پچنگ‌ها

محدوده حضور پچنگ‌ها پیرامون سال ۱۰۳۰ میلادی.

تمغای پچنگ‌ها.

پچنگ‌ها (به ترکی استانبولی: Peçenekler) قومی ترک‌تبار و نیمه‌کوچ‌نشین در استپ‌های آسیای میانه بود. مردمان پچنگ به زبان پچنگی که از زبان‌های ترکی‌تبار بود سخن می‌گفتند.

تاریخچه

پچنگ‌ها در پایان سدهٔ نهم در غرب رود ولگا اقامت گزیده بودند. سیاستمداران روم شرقی از طریق اتحاد با قوم پچنگ می‌کوشیدند تا در برابر اقدامات جنگجویانهٔ روسیه سدی بوجود آوردند. با این‌همه نتوانستند از دست‌یابی روسیه به دریای سیاه و بازارهای امپراتوری جلوگیری کنند.

در جنگ ملازگرد پچنگ‌ها به همراه بسیاری اقوام دیگر در جبهه بیزانس و علیه ترکان سلجوقی می‌جنگیدند. در هنگامه جنگ اما افراد پچنگ و اوز (اوغوز) از سپاه بیزانس جدا شده به نیروهای سلجوقی پیوستند. این عمل آن‌ها باعث اضطراب نیروهای بیزانسی و شکست آنان گردید.

امپراتوران روم شرقی، در زمان‌های مختلف، ترکان مهاجر اهل شمال دریای سیاه را، که اسیر و یا به عنوان سپاهیان مزدور به ارتش خود وارد می‌کردند، تحت عنوان سرباز، مرزبان و یا مستعمره‌نشین به آناتولی سوق می‌دادند. در جنگ صلیبی ۵۰۱-۵۰۲ ق. /۱۱۰۸-۱۱۰۹ م نیز پچنگ‌ها انتقال داده شدند.

هنگامی که ژان کومنن، پچنگ‌ها را در روملی شکست داد، گروهی از آنها را به منظور ایجاد روستاهایی در سرزمین‌های بالکان ساکن کرد و به بقیّهٔ آنها نیز با شرط پرداخت مالیات به او، زمین‌های حاصلخیزی در نزدیکی ازمیت، در نزدیکی استانبول، اختصاص داد.

ترکمن‌های تحت رهبری سلجوق‌بیگ که به سوی غرب خراسان و کناره‌های خزر حرکت کردند در اثنای این حرکت مجبور به مبارزه با پچنگ‌ها و قبچاق نیز شده‌اند.

منابع

• مشارکت‌کنندگان ویکی‌پدیا، «پچنگ‌ها»، ویکی‌پدیای انگلیسی، دانشنامهٔ آزاد (بازیابی در ۱۱ آبان ۱۳۹۱).
• امامی خویی، محمد تقی: نبرد ملازگرد یا خندق دوم دنیای اسلام. در نشریه: «علوم انسانی دانشگاه الزهرا». بهار ۱۳۸۴ - شماره ۵۳ (علمی-پژوهشی)