 = خودش
| successor2 = [[محمد بحرالعلوم]]
| term_start3 = ۱۶ ژوئیه ۱۹۷۹
| term_end3 = ۲۳ مارس ۱۹۹۱
| president3 = خودش
| predecessor3 = [[احمد حسن البکر]]
| successor3 = [[سعدون حمادی]]
| office4 = [[حزب بعث (جناح عراق)|حزب بعث]]
| term_start4 = ژانویه ۱۹۹۲
| term_end4 = ۳۰ دسامبر ۲۰۰۶
| predecessor4 = [[میشل عفلق]]
| successor4 = [[عزت ابراهیم]]
| office5 = دبیر منطقه فرماندهی منطقه‌ای شعبه منطقه‌ای عراق
| 1blankname5 = دبیر ملی
| 1namedata5 = [[میشل عفلق]] (تا۱۹۸۹){{سخ}}خودش (از ۱۹۸۹)
| term_start5 = ۱۶ ژوئیه ۱۹۷۹
| term_end5 = ۳۰ دسامبر ۲۰۰۶
| predecessor5 = [[احمد حسن البکر]]
| successor5 = [[عزت ابراهیم]]
| term_start6 = فوریه ۱۹۶۴
| term_end6 = اکتبر ۱۹۶۶
| successor6 = احمد حسن البکر
| predecessor6 = احمد حسن البکر
| office7 = عضو شورای منطقه‌ای شاخه منطقه‌ای عراق
| term_start7 = فوریه ۱۹۶۴
| term_end7 = ۹ آوریل ۲۰۰۳
| office8 = معاون رئیس‌جمهور عراق
| term_start8 = ۱۷ ژوئیه ۱۹۶۸
| term_end8 = ۱۶ ژوئیه ۱۹۷۹
| president8 = [[احمد حسن البکر]]
| birth_name = صدام حسین عبدالمجید تکریتی
| birth_date = {{تاریخ تولد|۱۹۳۷|۴|۲۸|df=y}}
| birth_place = [[العوجه، عراق|العوجه]]، [[استان صلاح‌الدین]]، [[پادشاهی عراق]]
| death_date = {{تاریخ مرگ و سن|۲۰۰۶|۱۲|۳۰|۱۹۳۷|۴|۲۸|df=y}}
| death_place = کمپ عدالت، [[کاظمین]]، [[بغداد]]، [[عراق]]
| death_cause = [[اعدام صدام حسین|اعدام]]
| party = {{فهرست ساده|
* [[حزب عربی سوسیالیستی بعث]] (۱۹۵۷–۱۹۶۶)
* [[حزب بعث - منطقه عراق]] (۱۹۶۶–۲۰۰۶)
* جبهه پیشرو ملی{{سخ}}(۱۹۷۴–۲۰۰۳)<ref>{{cite web|url=http://www.britannica.com/EBchecked/topic/926874/National-Progressive-Front|title=National Progressive Front}}</ref><ref>{{cite book|author=Eur|title=The Middle East and North Africa 2003|url=https://books.google.com/books?id=4CfBKvsiWeQC&pg=PA494|year=2002|publisher=Psychology Press|isbn=978-1-85743-132-2|page=494}}</ref>
}}
| spouse = {{فهرست ساده|
* [[ساجده طلفاح]]
* [[سمیره شهبندر]]
}}
| children = {{Hlist|[[عدی صدام حسین|عدی]] (مرده)|[[قصی صدام حسین|قصی]] (مرده)|[[رغد حسین|رغد]]| رنا |حلا}}
| signature = Saddam Hussein Signature.svg
| nickname =
| allegiance = {{پرچم-کشور|Ba'athist Iraq}}
| branch = [[نیروهای مسلح عراق]]
| rank = [[مارشال (درجه نظامی)|مارشال]]
| battles = درگیری دولت عراق و کردها{{سخ}}[[جنگ ایران و عراق]]{{سخ}}[[حمله به کویت]]{{سخ}}[[جنگ خلیج فارس]]{{سخ}}[[جنگ عراق]]{{Executed}}
}}
'''صَدّام حُسین عبدالمجید تِکریتی''' ({{lang-ar|صدام حسين عبد المجيد التكريتي}}؛ ۲۸ آوریل ۱۹۳۷ – ۳۰ دسامبر ۲۰۰۶) سیاستمدار عراقی بود که در فاصلهٔ سال‌های ۱۹۷۹ تا ۲۰۰۳ [[رئیس‌جمهور عراق]] بود. وی یکی از اعضای برجستهٔ [[حزب بعث عراق]] محسوب می‌شد و نقشی کلیدی در کودتای سال ۱۹۶۸ داشت که منجر به حکومت درازمدت حزب بعث شد. مبانی نظری این حزب بر [[پان‌عربیسم]]، نوسازی اقتصادی و [[سوسیالیسم]] استوار بود. صدام به عنوان نایب‌رئیس تحت فرمان دایی خود، ارتشبد [[احمد حسن البکر]]، توانست به سختی کشمکش‌های بین دولت و نیروهای مسلح را در زمانی که گروه‌های بسیاری توانایی براندازی دولت را داشتند کنترل کند. او این کار را با تشکیل نیروهای امنیتی سرکوبگر و تحمیل نیروی خود به دولت انجام داد و با ایجاد رعب و وحشت در ملت حکومت را تماماً به دست گرفت.

صدام به‌عنوان یک رئیس‌جمهور [[دیکتاتور]]، [[کیش شخصیت]] فراگیری برای خود در بین مردم به وجود آورد. او دولتی به شدت مستبد تشکیل داد و توانست در طول [[جنگ ایران و عراق]] (۱۹۸۸–۱۹۸۰) و [[جنگ خلیج فارس]] (۱۹۹۱ میلادی) که هر دو عامل کاهش استانداردهای زندگی و وضع [[حقوق بشر عراق در زمان صدام حسین|حقوق بشر در عراق]] شدند، قدرت را حفظ کند. دولت صدام تمام جنبش‌هایی را که به باور خود تهدیدکننده تلقی می‌کرد، به‌ویژه آن‌ها که برآمده از گروه‌های دینی یا قومی بودند و خیال استقلال یا خودمختاری داشتند سرکوب کرد. هفته‌نامهٔ ''[[اکونومیست]]'' او را یکی از بزرگ‌ترین دیکتاتورهای انتهای سده بیستم میلادی<ref>{{یادکرد خبر|عنوان=The blundering dictator|نشانی=https://www.economist.com/middle-east-and-africa/2007/01/04/the-blundering-dictator|کوشش=The Economist|تاریخ بازبینی=2022-08-09|شاپا=0013-0613}}</ref> و روزنامهٔ ''[[نیویورک تایمز]]'' او را یکی از بی‌رحم‌ترین حاکمان خودکامه در تاریخ معاصر توصیف کرده است.<ref>{{یادکرد خبر|عنوان=Saddam Hussein, Defiant Dictator Who Ruled Iraq With Violence and Fear, Dies|نشانی=https://www.nytimes.com/2006/12/30/world/middleeast/30saddam.html|کوشش=The New York Times|تاریخ=2006-12-30|تاریخ بازبینی=2022-08-09|شاپا=0362-4331|زبان=en-US|نام=Neil|نام خانوادگی=MacFarquhar}}</ref>

صدام در حالی که در نظر بسیاری از [[مردم عرب]] به دلیل مقاومت در برابر غرب و حمایت بی‌شائبه از [[فلسطین]]ی‌ها، رهبری بزرگ تلقی می‌شد، پس از جنگ خلیج فارس از سوی جامعهٔ بین‌الملل و [[آمریکا]] طرد شد. صدام پس از حملهٔ آمریکا و متحدانش به عراق در سال ۲۰۰۳ مقام خود را از دست داد. او در ۱۳ دسامبر ۲۰۰۳ توسط نیروهای آمریکایی در حالی که خود را در یک زیرزمین در حیاط خانه‌ای در روستایی حوالی زادگاهش مخفی کرده بود دستگیر شد. صدام در دادگاه ویژهٔ جرائم سران عراق که توسط دولت موقت عراق تشکیل شد محاکمه و در تاریخ ۵ نوامبر ۲۰۰۶، به اعدام با چوبه دار محکوم شد و سرانجام در تاریخ ۳۰ دسامبر ۲۰۰۶ مصادف با [[عید قربان]] در [[بغداد]] به دار آویخته شد.

== اوایل زندگی ==
[[پرونده:SaddamCairo.jpg|200px|چپ|بندانگشتی|صدام در جمع دانشجویان عضو حزب بعث، قاهره، ۱۹۵۹–۶۳]]
صدام حسین در سال ۱۹۳۷ در روستای [[العوجه]] [[تکریت]] در کشور [[عراق]] و در خانواده‌ای چوپان به دنیا آمد. مادرش او را «صَدّامْ» نام نهاد که در عربی به معنای فردی که بسیار «صَدَمه یا آسیب» می‌رساند است. در مورد اینکه چه کسی پدرش است اختلاف نظر است اما به‌گفته مادرش، او هیچ‌گاه پدر خود «حسین المجید» را که پنج ماه پیش از تولدش ناپدید شده یا درگذشته بود، ندید. کمی بعد از ناپدید شدن پدرش، برادر دوازده ساله‌اش بر اثر بیماری سرطان درگذشت و مادر صدام را در آخرین ماه‌های حاملگی در اندوه فرو برد. او تلاش کرد جنین خود را [[سقط جنین|سقط]] کرده و خود را بُکشد. پس از تولد صدام از نگهداری وی سر باز زد. صدام تا سه سالگی در خانوادهٔ دایی خود، [[خیرالله طلفاح]] زندگی کرد. مادرش، صبحه طلفاح المسلط بار دیگر ازدواج کرد و صدام دارای سه برادر ناتنی شد. شوهر دوم صبحه، «حسن الابراهیم» نام داشت. «المجیدها» [خاندان شوهر اول صبحه] شهرت بدی داشتند، اما «الابراهیم‌ها» [خاندان شوهر دوم صبحه] خیلی بدتر بودند. المجیدها به‌اندازهٔ کافی بد بودند؛ آن‌ها عموماً دزد و خلافکار بودند. اما الابراهیم‌ها از همه پایین‌تر و پست‌تر بودند. همهٔ اهالی «العوجه» از الابراهیم‌ها نفرت داشتند. خودِ «حسن الابراهیم» دهقان فقیر و تنبلی بود که همیشه از زیر کار درمی‌رفت. او به زندگی نگرشی عاری از مسئولیت داشت. بی‌قید و لاابالی بود. هیچ شغل مشخصی نداشت. فقط برای دورهٔ کوتاهی دربان مدرسه‌ای در تکریت بود.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=Saddam: His Rise And Fall - Chapter 1 - Page 44. Writer: Con Coughlin}}</ref> پس از بازگشت صدام نزد مادر، ناپدری‌اش رفتار خشنی با او داشت و او را اذیت می‌کرد. با مطالعهٔ زندگینامه‌های رسمی صدام، می‌توان به نوع نگاه خود او دربارهٔ کودکی‌اش پی برد. در این زندگینامه‌ها به‌ندرت نامی از حسن آورده شده است. شوهر دوم صبحه، مثل شوهر اولش، هیچ جایی در زندگینامه‌های رسمی صدام حسین ندارد. فقط یک بار نامی از حسن آورده شده که آن هم مربوط به این ادعای صدام است که پدرخوانده‌اش صبح‌های زود او را با فریادِ «یا الله پاشو حرام‌زاده، برو به گوسفندها برس» بیدار می‌کرده است.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=Saddam: His Rise And Fall - Chapter 1 - Page 47. Writer: Con Coughlin}}</ref> در ده سالگی از تکریت فرار کرده و به [[بغداد]] رفت تا با عمویش - حسن عبدالمجید - که یک [[تسنن|سُنی]] متعصب بود زندگی کند. بستگان تکریتی وی که اکثراً چوپان بودند، بعدها تأثیرگذارترین و پرنفوذترین مشاوران و حامیان او شدند. بنابر اظهارات خود صدام، او چیزهای زیادی از عمویش یادگرفت، به ویژه اینکه هیچ‌گاه از دشمنانش نترسد حتی اگر تعداد و امکانات آن‌ها بسیار بیشتر از امکانات او باشد. او با راهنمایی عمویش به یک دبیرستان [[ملی‌گرایی|ملی‌گرا]] رفت. در سال ۱۳۳۶ (۱۹۵۷ میلادی) و در ۲۰ سالگی به حزب انقلابی و [[پان‌عربیسم|پان‌عربی]] [[حزب بعث|بعث]] که عمویش هم از طرفداران آن بود پیوست.

وی در نوجوانی عاشق پرنده‌ها بود.<ref name="gq">{{یادکرد وب|عنوان=Tuesdays with Saddam|نشانی=https://www.gq.com/story/sean-o-shea-prisoner-guarded|وبگاه=GQ|تاریخ=2005-06-15|بازبینی=2022-08-09|کد زبان=en-US|نام=Condé|نام خانوادگی=Nast}}</ref> احساسات انقلابی از بارزترین شاخصه‌های آن دوره در عراق و تمام [[خاورمیانه]] بود. طبقهٔ مستبد عراق (شامل [[سلطنت‌طلبی|سلطنت‌طلبان]] محافظه‌کاران، خانواده‌های مشهور و بازرگانان) در حال فروپاشی بودند. به‌علاوه، ملی‌گرایی عربی و مردمی [[جمال عبدالناصر]] در [[مصر]]، تأثیر ژرفی بر این بعثی جوان (حتی تا پایان عمر) گذاشت. ظهور ناصر پیش‌درآمد موج انقلاب‌هایی بود که در دهه‌های ۱۹۵۰ و ۶۰ میلادی در خاورمیانه رخ دادند و باعث سقوط نظام‌های سلطنتی کشورهای [[پادشاهی عراق|عراق]]، [[مصر]] و [[لیبی]] و [[یمن]] شدند. ناصر با [[انگلیس]] و [[فرانسه]] درافتاد و [[کانال سوئز]] را ملی اعلام کرد و تلاش کرد مصر را مدرنیزه و [[دنیای عرب]] را از نظر سیاسی با هم متحد سازد.

== زندگی شخصی صدام ==
[[پرونده:Saddam-family-Pre1995.jpg|بندانگشتی|بالا از چپ: حسین کمال، صدام کمال، رنا، عدی، رغد، سحر ماهر عبدالرشید، قصی، پایین: حلا، صدام حسین و ساجده طلفاح، اواخر دهه ۱۹۸۰]]
صدام سه بار ازدواج کرد. نخستین بار وی در سال ۱۹۶۳ با [[ساجده طلفاح]] دختر دایی بزرگش که یک معلم بود ازدواج کرد. نتیجهٔ این ازدواج با دختر [[خیرالله طلفاح]]، دایی و قائم‌مقام صدام، دو پسر به نام‌های «[[عدی حسین]]» و «[[قصی حسین]]» و سه دختر به نام‌های «[[رنا حسین]]»، «[[رغد حسین]]» و «حلا حسین» بود. ساجده در اوایل سال ۱۹۹۷ به همراه رنا و رغد به گمان دست داشتن در ترور عدی در تاریخ ۱۲ دسامبر ۱۹۹۶ در خانه تحت نظر قرار گرفتند. این‌طور گفته می‌شود که ژنرال [[عدنان خیرالله]] برادر ساجده و دوست ایام کودکی صدام، به دلیل رشد محبوبیت بین مردم کشته شد.

صدام همچنین دو بار دیگر ازدواج کرد. او [[سمیره شهبندر]] را در سال ۱۹۸۶ و پس از طلاق اجباری از شوهرش به عقد خود درآورد. (گفته می‌شود که سمیره همسر مورد علاقهٔ وی بوده است). همسر سوم وی ندال الحمدانی مدیرکل مرکز تحقیقات انرژی خورشیدی در شورای تحقیقات علمی عراق بود که مانند سمیره مجبور به ترک شوهرش شده بود. ظاهراً هیچ مسئلهٔ سیاسی پشت دو ازدواج آخر وی وجود نداشته است. صدام از سمیره دارای یک پسر به نام علی حسین عبدالمجید شد.

در اوت ۱۹۹۵ رنا و همسرش [[حسین کامل المجید]] به همراه رغد و همسرش صدام کامل المجید با فرزندانشان به [[اردن]] فرار کردند. اما هنگامی که صدام قول داد در صورت بازگشت هیچ آسیبی به آن‌ها نمی‌رساند به عراق بازگشتند. برادران المجید درست سه روز پس از بازگشت به عراق در فوریه ۱۹۹۶ کشته شدند.

حلا، دختر دیگر صدام با جمال مصطفی رئیس دفتر امور طوایف عراق ازدواج کرد. او در آن زمان هیچ فعالیت سیاسی نداشت. پسرعموی دیگر صدام به نام [[علی حسن المجید]] که به علی شیمیایی (علی الکیماوی) مشهور است به جرم فرمان استفاده از گاز سمی در سال ۱۹۸۸ در تاریخ ۲۵ ژانویه ۲۰۱۰ به دار آویخته شد. عدی و قصی در ژوئیه ۲۰۰۳ طی عملیاتی توسط نیروهای آمریکایی کشته شدند.

رنا و رغد در اوت ۲۰۰۳ به همراه تمامی نُه فرزندشان به اردن پناهنده شدند. آن‌ها در همین ماه با [[سی‌ان‌ان]] و شبکهٔ ماهواره‌ای [[العربیه]] مصاحبه کردند. هنگامی که مجری سی‌ان‌ان از رغد دربارهٔ پدرش پرسید، او پاسخ داد: «او پدر خیلی خوبی بود. دوست داشتنی بود و قلب بزرگی داشت.» مجری از او خواست که اگر بخواهد می‌تواند پیغامی به پدرش بدهد. او نیز گفت: «دوستت دارم و دلم برایت تنگ شده.» خواهرش رنا نیز گفت: «او خیلی احساساتی بود و نسبت به همهٔ ما مهربان بود.»

== ارتقاء در حزب بعث ==
یک سال پس از ورود صدام به حزب بعث، افسران ارتش به رهبری [[عبدالکریم قاسم|ژنرال عبدالکریم قاسم]] توانستند [[فیصل دوم]] را از [[پادشاهی عراق|سلطنت عراق]] براندازند. بعثی‌ها با دولت جدید مخالفت کرده و در سال (۱۹۵۹) نخست‌وزیر [[عبدالکریم قاسم]] را در عملیاتی که صدام ۲۲ ساله هم در آن شرکت داشت ''ترور'' کردند که ناموفق بود. یک تیر به پای صدام خورد ولی توانست به [[سوریه]] بگریزد، از سوریه هم به [[مصر]] رفت. او را هنگامی که در عراق حضور نداشت به مرگ محکوم کردند. صدام در مصر به ''دانشکدهٔ حقوق'' [[دانشگاه قاهره]] رفت.

افسران ارتش که برخی از آن‌ها جزو [[حزب بعث]] بودند طی کودتایی در سال ۱۹۶۳ میلادی علیه عبدالکریم قاسم، قدرت را به دست گرفتند. با این‌حال تفرقهٔ زیادی که بین آن‌ها وجود داشت، اجازه نداد که این دولت بیش از هفت الی هشت ماه دوام بیاورد. صدام به عراق بازگشت ولی هنگامی که گروه ضدبعثی که [[عبدالرحمان عارف]] ریاست آن را بر عهده داشت قدرت را در اختیار گرفت، صدام را در سال ۱۹۶۴ به ''زندان'' انداختند، او در سال ۱۹۶۷ از زندان فرار کرد و تبدیل به یکی از بزرگ‌ترین رهبران حزب شد. بنابر گفته‌های بسیاری از زندگینامه‌نگاران، صدام هیچ‌گاه بحران‌های درون دولت اول بعثی را فراموش نکرد. در همین راستا بود که هم‌زمان دست به کارهای ظالمانه‌ای زد تا میزان وحدت درون حزبی به شدت افزایش یافته و قدرت در اختیارش باقی بماند و ثبات اجتماعی برقرار باشد.

در ۱۹۶۸ بود که کودتای دوم عراق باعث شد تا حزب بعث به سرکردگی [[احمد حسن البکر|ژنرال احمد حسن البکر]] که اهل تکریت و باصطلاح دایی صدام بود به قدرت برسد. صدام ۳۱ ساله به‌عنوان ''معاون رئیس‌جمهور'' تقریباً همه‌کاره عراق شد.

== تحکیم قدرت ==
صدام در سال ۱۹۷۶ به درجهٔ ژنرالی نیروهای مسلح [[عراق]] رسید. او به سرعت در حال تبدیل شدن به مرد شماره یک دولت بود. صدام پیش از این‌که در سال ۱۹۷۹ به‌طور رسمی قدرت را به دست بگیرد، عملاً رهبر عراق شده بود. او کم‌کم شروع به تحکیم قدرت خود بر دولت عراق و حزب بعث کرد. ارتباطات اعضای حزب با دقت کنترل می‌گردید و حلقهٔ حمایت از صدام در حزب بعث قوی‌تر می‌شد.

پس از آن‌که [[احمد حسن البکر]]، رئیس‌جمهور پیر و ضعیف عراق به تدریج توانایی رسیدگی به امور دفتری خویش را از دست داد، نقش صدام به عنوان چهرهٔ دولت عراق در داخل و خارج از کشور پررنگ‌تر گردید. او به زودی معمار سیاست خارجی عراق شد و در تمامی جلسه‌ها و دیدارهای دیپلماتیک به عنوان نمایندهٔ ملت عراق حاضر می‌شد. صدام در اواخر دههٔ ۱۹۷۰، عملاً رهبر بلامنازع عراق شده بود.

=== تحکیم اقتدار و توسعه اقتصادی و نوسازی زیرساخت عراق توسط صدام ===
صدام در حالی قدرت را به دست گرفت که ملت عراق در میان بحران‌های عمیقی گرفتار شده بودند. عراق بسیار پیش‌تر از صدام، بین گروه‌های اجتماعی، قومی، مذهبی و اقتصادی-اجتماعی تقسیم شده بود. سنی دربرابر شیعه، عرب علیه کرد، رئیس قبیله در مقابل بازرگان شهری و کوچ‌نشین ضد روستایی. ثبات قدرت در کشوری که توسط چند دستگی‌ها و درگیری‌های سیاسی به هم ریخته بود، نیازمند پیشبرد استانداردهای زندگی بود.

صدام با جدیت، نوسازی اقتصاد عراق را به همراه تشکیل یک دستگاه امنیتی قدرتمند برای جلوگیری از بروز کودتا در ساختار قدرت و جلوگیری از شورش‌های مردمی پیگیری می‌کرد. او که همیشه به دنبال گسترش محبوبیت خود بین عناصر جامعهٔ عراق و بسیج قشر توده به پشتیبانی از خویش بود، به دقت روی برنامه‌های توسعه و رفاه اجتماعی نظارت می‌کرد.

در مرکز این استراتژی، [[نفت]] عراق واقع شده بود. صدام حسین در تاریخ ۱۱ خرداد ۱۳۵۱ (۱ ژوئن ۱۹۷۲) فرایند سلب مالکیت شرکت‌های نفتی غربی را که امتیاز انحصاری نفت عراق را در اختیار داشتند آغاز کرد. یک سال بعد بهای نفت در بازارهای جهانی بر اثر [[بحران نفتی سال ۱۹۷۳|شوک نفتی سال ۱۳۵۲]] (۱۹۷۳) به شدت افزایش یافت و صدام توانست از رهگذر سود بالای نفت، مقاصد جاه‌طلبانهٔ خویش را با شدت بیشتری دنبال کند.

در خلال چند سال پس از آن، دولت عراق شروع به ارائهٔ خدماتی به مردم کرد که تا پیش از آن در دیگر کشورهای خاورمیانه سابقه نداشتند. صدام طرح «نهضت ملی سوادآموزی» و «آموزش اجباری رایگان» را راه‌اندازی کرده و نظارت می‌کرد. تحت حمایت او بود که دولت آموزش رایگان همگانی تا آخرین درجهٔ آموزشی را تشکیل داد؛ ظرف چند سال بعد هزاران نفر توانستند خواندن و نوشتن را یاد بگیرند. دولت همچنین شروع به حمایت مالی از خانواده‌های سربازان کرده، درمان عمومی را رایگان ساخته و به کشاورزان وام بلاعوض می‌داد. با این کار عراق توانست یکی از بهترین سیستم‌های بهداشت عمومی در [[خاورمیانه]] را به وجود آورد. همین امر باعث شد تا سازمان علمی فرهنگی آموزشی ملل متحد ([[یونسکو]])، جایزه‌ای به صدام اعطا کند.

صدام به منظور ایجاد تنوع در اقتصاد تک محصولی و متکی به نفت، طرح ملی تقویت زیربنای اقتصادی عراق را آغاز کرده و از آن پشتیبانی می‌کرد. این طرح باعث پیشرفت زیادی در ساخت جاده‌ها، ارتقای صنعت معدن و توسعهٔ صنایع غیرنفتی شد. همچنین این طرح باعث انقلاب قابل توجهی در صنایع تولید انرژی گردید. تقریباً تمامی شهرهای عراق از جمله روستاها و نواحی دورافتاده دارای برق شدند.

پیش از دههٔ ۱۹۷۰، بیشینهٔ جمعیت عراق در روستاها زندگی می‌کردند و [[کشاورز]]ان تقریباً دو سوم کل جمعیت به حساب می‌آمدند. این رقم در دههٔ ۱۹۷۰ به‌شدت کاهش یافت. دلیل آن، اسکان مردم در شهرها و صنعتی‌سازی‌ای بود که صدام از طریق تزریق پول نفت، آن را به جلو می‌راند.

با این حال صدام در مناطق روستایی به شدت بر ایجاد حس وفاداری به حزب بعث می‌کوشید. او پس از ملی‌سازی صنعت نفت، شروع به نوسازی و پیشرفت مناطق روستایی، [[ماشینی کردن]] کشاورزی در مقیاسی وسیع و توزیع زمین بین کشاورزان کرد. او تصرفات زمین داران بزرگ را گرفت و به کشاورزان روستایی بخشید. بعثی‌ها چندین [[شرکت تعاونی]] تأسیس کردند که سودهای به‌دست آمده را بنابر میزان کار روستائیان بین آن‌ها تقسیم می‌کردند و بقیه را صرف تربیت بی‌تجربه‌ها می‌ساختند. تعهد دولت عراق بر اصلاحات ارضی، خود را در دو برابر شدن هزینه‌های توسعهٔ کشاورزی در سال ۱۳۵۴–۱۳۵۳ (۱۹۷۵–۱۹۷۴) نشان داد. اصلاحات ارضی همچنین باعث پیشرفت استانداردهای زندگی لشکر بزرگ دهقانان و رشد تولید شد. البته این میزان هنوز به اندازهٔ دلخواه صدام نرسیده بود.

صدام توانست با تکیه بر نقش اجرایی (گاهی تا حد مدیریت جزئی)، خود را پیش‌برندهٔ برنامه‌های توسعهٔ اقتصادی و رفاهی حزب بعث نشان دهد و بدین‌گونه محبوبیت خود را در قشرهای مختلف عراق بالا ببرد. او با دنبال‌کردن تاکتیک‌های «[[هویج و چماق]]» و گسترش خدمات دولتی توانست بنیان حمایتی مستحکمی بین طبقهٔ کارگر و کشاورز و داخل حزب و ادارات دولتی برای خود ایجاد کند.

مهارت تشکیلاتی بی‌رحمانهٔ صدام در پیشرفت سریع عراق در دههٔ ۱۹۷۰ به بار نشست؛ پیشرفت عراق با چنان سرعتی جلو می‌رفت که دو میلیون نفر از دیگر کشورهای عربی و [[یوگسلاوی]] در عراق کار می‌کردند تا نیاز به کارگران در عراق تأمین شود. عراق در دهه ۱۹۸۰ خصوصی‌سازی را نیز تجربه، و سعی کرد اقتصاد بازار آزاد را تا حدودی تجربه کند ولی این امر با شروع جنگ اول خلیج‌فارس متوقف شد. در سال ۱۹۸۷ دولت برخی از اصلاحات اقتصادی را به منظور افزایش انعطاف‌پذیری و بازارمداری اقتصاد در پیش گرفت. نظارت بر قیمت مواد اولیه را حذف کرد و بسیاری از بخشهای اقتصاد را چه به صورت فروش مستقیم داراییها به سرمایه‌گذاران بومی (در قالب بازار سهام) و چه به صورت اجاره بلندمدت داراییهای دولتی، خصوصی‌سازی کرد. مهم‌ترین نمونه آشکار آن، خطوط هوایی عراق بود که قسمت عمده این شرکت به عموم فروخته شد. دولت همچنین پرداخت یارانه‌های دولتی را به بنگاه‌ها قطع کرد تا به بخش کشاورزی کمک کند. قانون کار، که اشتغال کارگران را تضمین می‌کرد و دست کارفرماها را بسته بود، کنار گذاشته شد و بسیاری از مدیران یقه سفید بنگاه‌های دولتی از کار برکنار شدند. دولت، محدودیتهای سرمایه‌گذاری مستقیم را کاست و مالکیت محدود خارجیان و سرمایه‌گذاری در پروژه‌ها را امکانپذیر کرد. این اصلاحات موجب شد که دولتهای غربی به عراق وام بیشتری پرداخت کنند تا در پروژه‌های توسعه به کار گیرد. در دهه ۱۹۸۰ نیز شوروی سابق و دیگر کشورهای بلوک شرق در پروژه‌های متعددی مشارکت کردند از جمله صنایع فولاد و کارخانه تولید تجهیزات الکتریکی در بغداد، تراکتورسازی در مصیب و کارخانه فرآورده‌های دارویی در سامرا و کشور رومانی کارخانه ساخت سیمان ایجاد کرد. عراق در راستای کاهش وابستگی اقتصاد به نفت درصدد برآمد که صنایع معدنی را گسترش دهد. در سال ۱۹۷۲ کارخانه ساخت سولفور را در شمال عراق و نزدیکی شهر موصل راه‌اندازی کرد. در طی این دوره مجتمع‌های صنایع سنگین، مجتمع پتروشیمی بصره، کارخانجات آهن و فولاد در خورالزبیر، ۳ تولید سولفور و فسفات و صنایع کود شیمیایی ایجاد و گسترش یافت.
[[پرونده:Saddam Hussain Duty Uniform.jpg|بندانگشتی|راست|صدام در لباس وظیفه]]

=== جانشینی و پاکسازی ===
{{اصلی|پاکسازی حزب بعث (۱۹۷۹)}}
رئیس‌جمهور [[احمد حسن البکر]] در سال ۱۳۵۸ (۱۹۷۹) معاهداتی با [[سوریه]] (که تحت حاکمیت بعثی‌های آن کشور بود) امضا کرد که طبق آن‌ها هر دو کشور با هم متحد می‌شدند. بنابر معاهده‌ها، [[حافظ اسد]] رئیس‌جمهور وقت [[سوریه]] قائم‌مقام اتحادیه می‌شد. با این وضع مقام صدام در خطر می‌افتاد؛ ولی پیش از اینکه چنین اتفاقی بیفتد، به وسیله یک کودتای نرم و بدون خشونت در رده‌های بالای دولت، رئیس‌جمهور البکر در تاریخ ۲۵ تیر ۱۳۵۸ (۱۶ ژوئیه ۱۹۷۹) مجبور به استعفا شد و به این ترتیب صدام به‌طور رسمی رئیس‌جمهور [[عراق]] گردید.

صدام چندی بعد در تاریخ ۳۱ تیر ۱۳۵۸ (۲۲ ژوئیه ۱۹۷۹) دستور به برگزاری گردهمایی مجمع رهبران حزب بعث داد. او در این مراسم که بنابر سفارش وی فیلمبرداری هم می‌شد، نام چند تن از اعضا را که به زعم وی جاسوس و خیانتکار به‌شمار می‌آمدند خواند و به آن‌ها دستور داد بیرون بروند. این اعضا که برچسب «خائن» به آن‌ها زده شد، از جلسه بیرون برده شدند تا در مقابل [[جوخه|جوخه‌ی]] آتش، تیرباران شوند. پس از اینکه فهرست به پایان رسید، صدام به همهٔ کسانی که هنوز در جلسه حضور داشتند به خاطر وفاداری‌های گذشته و آینده‌شان تبریک گفت.<ref>{{یوتیوب|UOGkuRCjiGI| همنشین بهار: نشستِ عبرت انگیزِ صدام حسین بغداد؛ قاعة الخلد ۲۲ ژوئیه ۱۹۷۹..}}</ref>

== صدام به عنوان یک رهبر سکولار ==
صدام خود را یک رهبر انقلابی سکولار و نوگرای اجتماعی همانند [[جمال عبدالناصر|ناصر]] می‌دانست. دولت وی به زنان آزادی‌های مضاعف داده و به آن‌ها امکان کار در شغل‌های صنعتی و تحصیل در مدارج عالی تحصیلی داد. همچنین صدام نوعی سیستم قضایی غربی در کشور به اجرا گذاشت. با این کار عراق تبدیل به تنها کشور عرب [[خلیج فارس]] شد که طبق قوانین سنتی اسلام ([[شریعت]]) اداره نمی‌شد. او فعالیت دادگاه‌های مبتنی بر شریعت را به جز برای رسیدگی به دعاوی آسیب‌های شخصی ممنوع اعلام کرد.

کشمکش‌های داخلی ادامهٔ کار پروژه‌های نوسازی صدام را با مشکل مواجه ساخت. جامعهٔ عراق بین گروه‌های زبانی، دینی و قومی تقسیم شده است؛ دولت بعثی عراق تنها از سوی ۲۰ درصد مردم که از طبقهٔ کارگر، کشاورز و خرده‌تاجران سنی مذهب بودند حمایت می‌شد.

[[شیعیان]] که اکثریت جمعیت عراق را تشکیل می‌دادند به دلیل سیاست‌های ضد دین دولت، عَلم مخالفت با آن را برداشته بودند و حزب بعث از تأثیر گرفتن آن‌ها از [[انقلاب ایران (۱۳۵۷)|انقلاب ۱۳۵۷]] (۱۹۷۹) [[ایران]] واهمه داشت.{{مدرک}} کردهای شمال عراق (که سنی هستند ولی عرب نیستند) نیز مخالف سیاست‌های عرب‌سازی حزب بعث بودند. در این شرایط بود که صدام برای حفظ رژیم خود، هستهٔ مرکزی دولت را از خویشاوندان و اهالی قبیلهٔ [[تکریت]] انتخاب می‌کرد.

رژیم صدام برای مقابله با خطر فزایندهٔ [[شیعیان]]، [[کرد]]ها، [[کمونیسم|کمونیست‌ها]] و دیگر مخالفان بالقوه، دو راه پیش رو داشت. اول اینکه آن‌ها را هم وارد رژیم ساخته و منافع را با آن‌ها تقسیم کند یا اینکه با تدابیر شدید پیشگیرانه مانع از اقدامات آن‌ها شود. ابزار اصلی این هدف، سازمان‌های پلیسی و نظامی بودند. در سال ۱۳۵۳ (۱۹۷۴)، [[طه یاسین رمضان]] ریاست ارتش خلق را بر عهده داشت که وظیفه‌اش حفظ امنیت داخلی بود. این گروه به عنوان شاخهٔ نظامی حزب بعث به عنوان وزنه‌ای علیه کودتاهایی بود که توسط نیروهای عادی مسلح انجام می‌شدند. در کنار ارتش خلق، سازمان اطلاعات کل عراق ([[استخبارات]]) قرار داشت که مشهورترین بازوی سیستم امنیتی دولت بود و استفاده از هرگونه ترور و [[شکنجه]] ابایی نداشت. این سازمان توسط [[برزان تکریتی]] که برادر کوچک‌تر و ناتنی صدام بود اداره می‌شد. ناظران خارجی از سال ۱۳۶۱ (۱۹۸۲) به بعد بر این باور بودند که این سازمان در عملیات‌های مختلف، مخالفان صدام حسین در داخل و خارج از کشور را نابود می‌کند.

صدام، میهن‌پرستی عراقی را با این ادعا که عراق نقش تعیین‌کننده‌ای در تاریخ [[جهان عرب]] داشته است تصدیق و تشویق می‌کرد. او به عنوان رئیس‌جمهور، غالباً به دورهٔ [[عباسیان]] که در آن [[بغداد]] مرکز سیاسی، فرهنگی و اقتصادی جهان عرب بود اشاره می‌کرد. صدام همچنین به دوران پیش از اسلام در عراق اشاره می‌کرد و [[میانرودان]] (بین‌النهرین) را به عنوان گهوارهٔ تمدن بشری می‌ستود و شخصیت‌هایی چون [[بخت‌النصر]] و [[حمورابی]] را گرامی می‌داشت. او منابع مالی زیادی را صرف اکتشافات [[باستان‌شناسی]] می‌کرد. وی در عمل به دنبال ترکیب [[پان‌عربیسم]] و ملی‌گرایی عراقی و ارائهٔ تصویری از یک دنیای عربی متحد، تحت رهبری عراق بود.

یکی از نشانه‌های تحکیم قدرت وی، پرستش شخصیت او بین جامعهٔ عراق بود. هزاران تصویر، پوستر، مجسمه و نقاشی دیواری در گوشه و کنار عراق نصب شده بودند. چهرهٔ وی را می‌شد روی ساختمان‌های اداری، مدارس، فرودگاه‌ها، مغازه‌ها و اسکناس عراق دید. پرستش شخصیتی وی نمایانگر تلاش‌های او در جهت پاسخگویی به عناصر گوناگون جامعهٔ عراق بود. صدام گاهی در لباس اعراب بدوی، گاهی در لباس‌های سنتی کشاورزان عراقی که خود در هنگام کودکی به تن می‌کرد و حتی گاهی در لباس کردها ظاهر می‌شد. همچنین او گاهی در لباس‌های غربی نمایان می‌شد و با این کار می‌خواست تصویری از یک رهبر شهری و نوگرا را در اذهان تداعی کند. برخی اوقات خود را به شکل یک مسلمان مؤمن درمی‌آورد و با عمامه و ردا به سوی [[قبله]] نماز می‌خواند و در مقابل، گاهی لباس‌های غربی به تن می‌کرد، عینک دودی به چشم می‌زد و تفنگی را روی شانهٔ خود نگه می‌داشت.

== سوءقصد در دُجیل ==
{{اصلی|کشتار دجیل}}
در سال ۱۹۸۲ [[ترور|سوءقصدی]] علیه صدام حسین در شهرک [[دجیل]] در ۴۰ کیلومتری شمال بغداد انجام شد. نیروهای امنیتی نیز در پاسخ به این اقدام به شهر حمله کرده و بالغ بر ۱۶۰ نفر از ساکنان را کشته و اعدام کردند که در میان آن‌ها چند کودک نیز وجود داشتند. حدود ۱٬۵۰۰ تن از اهالی شهر به زندان فرستاده شدند تا تحت [[شکنجه]] قرار گیرند. جریمهٔ تمامی اهالی هم این بود که ۱٬۰۰۰ کیلومتر مربع از زمین‌های زراعیشان نابود شود؛ تا ده سال بعد هم به کسی اجازهٔ کاشت دوباره داده نشد. واقعهٔ دُجیل یکی از جرائم اصلی صدام بود که وی به‌خاطر دستور آن جرائم غیرانسانی به [[اعدام]] به وسیله چوبه دار محکوم شد.

== روابط خارجی ==
تلاش صدام در ارتباطات خود با خارج بر این استوار بود که عراق نقش تعیین‌کننده‌ای در [[خاورمیانه]] داشته باشد. عراق در سال ۱۳۵۱ (۱۹۷۲) یک پیمان کمک‌رسانی با [[شوروی]] امضا کرد که پس از آن محموله‌های زیادی اسلحه و هزاران مشاور به عراق فرستاده شدند. اما اعدام کمونیست‌های عراقی در سال ۱۹۷۸ و قرار گرفتن غرب به عنوان طرف تجاری عراق باعث کدورت روابط با شوروی شد. پس از آن نیز غرب‌گرایی عراق روز به روز بیشتر می‌شد تا این‌که [[جنگ خلیج فارس]] در سال ۱۹۹۱ آغاز شد.

او در سال ۱۹۷۵ پیمانی با [[ایران]] موسوم به [[عهدنامه ۱۹۷۵ الجزایر|پیمان الجزایر]] امضا کرد که به موجب آن عراق دست از ادعاهای مرزی خود برداشته و در مقابل، ایران هم دست از حمایت کردهای مخالف عراق برمی‌داشت. پس از این‌که [[محمد رضا شاه پهلوی|شاه ایران]] به موجب این معاهده حمایت خود از [[کردها در عراق|کردهای عراقی]] را سلب کرد، صدام از فرصت استفاده کرده و شکستی سنگین بر آن‌ها وارد ساخت. از آغاز تشکیل عراق به عنوان یک کشور مدرن در سال (۱۹۲۰) کردهای جدایی‌طلب جزو مخالفان دول عراقی بوده و خواستار استقلال شمال عراق بوده‌اند. صدام در سال (۱۹۷۰) توافقنامه‌ای با [[مردم کرد|کردها]] امضا کرد که در آن به رهبران کرد [[خودمختاری]] داد، ولی این توافقنامه به زودی از سوی صدام شکسته شد. نتیجهٔ آن، نبردی بی‌رحمانه بین دولت و گروه‌های [[کرد]] بود. در این نبردها حتی روستاهای کردنشین ایران نیز بمباران شدند که این کار باعث تیرگی [[روابط ایران و عراق]] گردید.

او در سال ۱۹۷۶ دیداری از [[فرانسه]] به عمل آورد و طی آن روابط مستحکمی با محافل سیاسی [[محافظه‌کار]] و بازرگانی فرانسه بر قرار کرد. صدام در مخالفت با [[پیمان صلح کمپ دیوید]] بین [[مصر]] و [[اسرائیل]] (۱۹۷۹) پیشگام اعراب بود.

صدام در دههٔ ۱۹۸۰ میلادی طرح غنی‌سازی اتمی عراق را با کمک [[فرانسه]] آغاز کرد. نخستین [[رآکتور هسته‌ای]] عراق [[رآکتور هسته‌ای اوسیراک|اوسیراک]] نام گرفت. اوسیراک نام خدای مرگ در [[مصر باستان]] بود. این رآکتور بعدها و همزمان با جنگ ایران و عراق، با حملهٔ [[نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران|نیروی هوایی ایران]] در [[عملیات شمشیر سوزان]] و سپس در [[عملیات اپرا]] توسط [[نیروی هوایی اسرائیل]] نابود شد زیرا اسرائیل بر این باور بود که عراق می‌خواهد از این رآکتور برای تولید [[جنگ‌افزار هسته‌ای]] استفاده کند.

وی همچنین سلسله آزمایش‌های میکروبی را با همکاری فیزیولوژیست‌های غربی (آلمانی) آغاز کرد. این آزمایش‌ها روی بیست اسیر زن ایرانی که در جریان اشغال [[مهران]] به اسارت درآمده بوند انجام شد.<ref>{{یادکرد |کتاب = شبیه صدام |نویسنده = میخائیل رمضان |فصل = پنجم |صفحه =۳۱۰ | ناشر = سوره مهر| سال =۱۳۸۱ |شابک  = 964-471-678-7}}</ref>

=== رابطه با فلسطینی‌ها ===
صدام حسین میلیون‌ها دلار را صرف کمک به جنگجویان فلسطینی می‌کرد او از سال ۲۰۰۰ تا ۲۰۰۳ در مجموع ۳۵ میلیون دلار را صرف کمک به خانوادهٔ کشته‌شدگان در درگیری‌های [[مردم فلسطینی|فلسطینی‌ها]] و اسرائیلی‌ها کرد. او به هر خانواده‌ای که یکی از اعضای خود را در [[حمله انتحاری|عملیات انتحاری]] از دست می‌داد ۲۵ هزار دلار پرداخت می‌کرد.<ref>{{یادکرد خبر|عنوان=Palestinians get Saddam funds|نشانی=http://news.bbc.co.uk/2/hi/middle_east/2846365.stm|تاریخ=2003-03-13|تاریخ بازبینی=2022-08-09|زبان=en-GB}}</ref>

=== رابطه با اسرائیل ===
در ۱۴ ژوئن ۱۹۸۴ سخنگوی دولت آمریکا بر اهمیت استراتژیک خط لوله عقبه تأکید کرد. همکاری عراق با اسرائیل در زمینه حفاظت از لوله‌های نفت نقش جدیدی به این کشور در منطقه داد. اسرائیل در عراق به صورت غیرعلنی سفارتخانه داشت. کارکنان سازمان اطلاعات عراق به وسیله [[موساد]] آموزش داده می‌شدند.<ref>{{یادکرد |کتاب = شبیه صدام |نویسنده = میخائیل رمضان |فصل = چهارم |صفحه =۱۳۴ | ناشر = سوره مهر| سال =۱۳۸۱ |شابک  = 964-471-678-7}}</ref>

=== صدام حسین و دربار پهلوی ===
{{همچنین ببینید|درگیری‌های ۷۵–۱۹۷۴ اروندرود|عهدنامه ۱۹۷۵ الجزایر}}[[پرونده:1975 Algiers Agreement.jpg|بندانگشتی|200px|[[محمدرضا پهلوی]] در دیدار از رئیس‌جمهور [[الجزیره]]، [[هواری بومدین]] و [[معاون]] رئیس‌جمهور [[عراق]]، صدام حسین برای امضاء [[عهدنامه ۱۹۷۵ الجزایر|پیمان‌نامهٔ الجزایر]] در سال ۱۹۷۵]]
[[محمدرضا پهلوی]]، شاه وقت [[ایران]] که [[حزب عربی سوسیالیستی بعث|حزب بعث]] و رئیس آن صدام حسین را بانی قتل [[سلسله هاشمی|خاندان سلطنتی فیصل]] که روابط نزدیک و صمیمانه‌ای با دربار و [[خاندان پهلوی]] داشتند، می‌دانست هرگز روابطی صمیمانه و گرم با صدام حسین برقرار نکرد.

دیدار [[محمدرضا پهلوی]] با صدام در جریان اجلاس سران کشورهای صادرکنندهٔ نفت «[[اوپک]]» بود که در کشور [[الجزایر]] رخ داد. پس از آن صدام در سال ۱۳۵۵ به دعوت [[امیرعباس هویدا]]، نخست‌وزیر وقت، به [[تهران]] سفر کرد و با شاه هم ملاقاتی داشت. در این سفر قرارداد نهایی شده و به امضا رسید از جمله قراردادی در مورد خطوط مرزی دو کشور بود.

مهم‌ترین سفر رسمی ایرانیان پس از روی کار آمدن صدام در [[عراق]]، دیدار [[فرح پهلوی]] از این کشور بود که در بحبوحه روزهای پیش از پیروزی [[انقلاب ۱۳۵۷|انقلاب ۱۳۵۷ ایران]] انجام گرفت.

=== روابط صدام با روح‌الله خمینی ===
پیش از آن در هنگامی که صدام رئیس شورای انقلاب عراق بود، اخراج [[روح‌الله خمینی]] از عراق که در [[تبعید]] در این کشور به سر می‌برد به تصویب شورای انقلاب عراق رسیده بود. حضور روح‌الله خمینی در [[نجف]]، مقامات امنیتی حزب بعث عراق را از سیاسی‌شدن [[حوزه علمیه نجف]] نگران کرده بود.

تلاش‌های دربار ایران که رابطه چندان گرمی هم با دولت وقت عراق نداشت برای موافقت با حضور روح‌الله خمینی در [[نجف]] راه به جایی نبرد. با اخراج او از عراق و عزیمتش به کشور فرانسه، روند انقلاب ایران شتاب گرفت.

== جنگ ایران و عراق ==
{{اصلی|جنگ ایران و عراق|تهاجم عراق به ایران (۱۳۵۹)}}

در سال ۱۳۵۷ (۱۹۷۹) حکومت [[محمدرضا شاه پهلوی]] در ایران با [[انقلاب ایران]] سرنگون شد و نظام جمهوری اسلامی بر سر کار آمد. مبانی انقلابی اسلام شیعی روی مردم کشورهای منطقه به ویژه کشورهایی که شیعیان بیشتری داشتند به ویژه عراق تأثیر به سزایی گذاشت. صدام از این می‌ترسید که عقاید اسلامی شیعی (که مخالف حکومت سکولار او بودند) در بین جمعیت زیاد شیعهٔ ساکن عراق رخنه کنند.

چند سال قبل، روح‌الله خمینی که در سال ۱۳۴۳ (۱۹۶۴) از ایران [[تبعید]] شده بود، به شهر شیعه‌نشین [[نجف]] رفت و ساکن شد. خمینی در نجف ارتباطات مستحکمی با شیعیان عراقی برقرار ساخته و پیروانی دینی-سیاسی در سراسر جهان برای خود به وجود آورد. پس از توافقنامهٔ سال ۱۳۵۴ (۱۹۷۵) بین شاه و صدام برای ایجاد روابط حسنه بین دو کشور ایران و عراق، صدام زیر فشار شاه قبول کرد تا خمینی را از عراق بیرون کند.

پس از این‌که روح‌الله خمینی قدرت را در ایران به دست گرفت کشمکش‌های مرزی بین ایران و عراق به مدت ده ماه در مورد تسلط بر [[اروندرود]] که دو کشور را از هم جدا می‌سازد بالا گرفت. عراق در تاریخ ۳۱ شهریور ۱۳۵۹ (۲۲ سپتامبر ۱۹۸۰) به [[فرودگاه مهرآباد]] [[تهران]] حمله کرد و سپس وارد استان [[خوزستان]] شد. صدام، خوزستان را استان تازه عراق نامید.

[[پرونده:Shakinghands high.OGG|راست|190px|بندانگشتی|ملاقات صدام حسین و [[دونالد رامسفلد]] در سال ۱۳۶۲ (۱۹۸۳) در [[بغداد]]. رامسفلد در آن زمان فرستادهٔ ویژهٔ [[رونالد ریگان]] به خاورمیانه بود.]]
در روزهای آغاز جنگ، درگیری‌های سنگینی گرد بندرگاه‌های سوق‌الجیشی به وجود آمد. پس از این که صدام پیروزی‌هایی به دست آورد، حملات هوایی و زمینی [[ارتش جمهوری اسلامی ایران|ارتش]] ایران باعث شد خسارات زیادی به نیروهای عراق وارد شود. در سال ۱۳۶۱ (۱۹۸۰) عراق به دنبال راهی بود تا جنگ را به پایان برساند.

عراق ناگهان خود را در میان یکی از طولانی‌ترین و ویرانگرترین [[جنگ فرسایشی|جنگ‌های فرسایشی]] [[قرن بیستم]] یافت. در طول جنگ ارتش عراق از [[سلاح شیمیایی|سلاح‌های شیمیایی]] علیه نیروهای ایرانی و جدایی‌طلبان کُرد استفاده کرد.

نیروهای عراقی در تاریخ ۲۵ اسفند ۱۳۶۶ (۱۶ مارس ۱۹۸۸) به منظور سرکوب شورش مردم کرد شمال عراق به‌وسیله گاز سمی و اعصاب [[حمله شیمیایی به حلبچه|به شهر کردنشین حلبچه حمله کردند]]. در این عملیات تقریباً پنج‌هزار نفر که غالباً غیرنظامی بودند جان باختند. در آن زمان عراق، ایران را مسئول این قتل‌عام و چند [[جنگ‌افزار شیمیایی|عملیات شیمیایی]] دیگر دانست ولی هیچ مدرکی در این باره پیدا نشد. در واقع، این کار را جهت دادن مجوز حمله شیمیایی به ایران انجام داد.

صدام برای دریافت کمک‌های نقدی و سیاسی به دیگر کشورهای عرب روی آورد. او با موفقیت توانست حمایت [[رونالد ریگان]] رئیس‌جمهور آمریکا را به دست آورد. خمینی با این ادعا که جامعهٔ جهانی باید عراق را مجبور به پرداخت خسارت جنگ کند، هیچ‌گونه پیشنهاد آتش‌بسی را نمی‌پذیرفت.

پس از صدور [[قطعنامهٔ ۵۹۸ شورای امنیت]] توسط سازمان ملل، آن [[قطعنامه]] بلافاصله از سوی عراق پذیرفته شد، ولی بعد از گذشت یک سال و هفت روز از تاریخ صدور آن (و به فاصله پانزده روز بعد از [[پرواز شماره ۶۵۵ ایران ایر|سقوط هواپیمای مسافربری پرواز شماره ۶۵۵ ایران ایر توسط آمریکا]] در ۲۷ تیر ۱۳۶۷) از سوی ایران نیز پذیرفته و توسط خمینی به نوشیدن جام زهر تعبیر شد. در این جنگ تقریباً ۱٬۷ میلیون نفر از هر دو طرف جان خود را از دست دادند و اقتصاد هر دو کشور که پیش از این سالم و رو به رشد بود، آسیب جدی دید.

همچنین عراق در حدود ۷۵ میلیارد دلار بدهی جنگی به بار آورد. استقراض از آمریکا باعث شد که عراق تبدیل به کشوری بدهکار شود. همچنین صدام در طول جنگ با ایران در [[دهه ۱۹۸۰ (میلادی)|دهه ۱۹۸۰ میلادی]] مبالغ بسیار زیادی را از دیگر کشورهای عربی قرض گرفته بود. در آن زمان صدام با هزینه‌های گزاف ساخت دوبارهٔ زیربنای عراق روبه‌رو بود و با ناامیدی به دنبال پول برای ساخت زیربنای عراق پس از جنگ بود.

== جنگ خلیج فارس ==
{{بخش بدون منبع}}
{{اصلی|جنگ خلیج فارس|حمله به کویت}}

=== پیش‌زمینهٔ کشمکش با کویت ===
پایان جنگ با ایران مقارن شد با بروز کشمکش با همسایهٔ ثروتمندی به نام [[کویت]]. صدام بر این باور بود که جنگ او با ایران باعث شده است که کویت از حملهٔ قریب‌الوقوع ایرانیان در امان باشد. او همچنین معتقد بود چون جنگ او با ایران به سود کشورهای حوزهٔ خلیج فارس بوده است، دولت‌های عربی باید بخشی از بدهی عراق را ببخشند. صدام با اصرار از کویت خواست که بدهی ۳۰ میلیارد دلاری عراق را که برای جنگ با ایران گرفته شده بود ببخشد، ولی کویتی‌ها زیر بار نرفتند.<ref>{{یادکرد |کتاب = شبیه صدام |نویسنده = میخائیل رمضان |فصل = هشتم |صفحه =۳۳۸ | ناشر = سوره مهر| سال = ۱۳۸۱ |شابک  =964-471-678-7}}</ref>

صدام که در پی جمع‌آوری پول برای ساخت مجدد عراق بود، به کشورهای صادرکنندهٔ نفت فشار آورد تا کمی از تولید خود بکاهند تا قیمت نفت بالاتر رود. کویت از کاهش تولید نفت سر باز زد. این کشور همچنین پیشگام کشورهای مخالف کاهش تولید نفت در [[اوپک]] شد. کویت مقادیر زیادی نفت استخراج می‌کرد تا بهای نفت را پایین نگه دارد، در حالی که عراق برای بازپرداخت بدهی‌های خود نیاز به فروش نفت به قیمت بالا داشت.

در همین زمان بود که صدام مخالفت خود با خطوط مرزی عراق-کویت (که در اصل توسط [[بریتانیا]] در سال ۱۳۰۱ (۱۹۲۲) تعیین شده بودند) را نشان داد. دلیل او این بود که این وضعیت باعث جدایی عراق از دریا می‌شود. یکی از اندک مقولاتی که باعث وحدت در کشوری می‌شد که مملو از تقسیمات اجتماعی، قومی، مذهبی و اقتصادی-اجتماعی بود، در مرحلهٔ اول، باور بر این نکته بود که کشور کویت هیچ حقی برای موجودیت ندارد. ملی‌گرایان عراقی دست‌کم به مدت نیم قرن بر این نکته پافشاری می‌کردند که کویت از دیرباز بخش لاینفک عراق بوده و تنها زمانی موجودیت مستقلی پیدا کرده که [[امپریالیسم|امپریالیست‌های]] بریتانیایی اراده کرده‌اند.

ذخایر نفتی کویت نیز خود باعث افزایش تنش در منطقه بود. این ذخایر تقریباً با ذخایر نفت عراق برابر بودند (در حالی که جمعیت کویت تنها ۲ میلیون و جمعیت عراق ۲۵ میلیون نفر بود). عراق و کویت روی هم ۲۰ درصد ذخایر شناخته‌شدهٔ نفت جهان را دارا بودند؛ تنها برای مقایسه ذکر می‌شود که [[عربستان سعودی]] دارای ۲۵ درصد ذخایر جهانی نفت است.

کمی بعد کویت با حفر چاه‌هایی که عراق فکر می‌کرد داخل منطقهٔ مرزی مورد مشاجرهٔ دو کشور است، باعث خشم صدام شد. صدام در اعتراض به این اقدام دولت کویت به آمریکا شکایت کرد. هر چند که بحران اقتصادی عراق به مدت چندین سال بود که ادامه داشت ولی صدام می‌خواست به‌وسیلهٔ پول نفت به آن پایان دهد. او هنوز ارتش با تجربه و تا دندان مسلح خود را داشت و گهگاه از آن برای تأثیرگذاری روی روابط منطقه‌ای استفاده می‌کرد. صدام چندی بعد دستور حرکت نیروهایش به مرز [[کویت]] را داد.

در حالی که روابط عراق و کویت روز به روز به وخامت می‌گرایید، صدام اخباری مبنی بر تهدیدات آمریکا دربارهٔ پاسخگویی نظامی به عراق دریافت می‌کرد. واشینگتن تقریباً یک دهه بود که سیاست گسترش ارتباطات خود با عراق را در پیش گرفته بود. حکومت ریگان در طول جنگ عراق و ایران مبلغی در حدود ۴۰ میلیارد دلار به عراق کمک کرده بود که تقریباً همهٔ آن به‌صورت اعتباری بود. همچنین دولت آمریکا میلیاردها دلار به صدام باج داده بود تا او با شوروی طرح دوستی نریزد.

صدام در تاریخ ۳ مرداد ۱۳۶۹ (۲۵ ژوئیه ۱۹۹۰) طی یک ملاقات اضطراری با [[آوریل گلاسپی]]، سفیر آمریکا در عراق تمایل خود به ادامهٔ گفتگوها را ابراز داشت. دولت آمریکا می‌خواست در این بین نقش میانجی را بازی کند. با همین هدف بود که [[جرج اچ دبلیو بوش]] و [[جیمز بیکر]] اعلام کردند که نمی‌خواهند در این میان از زور استفاده شود و همچنین آن‌ها نسبت به اختلافات مرزی عراق و کویت بی‌طرف می‌مانند و خود را وارد ماجرا نخواهند کرد. کمی بعد مذاکرات سران عراق و کویت به شکست انجامید. سپس صدام فرمان پیش‌روی نیروهای خود به داخل خاک کویت را داد.

هر چند که اطلاعات دست اولی پیرامون انگیزهٔ صدام از حمله به کویت در دست نیست، ولی با در نظر گرفتن دیدگاه صدام پیش از جنگ می‌توان حدس زد که دلیل اصلی حمله به کویت مشکل بدهی‌های بعد از جنگ عراق و تلاش‌های بیهودهٔ صدام برای بازسازی زیربنایی، احیای اقتصاد نابودشده و تثبیت موقعیت سیاسی عراق بود.

=== آغاز جنگ خلیج فارس ===
{{اصلی|حمله به کویت|تهاجم به عراق در سال ۲۰۰۳}}{{جعبه نقل قول | نقل‌قول ='''صدام حسین نه استراتژیست است، نه درس عملیات‌جنگی خوانده، نه تاکتیک بلد است، نه ژنرال است و نه سرباز. به جز این‌ها، ارتشیِ خوبی‌ست. می‌خواستم این را بدانید. '''{{سخ}}ژنرال [[نورمن شوارتسکف (پسر)|نورمن شوارتسکف]]، فرمانده نیروهای ائتلاف در یک کنفرانس خبری در طول [[جنگ خلیج فارس]].<ref>[http://www.bbc.co.uk/persian/world/2012/12/121227_u14_schwarzkopf_death.shtml نورمن شوارتسکف فرمانده جنگ آمریکا در خلیج فارس درگذشت]، بی‌بی‌سی فارسی</ref>| تراز = چپ | عرض = 300px | اندازه خط = 12px | گیومه نقل‌قول = بله | تراز منبع = چپ}}

صدام در تاریخ ۱۱ مرداد ۱۳۶۹ (۲ اوت ۱۹۹۰) به کویت [[حمله به کویت|حمله کرد]] و خاک آن را به عراق ضمیمه کرد و با این کار خود باعث بروز بحران‌های بین‌المللی گشت. [[شورای امنیت سازمان ملل متحد]] اجازه توسل به زور برای خارج کردن عراق از کویت را صادر کرد.

[[جرج اچ. دابلیو. بوش]]، رئیس‌جمهور آمریکا در روزهای اول با احتیاط رفتار کرد. کویت پیش از اشغال، از سویی یکی از دشمنان سرسخت [[اسرائیل]] بود و جزو کشورهای سلطنتی حوزهٔ [[خلیج فارس]] به‌شمار می‌رفت که با [[اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی|شوروی]] روابط دوستانه داشت. از سوی دیگر سیاست‌گذاران خارجی، کارشناسان [[خاورمیانه]] و منتقدان نظامی واشینگتن و کارخانجاتی که سرمایه‌گذاری‌های سنگینی در منطقه کرده بودند، نگرانی‌های زیادی در مورد ثبات منطقه داشتند. این حمله باعث ترس از این شد که بهای نفت جهانی و در نتیجه اقتصاد جهانی در خطر قرار گیرد؛ کویت تقریباً ده درصد کل ذخایر [[نفت خام]] را در اختیار داشت. به احتمال زیاد، هنگامی که [[مارگارت تاچر]] نخست‌وزیر سرسخت [[بریتانیا]] که از دوستان وفادار آمریکا در دورهٔ ریگان-بوش به‌شمار می‌رفت به آمریکا رفته بود، بوش را به این کار راضی کرد. بریتانیا نسبت به آمریکا روابط تاریخی بیشتری با کویت داشت. این روابط به سال‌های استعمار کویت از سوی بریتانیا برمی‌گشت. این کشور همچنین سود زیادی از بابت سرمایه‌گذاری‌های خود در کویت برداشت می‌کرد.

همکاری بین [[ایالات متحده]] و [[جماهیر متحد شوروی]] باعث شد تا موضوع به [[شورای امنیت سازمان ملل متحد|شورای امنیت سازمان ملل]] فرستاده شود. این شورا تصمیم گرفت که اگر صدام نیروهای خود را طبق برنامهٔ زمان‌بندی‌شده از کویت خارج نکند، اجازهٔ استفاده از زور علیه این کشور را خواهد داد. سیاست‌مداران آمریکایی از این می‌ترسیدند که عراق قصد حملهٔ تلافی‌جویانه به کشور نفت‌خیز [[عربستان سعودی]] که از دههٔ ۱۹۴۰ از دوستان نزدیک آمریکا به‌شمار می‌رفت و مخالف اشغال کویت بود را داشته باشد. پس از آن بود که آمریکا و گروهی از کشورهای متحد دیگر که از کشورهای مختلفی نظیر [[مصر]]، [[سوریه]] و [[چکوسلواکی]] تشکیل شده بودند، دسته‌های بزرگی از نیروهای خود را به مرز عربستان و کویت و عراق فرستادند تا ارتش عراق را که در آن زمان دومین ارتش بزرگ خاورمیانه بعد از ایران در [[خاورمیانه]] بود دور بزنند.
[[پرونده:Republican Palace, Baghdad, Iraq.jpg|بندانگشتی|کاخ ریاست‌جمهوری صدام در بغداد]]
هنگامی که گفتگوها و تهدیدهای پس از جنگ هنوز در جریان بود، صدام توجه مجددی به قضیهٔ فلسطین کرده و اعلام کرد که اگر اسرائیل از [[کرانه باختری رود اردن]]، [[بلندی‌های جولان]] و [[نوار غزه]] عقب‌نشینی کند او نیز از کویت باز پس می‌نشیند. این پیشنهادِ صدام باعث بروز شکاف بین [[جهان عرب|کشورهای عربی]] شد و آمریکا و کشورهای عرب غربی را در مقابل فلسطینی‌ها قرار داد. ائتلاف ضداشغال در پایان، هرگونه ارتباطی بین موضوع فلسطین و کویت را رد کرد.

صدام ضرب‌الاجل [[شورای امنیت سازمان ملل متحد|شورای امنیت]] را نپذیرفت. آمریکا و متحدانش با پشتیبانی شورای امنیت در تاریخ ۲۶ دی ۱۳۶۹ (۱۶ ژانویهٔ ۱۹۹۱) حملهٔ هوایی گسترده‌ای را علیه عراق آغاز کردند. اسرائیل نیز توسط موشک‌های عراقی مورد اصابت قرار گرفت ولی از آن‌جا که نمی‌خواست کشورهای عرب از ائتلاف ضدعراق خارج شوند درصدد انتقام‌جویی برنیامد. یک نیروی زمینی که اغلب افرادش از قوای مسلح آمریکایی و انگلیسی و تیپ‌های پیاده‌نظام بودند ارتش صدام را در بهمن ماه سال ۱۳۶۹ (فوریهٔ ۱۹۹۱) از کویت بیرون رانده و بخش جنوبی عراق را تا رود [[فرات]] اشغال کردند.

[[جرج اچ. دابلیو. بوش]] در تاریخ ۱۵ اسفند ۱۳۶۹ (۶ مارس ۱۹۹۱) با اشاره به درگیری‌های منطقه اعلام کرد: «موضوع، تنها یک کشور کوچک نیست، هدف ما یک عقیدهٔ تازه است- یک [[نظم نوین جهانی]]، نظمی که در آن کشورهای مختلف تحت یک جنبش گرد هم آمده تا به آرزوهای جهانی بشریت، یعنی صلح، امنیت، آزادی و حاکمیتِ قانون دست یابند.»

ارتش پرتعداد و کم‌سلاح عراق در نهایت نشان داد که دیگر نمی‌تواند در برابر نیروهای زمینی سریع‌الانتقال ائتلاف و پشتیبانی هوایی قدرتمند آن‌ها دوام بیاورد. تقریباً ۱۷۵٬۰۰۰ عراقی اسیر شده بودند و بنابر آمارهای اعلام‌شده از سوی آمریکا شمار تلفات عراقی‌ها به ۲۰٬۰۰۰ نفر می‌رسید. منابع دیگر شمار کشته‌ها را تا ۱۰۰٬۰۰۰ نفر هم برآورد می‌کردند. عراق براساس توافقنامهٔ آتش‌بس قبول کرد که همهٔ [[جنگ‌افزار شیمیایی|جنگ‌افزارهای شیمیایی]] و [[جنگ بیولوژیک|بیولوژیک]] خود را از بین برده و به بازرسان [[سازمان ملل متحد|سازمان ملل]] اجازهٔ بازرسی از پایگاه‌های خود را بدهد. تحریم تجاری سازمان ملل تا زمانی که عراق تمامی شروط را اجرا نکرده بود باقی می‌ماند.

=== پس‌آیند جنگ خلیج فارس ===
{{همچنین ببینید|خیزش شعبانیه}}
[[پرونده:Alkhoi-saddam.jpg|بندانگشتی|150x150پیکسل|دیدار اجباری [[سید ابوالقاسم خویی]] با صدام حسین، پس از شکست [[خیزش شعبانیه]].]]
گروه‌های قومی و دینی عراق با استفاده از وضعیت به وجود آمده زمینه را برای شورشی جدید در کشور آماده دیده و به آن اقدام کردند. با اوضاع جاری پس از جنگ در عراق، ناآرامی‌های اجتماعی و قومی بین شیعیان، کردها و واحدهای نظامی ناراضی می‌توانستند خطر بزرگی برای دولت صدام باشند. شورش‌های کردها در شمال و شیعیان در جنوب و مرکز عراق با بی‌رحمی تمام پاسخ داده شد.

آمریکا که خود، عراقی‌ها را تشویق به شورش علیه صدام کرده بود هیچ کمکی جز کنترل [[منطقه پروازممنوع]] عراق نکرد. [[ترکیه]] با هرگونه استقلال کردها مخالف بود و عربستان سعودی و دیگر کشورهای محافظه‌کار عرب از به وجود آمدن یک انقلاب شیعی دیگر مانند [[انقلاب ایران (۱۳۵۷)|انقلاب ۱۳۵۷ ایران]] هراس داشتند. صدام که توانسته بود پس از شکست در جنگ، بحران‌ها را نیز کنترل کند، با کشوری مواجه بود که از نظر اقتصادی و نظامی به شدت آسیب دیده بود و او هرگز نتوانست آسیب‌ها را جبران کند. او دائماً بقای خود را نشانهٔ پیروزی عراق در جنگ با آمریکا اعلام می‌کرد. این پیغام صدام شهرت زیادی در جهان عرب پیدا کرد.

صدام با اصرار زیاد می‌خواست خود را مسلمانی مؤمن نشان دهد تا بتواند نظر گروه‌های دینی محافظه‌کار جامعهٔ عراق را به خود جلب کند. بعضی از عناصر شریعت اسلام به قانون عراق بازگردانده شدند. برای نمونه وی در سال ۲۰۰۱ حکم اعدام [[همجنس‌گرایی|همجنس‌گرایان]]، [[تجاوز جنسی|تجاوزگران]] و [[تن‌فروشی|فاحشگان]] را به قوانین عراق بازگرداند و عبارت «[[الله اکبر]]» را با دست‌خط خود به [[پرچم عراق]] افزود.

== ۲۰۰۳–۱۹۹۱ ==
پس از اتمام جنگ، [[روابط ایالات متحده آمریکا و عراق|رابطهٔ بین ایالات متحده آمریکا و عراق]] همچنان متشنج ماند. در آوریل ۱۹۹۳ سرویس امنیتی عراق تلاش کرد تا [[جرج اچ. دابلیو. بوش]] رئیس‌جمهور سابق آمریکا را هنگام دیدار وی از کویت ترور کند اما مأموران امنیتی کویت بمب کار گذاشته‌شده در یک خودرو را خنثی کردند. آمریکا در پاسخ به این اقدام در تاریخ ۲۶ ژوئن ۱۹۹۳ حمله‌ای موشکی به ساختمان مرکزی اطلاعات عراق - استخبارات - در بغداد کرد.

تحریم‌های سازمان ملل که به دلیل حملهٔ عراق به کویت وضع شده بودند و از صادرات نفت عراق نیز جلوگیری می‌کردند، همچنان بر جای خود باقی‌ماندند. این تحریم‌ها موجب سختی اوضاع زندگی و نابودی زیربنای اقتصاد عراق شدند. تنها، قاچاق کالا در مرز سوریه و کمک‌های انسانی باعث بهبود نسبی این بحران می‌شد. [[سازمان بین‌المللی|سازمان‌های بین‌المللی]] (مانند [[یونیسف]] و [[سازمان بهداشت جهانی|بهداشت جهانی]] WHO) تخمین می‌زنند که این تحریم‌ها بین ۵۰۰٬۰۰۰ تا ۱٬۲ میلیون مرگ در پی داشته‌اند. اکثر جان‌باختگان، افراد زیر ۵ سال بوده‌اند. برخی افراد دیگر نیز که به این آمار شک دارند، برآورد می‌کنند که ۳۵۰٬۰۰۰ تن بین سال‌های ۱۹۹۱ تا ۲۰۰۰ بر اثر تحریم‌ها جان خود را از دست داده‌اند و بیشتر مرگ‌ها به خاطر بمباران زیرساخت‌های عراق بوده است. [[سازمان ملل متحد|سازمان ملل]] در تاریخ ۱۸ آذر ۱۳۷۵ (۹ دسامبر ۱۹۹۶) به دولت عراق اجازه داد تا مقدار محدودی از نفت خود را در ازای دریافت غذا و دارو به فروش برساند. درآمد محدودی که از بابت [[برنامه نفت در برابر غذا|برنامهٔ نفت در برابر غذای]] سازمان ملل متحد به‌دست می‌آمد به عراق جاری شد.

سیاست‌مداران آمریکایی همچنان صدام حسین را متهم به تخلف از موارد آتش‌بس نظیر توسعهٔ [[سلاح‌های کشتار جمعی|سلاح‌های کشتارجمعی]] و دیگر سلاح‌های ممنوعه، خودداری از انتشار اطلاعات دربارهٔ این سلاح‌ها و تخلف از تحریم‌های سازمان ملل و «[[منطقهٔ پرواز ممنوع]]» می‌کردند. حملات نظامی یک‌طرفهٔ آمریکا و [[انگلستان]] گاه‌وبیگاه در عراق انجام می‌شدند، که بزرگ‌ترین آن‌ها [[عملیات روباه صحرا]] نام داشت که در ۱۶ تا ۱۹ دسامبر ۱۹۹۸ انجام شد. دلیل اصلی بحران‌ها بین سال‌های ۱۹۹۷ تا ۱۹۹۸ که موجب بمباران شدید عراق از سوی انگلستان و آمریکا گشت، در اختیار داشتن سلاح‌های غیرقانونی توسط عراق اعلام شد.

دو سال پس از فعالیت‌های مداوم، جنگنده‌های آمریکایی و انگلیسی در فوریهٔ ۲۰۰۱ هم با شدت بیشتری به پایگاه‌های نزدیک بغداد حمله کردند.

پس از جنگ، حمایت از صدام بین حامیان [[تکریت|تکریتی]] وی، اعضای خانواده و دیگر پشتیبانان او تقسیم گشت. آن‌ها مشارکت زیادی در فعالیت‌های سرکوبگرانه و مستبدانهٔ دولت داشتند. سرکوب مخالفان داخلی به شدت افزایش پیدا کرد و پسران صدام، [[عدی حسین]] و [[قصی حسین]] به شدت نیرومند گشته و موجی از ترورهای پنهان را به وجود آوردند. این دو به احتمال زیاد عوامل مؤثر در فرار دامادهای صدام ([[حسین کامل المجید|حسین کامل]] و [[صدام کامل المجید|صدام کامل]]) به اردن در اوت ۱۹۹۵ بودند. دامادهای صدام که از رده‌بالاترین نظامیان ارتش عراق به حساب می‌آمدند، پس از بازگشت به عراق در بهمن ماه همان سال (فوریهٔ سال بعد) کشته شدند.

همکاری عراق با بازرسان سازمان ملل در طول [[دهه ۱۹۹۰ (میلادی)|دههٔ ۱۹۹۰ میلادی]]<nowiki/>متناوب بود. دسترسی بازرسان به پایگاه‌های مورد نظر سرانجام در سال ۱۹۹۸ قطع شد. این‌طور گفته می‌شد که عراق در حال بازی دادن قدرت‌های غربی و دیگر کشورهای عرب بود و می‌خواست این‌طور نشان بدهد که مقادیر زیادی مواد ممنوعه در اختیار دارد که با استفاده از آن‌ها می‌تواند به دوران اقتدار خویش بازگردد.

=== جنگ عراق در سال ۲۰۰۳ ===
{{اصلی|تهاجم به عراق در سال ۲۰۰۳}}
صدام از دیدگاه آمریکایی‌ها همچنان به‌عنوان تهدیدی برای هم‌پیمانان غربی مثل کشور نفت‌خیز [[عربستان سعودی]] و [[اسرائیل]]، خطری برای محموله‌های نفتی [[خلیج فارس]] و ثبات [[خاورمیانه]] به‌شمار می‌رفت. [[بیل کلینتون]] رئیس‌جمهور آمریکا ۲۰۰۱–۱۹۹۳ که جانشین بوش شده بود، تحریم‌های اقتصادی تازه‌ای در کنار تحریم‌های نظامی برای عراق وضع کرده و [[منطقه پروازممنوع|منطقهٔ پروازممنوع]] را نیز کنترل می‌کرد.<ref name=":0">{{یادکرد وب|تاریخ=28 دی 1396|وبگاه=خبرگزاری فارس|نشانی=https://www.farsnews.ir/news/13961018000701/|عنوان=پیوستگی امنیت ملی با امنیت منطقه ای}}</ref>

کلینتون در سال ۱۹۹۸ در پاسخ به ممانعت عراق از حضور بازرسان سازمان ملل، لایحهٔ آزادسازی عراق را امضا کرد. این لایحه بر تغییر رژیم عراق به منظور «بازگشت عراق به خانوادهٔ بین‌المللی» تأکید داشت و طبق آن دولت آمریکا به گروه‌های تبعیدی خارج از عراق کمک مالی می‌کرد. پس از آن به زودی عملیات سه روزهٔ [[عملیات روباه صحرا|روباه صحرا]] انجام گرفت و طی آن کارخانه‌های تولید سلاح صدام منهدم گشتند؛ در حالی که استراتژیست‌های [[پنتاگون]] نقشه حمله‌های زمینی به عراق را می‌کشیدند برخی از تحلیلگران آمریکایی بر این باور بودند که فشار خارجی برای ایجاد یک شورش به منظور عزل صدام کافی به نظر می‌رسد. این دو نظر باعث بروز شکاف در تصمیم‌گیری‌های ضد صدام بین دولتمردان واشینگتن شد.

اما پس از [[حملات ۱۱ سپتامبر|حملات ۱۱ سپتامبر ۲۰۰۱]] توازن سیاسی داخلی آمریکا تغییر کرده و باعث شد تا [[نومحافظه‌کاری|نومحافظه‌کاران]] بتوانند در مدیریت کشور آمریکا تأثیر به‌سزایی داشته باشند. رئیس‌جمهور آمریکا [[جرج دابلیو. بوش]] (پسر [[جرج اچ. دابلیو. بوش]]) در بیانیهٔ اتحاد خود به [[کنگره ایالات متحده آمریکا]]، در ژانویهٔ ۲۰۰۲ از «[[محور شرارت]]» که به زعم وی از کشورهای [[ایران]]، [[عراق]] و [[کره شمالی|کرهٔ شمالی]] تشکیل شده‌اند سخن به میان آورد. همچنین او احتمال داد که برای براندازی دولت عراق از زور استفاده خواهد کرد. او اعلام کرد: «رژیم عراق طرح تولید [[گاز اعصاب]] و [[سیاه‌زخم]] و [[سلاح‌های اتمی]] را به مدت یک دهه دنبال کرده است.» او همچین ادامه داد: «عراق همچنان درصدد است دشمنی خود را به آمریکا نشان دهد و از ترور حمایت کند.»<ref name=":0"/>

صدام حسین در تاریخ ۲۴ فوریه ۲۰۰۳ و در حالی که وقوع جنگ نزدیک بود، با دَن رَدِر مجری شبکهٔ خبری [[سی‌بی‌اس نیوز]] (CBS News) به مدت بیش از سه ساعت مصاحبه کرد. از آخرین مصاحبهٔ وی با یک خبرنگار آمریکایی یک دهه می‌گذشت. این شبکه یک هفته بعد نوار مصاحبه را روی آنتن فرستاد.<ref name=":0"/>

دولت و ارتش عراق در طول سه هفته پس از حملهٔ آمریکا و هم‌پیمانانش در تاریخ ۲۰ مارس ۲۰۰۳ نابود شدند. ایالات متحده دست‌کم دو بار کوشید تا با حملات هوایی، صدام را به قتل برساند ولی در هر دوبار، هدف مورد اصابت واقع نشد. با شروع ماه آوریل (اواسط فروردین) نیروهای ائتلاف بخش زیادی از عراق را اشغال کرده بودند. مقاومت‌های بسیار ضعیف ارتش عراق یا به راحتی در هم می‌شکستند یا تبدیل به تاکتیک‌های [[جنگ چریکی|پارتیزانی]] می‌شدند. این وضعیت، نشان‌دهندهٔ خروج کنترل از دست صدام بود. صدام برای آخرین بار در فیلمی ویدئویی که او را در حومهٔ بغداد نشان می‌داد دیده شد. هنگامی که بغداد در تاریخ ۹ آوریل به دست نیروهای ائتلاف افتاد، دیگر کسی صدام را ندید.<ref name=":0"/>

[[پرونده:Soghout_saddam.jpeg|بندانگشتی|خبر سقوط حکومت صدام در روزنامه آفتاب یزد]]

== دستگیری و محاکمه ==
{{اصلی|عملیات سپیده‌دم سرخ|محاکمه صدام حسین}}

=== تعقیب ===
مکان صدام حسین تا چندین هفته پس از سقوط بغداد و پایان درگیری‌های اصلی نامعلوم بود. افراد زیادی گزارش دادند که وی را دیده‌اند ولی هیچ‌کدام تأیید نشد. یک سری نوارهای صوتی که ادعا می‌شد با صدای صدام ضبط شده‌اند، هر چند وقت یک‌بار پخش می‌شدند ولی اعتبار هیچ‌کدام مورد تأیید قرار نگرفت.

صدام حسین در بالاترین ردهٔ «فهرست تحت پیگردترین‌ها» قرار گرفت. بسیاری از دیگر رهبران عراق دستگیر شدند ولی تلاش‌های گسترده برای دستگیری وی بی‌ثمر بود. پسران وی، [[عدی صدام حسین|عدی]] و [[قصی صدام حسین|قصی]] که جانشینان سیاسی وی تلقی می‌شدند در ژوئیه ۲۰۰۳ پس از درگیری با نیروهای آمریکایی و با گزارش یک منبع آگاه عراقی کشته شده بودند.

=== دستگیری ===
[[ایرنا|خبرگزاری ایرنا]] در تاریخ ۱۴ دسامبر ۲۰۰۳ به نقل از [[جلال طالبانی]] رهبر کردها، گزارش داد که صدام حسین، دستگیر شده است. این گزارش سپس توسط دیگر اعضای هیئت حاکمه، منابع ارتش آمریکا و [[تونی بلر]] نخست‌وزیر وقت انگلستان تأیید شد. کمی بعد [[پل برمر]] حاکم موقت آمریکایی عراق در کنفرانسی مطبوعاتی در بغداد خبر دستگیری وی را این‌چنین اعلام کرد: «خانم‌ها و آقایان، او را گرفتیم.» او را در ساعت ۸:۳۰ به وقت محلی روز ۱۳ دسامبر در عملیاتی به نام [[عملیات سپیده‌دم سرخ|سپیده‌دم سرخ]] و در یک چاله در خانه‌ای در روستای [[الدور]] در نزدیکی [[تکریت]] دستگیر کرده بودند. برمر در آن کنفرانس مطبوعاتی تصاویر ویدئویی صدام پس از دستگیری را پخش کرد.

تصویر صدام حسین را با صورتی پر از ریش و موی بلند به‌هم‌ریخته نشان دادند. کمی بعد هویت وی با [[تست ژنتیک|آزمایش دی‌ان‌ای]] تأیید شد. وضعیت سلامت وی خوب اعلام شد و او را «پرحرف و با همکاری بالا» توصیف کردند. برمر اعلام کرد که صدام را به‌زودی محاکمه خواهد کرد ولی جزئیات محاکمهٔ وی را اعلام نکرد. اعضای [[حکومت ائتلاف موقت عراق]] پس از گفتگو با وی اعلام کردند که او از گذشتهٔ خود پشیمان نیست و معتقد است که تنها یک «حاکم سخت‌گیر» بوده است.

بعدها این‌چنین اعلام شد که مکان اختفای وی با اعتراف یکی از دستگیرشدگان به دست آمد.

واحدهایی که در دستگیری وی دخالت داشتند عبارت بودند از تیپ یک ارتش، رستهٔ چهارم پیاده‌نظام و بسیاری از سربازان عملیات‌های ویژه. نام این عملیات در پروندهٔ سربازانی که در آن شرکت داشتند ثبت شد و از طرف [[ارتش آمریکا]] به تمامی آن‌ها جوایزی اعطاء گردید.

=== وضعیت صدام در حبس ===
در تاریخ ۲۰ مارس ۲۰۰۵ روزنامه‌های [[سان (روزنامه)|سان]] انگلیس و [[نیویورک پست]] که توسط [[روپرت مرداک]] اداره می‌شوند، عکسی از صدام را در زندان در حالی‌که تنها یک زیرشلواری به پا داشت، با عنوان «ستمگر با زیرشلواری» چاپ کردند. صفحهٔ سوم این روزنامه که معمولاً اختصاص به نمایش دختران [[مدل (شخص)|مدل]] نیمه‌عریان دارد، صدام حسین را در حالی‌که با یک زیرشلواری سفید در حال شستن لباس است نشان می‌داد. در عنوان این صفحه نوشته شده بود: «شخصیتی رقت‌انگیز در حال شستن شلوارش در زندان. (...) اکنون او روی یک چهارپایهٔ کوچک پلاستیکی صورتی می‌نشیند و وظایف یک زن رخت‌شو را انجام می‌دهد.» این عکس‌ها که گفته می‌شد «توسط منابع نظامی آمریکا، برای تخریب روحیهٔ شورشیان عراقی تهیه شده بود» مجوز رسمی انتشار نداشتند. [[ترنت دافی]] مشاور مطبوعاتی بوش اعلام کرد که این عکس‌ها تخلف آشکار از رهنمودهای وزارت دفاع و به احتمال قوی مغایر با [[معاهده ژنو|معاهدهٔ ژنو]] برای رفتار با انسان‌های دربند هستند. ارتش آمریکا اعلام کرد به‌شدت به دنبال عوامل انتشار عکس‌های صدام خواهد بود. وی در زمان حضور در زندان می‌توانست [[تنیس روی میز]] بازی کند یا از [[تردمیل]] استفاده کند. همچنین وی می‌توانست هر نوع [[سیگار]]ی را که تمایل دارد مصرف کند.<ref name="gq"/>

در سال ۲۰۰۵ مجلهٔ [[جی‌کیو]] با چهار تن از نگهبانان ملی آمریکا که از اهالی [[پنسیلوانیا]] بودند و مسئولیت نگهبانی از صدام را بر عهده داشتند مصاحبه‌ای انجام داد. آن‌ها گفتند که صدام گهگاه با انگلیسی شکسته می‌گفت: «ریگان و من، خوب… کلینتون، خوب. بوش پدر و پسر، بد.» صدام دربارهٔ این‌که چطور ریگان «هواپیما و بالگرد» به او فروخته و «کمک‌های نقدی برای جنگ با ایران» به او داده است با آن‌ها سخن گفته بود. او همچنین به آن‌ها گفته بود «آرزو دارم اوضاع به همان وضع دوران [[رونالد ریگان]] برگردد.»

=== محاکمه ===
{{اصلی|محاکمه صدام حسین}}[[پرونده:Saddam Hussein at trial, July 2004-edit1.JPEG|150px|چپ|بندانگشتی|صدام در دادگاه]]
صدام حسین در تاریخ ۹ تیر ۱۳۸۳ (درحالی‌که هنوز در اردوگاه کراپر در بغداد نگه‌داری می‌شد) به همراه ۱۱ تن از سران حزب بعث به‌صورت حقوقی (و نه به صورت فیزیکی، زیرا در آن زمان زندان‌های کافی و امنی برای نگه‌داری از آن‌ها در عراق وجود نداشت) تحویل [[دولت موقت عراق]] شد تا به اتهام [[جنایت جنگی|جرایم جنگی]]، [[جنایات علیه بشریت]] و [[کشتار جمعی|قتل‌عام]] محاکمه گردد. قرار شد تا در طول این محاکمه توجه ویژه‌ای به فعالیت‌های وحشیانهٔ وی علیه کردهای شمال عراق در طول جنگ با ایران و علیه شیعیان جنوب در خلال سال‌های ۱۹۹۱ تا ۱۹۹۹ بشود.

نخستین استماع دادرسی پروندهٔ صدام در تاریخ ۱۰ تیر ۱۳۸۳ در [[محاکمه صدام حسین|دادگاه ویژهٔ رسیدگی به جرائم سران عراق]] انجام شد. کمی بعد، تصاویر این دادرسی روی شبکه‌های تلویزیونی عربی و غربی پخش شد. این نخستین تصویر وی پس از دستگیری توسط نیروهای آمریکایی بود.

صدام ۶۷ ساله در طول ۲۶ دقیقه دادرسی، اعتماد به نفس و شهامت بالایی از خود نشان داد. صدام، قانونی بودن دادگاه را مورد سؤال قرار داد. او دادگاه را «بازیچهٔ بوش برای رأی آوردن در [[انتخابات ریاست‌جمهوری ایالات متحده آمریکا (۲۰۰۴)|انتخابات آمریکا]]» خواند. صدام تمامی اتهامات وارده را به‌شدت رد کرد و گفت: «همهٔ این‌ها نمایش است. مجرم اصلی بوش است.» هنگامی که قاضی از او خواست تا خود را معرفی کند او پاسخ داد: «من صدام حسین عبدالمجید، رئیس‌جمهور عراق هستم. من هنوز هم رئیس‌جمهور عراق هستم و اشغالگران نمی‌توانند آن را انکار کنند.»

صدام در طول بازرسی از [[حمله به کویت|حملهٔ عراق به کویت]] در سال ۱۹۹۰ دفاع کرده و حاکمان کویت را «سگ» خطاب کرد. این جمله باعث شد که قاضی نسبت به استفاده از واژه‌های توهین‌آمیز در دادگاه به او تذکر بدهد. کمی بعد در همان روز، ابوالحسن وزیر ارتباطات کویت اعلام کرد که «از صدام انتظار می‌رفت که این‌چنین سخن بگوید.» صدام حسین برخلاف حاکمان محافظه‌کار خلیج فارس، در محیطی بیابانی و روستایی به دنیا آمده است.

با این‌که در روز استماع دادرسی در روز ۱ ژوئیه هیچ وکیل مدافعی در دادگاه وجود نداشت، ولی [[ساجده طلفاح]] همسر اول صدام، یک گروه ۲۰ نفرهٔ چندملیتی به ریاست محمد رشدان ([[اردن]]ی) و متشکل از [[عایشه قذافی]] ([[لیبی]]ایی)، کورتیس دوبلر ([[آمریکا]]یی)، امانوئل لودوت ([[فرانسه|فرانسوی]])، مارک هنزلین ([[سوییس]]ی)، جیووانی دی استفانو ([[ایتالیا]]یی) و چند تن دیگر را برای دفاع از صدام استخدام کرده بود. هنگامی که دادرسی به پایان رسید، رهبر مخلوع عراق حاضر به امضای برگهٔ تأیید تفهیم اتهامات خود نشد. این‌طور گفته می‌شود که صدام طی دیداری با [[دونالد رامسفلد]] در سال ۲۰۰۵ پیشنهاد آزادی خویش مشروط بر اعلام آتش‌بس با نیروهای ائتلاف را رد کرده است.

دادگاه ویژه در تاریخ ۲۷ تیر ۱۳۸۴ صدام را متهم به [[کشتار دجیل|کشتار اهالی دجیل]] به بهانهٔ همکاری آن‌ها در ترور وی در سال ۱۹۸۲ کرد. خانوادهٔ صدام در تاریخ ۱۷ مرداد ۱۳۸۴ اعلام کردند که تیم وکلای صدام را منحل کرده و تنها عضو عراقی این گروه به‌نام خلیل الدلیمی به‌عنوان مشاور حقوقی به کار خود ادامه خواهد داد.

سرانجام صدام در تاریخ یکشنبه ۱۴ آبان ۱۳۸۵ به [[دار زدن|اعدام با طناب دار]] محکوم شد. ادعای وی مبنی بر این‌که هنوز هم یک نظامی است و در صورت اثبات جرم، باید [[تیرباران]] شود، از سوی دادگاه، نادیده گرفته شد. از انتقاداتی که به نحوهٔ محاکمه صدام وارد است عدم طرح پروندهٔ جنگ علیه ایران بود که می‌توانست به ابعاد وسیع‌تری از اتهامات علیه وی و از جمله تجاوز و آغاز جنگ و جنایت جنگی علیه [[غیرنظامی|غیرنظامیان]] ایرانی منجر شود. گزارشی از فعالیت یا حضور نمایندهٔ ایران به‌عنوان شاکی در دسترس نیست.

== اعدام ==
{{اصلی|اعدام صدام حسین}}
صدام حسین در تاریخ ۳۰ دسامبر ۲۰۰۶ و در ساعت ۶:۰۷ به وقت محلی به دار آویخته شد. مراسم اعدام وی در اردوگاه عدالت که منطقه‌ای محافظت‌شده در شمال [[بغداد]] است و زمانی توسط خود صدام برای [[شکنجه]] و [[اعدام]] شهروندان عراقی استفاده می‌شد اجرا شد. در هنگام اعدام او طرفداران [[مقتدی صدر]] و [[سید محمدباقر صدر|محمدباقر صدر]] حضور داشتند و موفق الربیعی رئیس سازمان امنیت دولت جدید، اجرای اعدام را به عهده داشت. آن‌ها برای او آرزوی واصل شدن به جهنم کردند. صدام خونسرد و متبسم بود و شروع به خواندن [[شهادتین]] کرد. بار دوم و قبل اتمام آن اهرم کشیده شد و او که پاهایش نیز بسته بود شروع به تقلا کرد ولی زیاد طول نکشید. جنازهٔ او با بالگرد به دفتر [[نوری مالکی]] منتقل شد.<ref>سایت khaama , مقاله اسرار افشا نشدهٔ اعدام صدام حسین</ref>

خونسردی (و تبسم احتمالی) وی در زمان اعدام ناشی از تزریق آرامبخش قوی دانسته می‌شود. در گزارشی که از تلویزیون العراقیه و سایت‌ها پخش شد از قول یک ژنرال آمریکایی نقل شده که: صدام در آخرین ساعات عمر خود التماس می‌کرد که به او اجازه گفتگو با یک مقام آمریکایی داده شود تا طرح‌های خود را برای کشور عراق ارائه دهد. این ژنرال آمریکایی در تشریح آخرین ساعات عمر صدام گفت: صدام در نیمه‌شب پیش از اعدام، دچار لرزش شدیدی شد به‌طوری‌که نمی‌توانست بر خودش مسلط شود. یک پزشک نظامی برای معاینهٔ وی حاضر شد و به صدام داروی [[آرام‌بخش]] تزریق کرد و به این ترتیب وی کمی آرام شد.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=التماس‌های صدام قبل از اعدام|نشانی=https://www.asriran.com/fa/news/9211|وبگاه=fa|تاریخ=۱۳ دی ۱۳۸۵|بازبینی=2022-08-09|کد زبان=fa|نام=عصر|نام خانوادگی=ایران}}</ref><ref>http://www.hawzah.net/fa/Magazine/View/5658/5671/56304/</ref>

خلیل الدلیمی رئیس تیم وکلای صدام حسین در مصاحبه با برنامه الذاکرة السیاسیة (حافظه سیاسی) که در ۱۹ خرداد ۱۴۰۲ از شبکه [[العربیه]] پخش شد مدعی گردید که دو افسر اطلاعاتی ایرانی در مراسم اعدام صدام حاضر بودند و عمداً فارسی حرف می‌زدند تا ثابت کنند «این ما ایرانی‌ها بودیم که تو را محاکمه کردیم… و این مجازات جنگ هشت ساله است». او در ادامه احتمال داد که هدف دیگر آن‌ها از حضور در این مراسم اطمینان یافتن از هویت واقعی صدام هنگام اعدام بوده است.<ref>{{یادکرد ویدئو |نام= خلیل |نام خانوادگی= الدلیمی|سال= ۱۴۰۲ |عنوان= تفاصیل حول مکان جثمان صدام حسین |نشانی=https://www.alarabiya.net/programs/politic-memory/2023/06/09/-تفاصيل-حول-مكان-جثمان-صدام-حسين |قالب= MP4|نوع= |زبان= عربی |ترجمه عنوان= جزئیاتی دربارهٔ مکان جسد صدام حسین|ناشر= شبکه العربیه |مکان= |نشانی بایگانی= |تاریخ بایگانی= |تاریخ بازبینی= ۱۹ خرداد ۱۴۰۲|زمان= |id= |شابک= |oclc= |گفتاورد=}}</ref><ref>{{یادکرد ویدئو |نام= |نام خانوادگی= |سال= ۱۴۰۲|عنوان=افسران اطلاعاتی ایران هنگام اعدام صدام عمداً فارسی صحبت می‌کردند! |نشانی= https://www.aparat.com/v/A3YKZ |قالب= MP4|نوع= |زبان= عربی با زیرنویس فارسی |ترجمه عنوان= |ناشر= |مکان= |نشانی بایگانی= |تاریخ بایگانی= |تاریخ بازبینی= ۱۹ خرداد ۱۴۰۲|زمان= |id= |شابک= |oclc= |گفتاورد=}}</ref>

با وجود گفته‌های ضد و نقیض مسئولان عراقی در مورد جایگاه و شیوهٔ خاکسپاری صدام، سرانجام جنازه او را برای تدفین در روستای محل تولدش به نام [[العوجه، عراق|العوجه]] در [[تکریت]] به سران عشیرهٔ بوناصر تحویل دادند. جسد صدام حسین نزدیک محل دفن پسرانش قصی و عدی به خاک سپرده شد.

او در بازجویی‌های پیش از اعدامش دربارهٔ حملات شیمیایی به ایران و کردها گفت: «کشتار کردها و ایرانیان با سلاح‌های شیمیایی یک ضرورت بود که شخصاً دستور آن را صادر کردم.»<ref>{{یادکرد وب|نشانی=http://www.sajed.ir/pe/content/view/5651/160/|عنوان=پایگاه اطلاع‌رسانی جامع دفاع مقدس (ساجد)|تاریخ بازدید=۱۰ تیر ۱۳۸۷|تاریخ=|ناشر=وبگاه رسمی|زبان=فارسی|archive-date=۹ اوت ۲۰۰۹|archive-url=https://web.archive.org/web/20090809130106/http://www.sajed.ir/pe/content/view/5651/160|url-status=dead}}</ref>

در مارس ۲۰۱۵ مقبرهٔ او در جریان درگیری نیروهای دولت عراق در جنگ با [[داعش]] در تکریت تخریب شد.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=مقبره صدام حسین در درگیری‌های تکریت تخریب شد|نشانی=https://www.bbc.com/persian/world/2015/03/150315_u04_tikrit_sddam|وبگاه=BBC News فارسی|تاریخ=2015-03-16|بازبینی=2022-08-09|کد زبان=fa}}</ref>

== جستارهای وابسته ==
* [[پان‌عربیسم]]
* [[روابط عراق و کوبا|روابط دوستانه صدام و فیدل کاسترو]]

== منابع ==
{{پانویس|۲}}

== پیوند به بیرون ==
{{ویکی‌انبار-رده|Saddam Hussein}}
{{ویکی‌گفتاورد}}
* [https://web.archive.org/web/20070928015038/http://www.radiofarda.org/Article/2006/12/30/f2_Saddam-execution-pakage.html خبرها، گزارش‌ها و تحلیل‌های رادیو فردا از «اعدام صدام»]
* [http://www.sajed.ir/pe/content/blogcategory/186/132/ اخبار و مقالات در خصوص اعدام صدام (سایت ساجد)] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071201111025/http://www.sajed.ir/pe/content/blogcategory/186/132/ |date=۱ دسامبر ۲۰۰۷}}
* [http://www.bbc.co.uk/persian/worldnews/story/2006/12/061230_la-waa-saddam-execution.shtml صدام حسین اعدام شد (سایت فارسی بی‌بی‌سی)]
* [http://www.bbc.co.uk/persian/worldnews/story/2006/11/061105_mv-saddam-verdict.shtml صدام به اعدام محکوم شد. خبر سایت فارسی بی‌بی‌سی]
* [http://news.bbc.co.uk/nolavconsole/ifs_news/hi/bb_rm_fs.stm?news=1&bbram=1&bbwm=1&nbram=1&nbwm=1&nol_storyid=6118142 ویدئوی اعلام حکم اعدام صدام حسین - سایت انگلیسی بی‌بی‌سی]
* [http://www.bbc.co.uk/persian/iran/story/2006/12/061230_mv-fm-iraq-iran.shtml صدام و ایرانیان: تحلیل تاریخی سایت فارسی بی‌بی‌سی]
* [http://news.bbc.co.uk/1/hi/world/middle_east/3317881.stm جزئیات دستگیری صدام حسین]

{{صدام حسین}}
{{فرمانروایان عراق}}
{{ملی‌گرایی عربی}}
{{حزب بعث}}
{{داده‌های کتابخانه‌ای}}

{{ترتیب‌پیش‌فرض:حسین، صدام}}
[[رده:آمریکاستیزی]]
[[رده:اسیران جنگی جنگ عراق]]
[[رده:اعدام‌شدگان اهل عراق]]
[[رده:اعدام‌شدگان با طناب دار اهل عراق]]
[[رده:اعدام‌شدگان با طناب دار]]
[[رده:اعدام‌شدگان به اتهام جنایت علیه بشریت]]
[[رده:اعدام‌های تصویربرداری شده در عراق]]
[[رده:اعدام‌های تصویربرداری شده]]
[[رده:اعضای خانواده صدام حسین]]
[[رده:افراد پادکمونیست اهل عراق]]
[[رده:افراد جنگ داخلی لبنان]]
[[رده:افراد جنگ عراق]]
[[رده:افراد محکوم‌شده به جرم جنایت علیه بشریت اهل عراق]]
[[رده:اهالی تکریت]]
[[رده:ایرانی‌ستیزی]]
[[رده:حاکمان بعثی]]
[[رده:خاک‌سپاری‌ها در عراق]]
[[رده:دانش‌آموختگان دانشگاه قاهره]]
[[رده:درگذشتگان ۱۳۸۵]]
[[رده:درگذشتگان ۲۰۰۶ (میلادی)]]
[[رده:دریافت‌کنندگان نشان افتخار خوزه مارتی]]
[[رده:رئیس‌جمهورهای اعدام‌شده]]
[[رده:رئیس‌جمهورهای عراق]]
[[رده:رمان‌نویسان اهل عراق]]
[[رده:رمان‌نویسان سده ۲۰ (میلادی)]]
[[رده:رمان‌نویسان سده ۲۱ (میلادی)]]
[[رده:رمان‌نویسان عرب‌زبان]]
[[رده:رمان‌نویسان مرد]]
[[رده:رهبران جنگ سرد]]
[[رده:زادگان ۱۳۱۶]]
[[رده:زادگان ۱۹۳۷ (میلادی)]]
[[رده:سران دولت محکوم‌شده به اتهام جنایت‌های جنگی]]
[[رده:سران کشور محکوم‌شده به جنایت‌های جنگی]]
[[رده:سوسیالیست‌های مسلمان]]
[[رده:سیاستمداران حزب بعث (عراق)]]
[[رده:سیاستمداران سده ۲۰ (میلادی)]]
[[رده:سیاستمداران سده ۲۱ (میلادی)]]
[[رده:سیاستمداران محکوم‌شده به جرم اهل عراق]]
[[رده:سیاست‌مداران اهل عراق]]
[[رده:صدام حسین|صدام حسین]]
[[رده:صهیونیسم‌ستیزی در جهان عرب]]
[[رده:عاملان نسل‌کشی کردها]]
[[رده:عاملان نسل‌کشی]]
[[رده:عراقی‌های سده ۲۰ (میلادی)]]
[[رده:عراقی‌های سده ۲۱ (میلادی)]]
[[رده:فراریان]]
[[رده:قاتلان جمعی اهل عراق]]
[[رده:کشتارگران جمعی اعدام‌شده]]
[[رده:مجرمان سده ۲۱ (میلادی)]]
[[رده:مجرمین سده ۲۰ (میلادی)]]
[[رده:محکومان به جرم قتل اهل عراق]]
[[رده:مسلمانان سنی اهل عراق]]
[[رده:معاونان رئیس‌جمهورهای عراق]]
[[رده:مقاله‌های جانبدارانه]]
[[رده:مقاله‌های نیازمند یادکرد]]
[[رده:ملی‌گرایان عرب اهل عراق]]
[[رده:نجات‌یافتگان از ترور]]
[[رده:نخست‌وزیران عراق]]
[[رده:نظامیان اهل عراق در جنگ ایران و عراق]]
[[رده:نظامیان ملی‌گرای عرب]]
[[رده:نویسندگان اهل عراق]]
[[رده:وزیران دولت عراق]]