ویکی‌پدیا:شیوه‌نامه/صفحه‌های ابهام‌زدایی
 | این رهنمود بخشی از شیوه‌نامهٔ ویکی‌پدیای فارسی است. مفاد و توصیه‌های این صفحه، نمایانگر آن دسته از استانداردهای مقاله‌نویسی/ویرایش است که بسیاری از ویراستاران، با اصول بنیادیِ آنها موافقند. با این که پیروی از مفاد این صفحه توصیه می‌شود، اما این مفاد جزو سیاست‌ها نیستند. در ویرایش و به‌روزرسانی این صفحه جسور باشید، ولی لطفاً پیش از انجام تغییرات عمده از صفحهٔ بحث برای مطرح کردن آن تغییرات و نظرخواهی دربارهٔ آنها استفاده کنید. |
صفحه‌های ابهام‌زدایی صفحه‌های غیرمقاله‌ای هستند که در فضای نام مقالات قرار دارند و به این منظور طراحی شده‌اند که خوانندگان را برای یافتن مقاله‌های مختلفی که می‌توانند نتیجهٔ جستجوی عبارت واحدی باشند یاری کنند. اطلاعات بیشتر در ویکی‌پدیا:ابهام‌زدایی در دسترس است.
هدف این شیوه‌نامه هرچه کارآمدتر کردن جستجو در ویکی‌پدیا از طریق فراهم کردن شمایلی یکسان برای صفحه‌های ابهام‌زدایی و خودداری از ارائهٔ اطلاعات نالازم است. به عبارت دیگر، صفحه‌های ابهام‌زدایی تنها باید حاوی مطالبی برای رفع ابهام باشند، چه عنوان صفحه دارای (ابهام‌زدایی) باشد، چه نباشد.
| شیوه‌نامه |
|---|
نامگذاری صفحهٔ ابهام‌زدایی
[ویرایش]در صورتی که برای عبارت دارای ابهام موضوع اصلی وجود نداشته باشد، عنوان صفحهٔ ابهام‌زدایی خودِ عبارت دارای ابهام باید باشد. مثلاً هیچ‌یک از کاربردهای شیر موضوع اصلی نیستند. در نتیجه، شیر عنوان صفحهٔ ابهام‌زدایی می‌شود و دیگر عنوان‌های دارای ابهام با افزودن عبارت ابهام‌زدا (با یا بی پرانتز) از آن متمایز می‌شوند:
- شیر: صفحهٔ ابهام‌زدایی
- شیر (خوراکی)
- شیر (گربه‌سان)
- شیر (وسیله)
- هاینریش شیر
در نامگذاری صفحه‌ها باید دقت شود که پرانتزها با متن‌های بیرون از خود یک فاصله دارند و با متن داخل خود هیچ فاصله‌ای ندارند.
در صورتی که عبارت دارای ابهام موضوع اصلی داشته باشد، عبارت دارای ابهام به موضوع اصلی اختصاص داده می‌شود و عبارت دارای ابهام به‌علاوهٔ (ابهام‌زدایی) می‌شود عنوان صفحهٔ ابهام‌زدایی. مثلاً دماوند اکثر خوانندگان را بیشتر به یاد کوه دماوند می‌اندازد تا شهرستان دماوند؛ در نتیجه، صفحهٔ دماوند به کوه دماوند اختصاص می‌یابد و شهرستان دماوند (و نیز دیگر موارد مثل خیابان دماوند) با افزودن عبارت‌های ابهام‌زدا از «دماوند» متمایز می‌شوند و همگی این موارد در «دماوند (ابهام‌زدایی)» فهرست می‌شوند:
- دماوند: موضوع اصلی در عنوان اصلی
- دماوند (ابهام‌زدایی): صفحهٔ ابهام‌زدایی
- شهرستان دماوند
در این گونه موارد نیازی نیست صفحه‌های تغییرمسیری مانند دماوند (کوه) به دماوند ساخته شود.
برای جزئیات بیشتر در مورد نامگذاری صفحهٔ ابهام‌زدایی، ویکی‌پدیا:ابهام‌زدایی#نامگذاری صفحه ابهام‌زدایی را ببینید.
بالای صفحهٔ ابهام‌زدایی
[ویرایش]صفحهٔ ابهام‌زدایی بدین صورت آغاز می‌شود:
- پیوند به ویکی‌واژه (در صورت وجود) با استفاده از الگوی مربوطه
- پیوند به موضوع اصلی (در صورت وجود) (پایین‌تر را ببینید)
- سطر مقدماتی (پایین‌تر را ببینید)
هر یک از این سطرها باید از ابتدای سطر شروع شوند. الگوی ویکی‌واژه جعبه‌ای در سمت چپ صفحه ایجاد می‌کند.
پیوند به ویکی‌واژه
[ویرایش]هنگامی که نیاز به افزودن تعریفی واژه‌نامه‌ای باشد (ویکی‌پدیا:ابهام‌زدایی#صفحهٔ ابهام‌زدایی جای چه چیزهایی نیست را ببینید)، بجای نوشتن آن، پیوندی به ویکی‌واژه که یکی از پروژه‌های خواهر ویکی‌مدیا است ساخته می‌شود. برای این کار الگوی ویکی‌واژهٔ زیر را در سطر اول بیاورید:
{{ویکی‌واژه}}{{ویکی‌واژه|کلمه|کلمه ۲|...|کلمه ۵}}تا پنج کلمه، بدون نیاز به پارامتر که پیش‌فرض آن عنوان صفحهٔ جاری‌ست.
پیوند به موضوع اصلی
[ویرایش]وقتی صفحه‌ای در عنوان خود (ابهام‌زدایی) داشته باشد، یعنی عبارت دارای ابهام موضوع اصلی داشته‌است. در این صورت کاربران به احتمال زیاد با کلیک بروی پیوند سرنویس بالای عنوان اصلی -حاصل از الگوهایی از خانوادهٔ {{دیگر کاربردها}}- است که به صفحهٔ ابهام‌زدایی می‌رسند. مثلاً صفحهٔ مرز دارای چنین سرنویسی بر بالای خود است:
موضوع اصلی با برداشتن (ابهام‌زدایی) از عنوان صفحهٔ ابهام‌زدایی حاصل می‌شود. تنها یک موضوع اصلی برای هر عنوان وجود دارد. از آنجا که کاربری که به صفحهٔ ابهام‌زدایی رسیده‌است بعید است به دنبال موضوع اصلی بوده باشد، موضوع اصلی نباید با باقی پیوندها مخلوط گردد. بهتر است پیوند به موضوع اصلی با توضیح مختصری در بالای صفحه قرار گیرد. مثلاً:
مرز به خط فاصل میان دو کشور گفته می‌شود. مرز همچنین می‌تواند به یکی از موارد زیر اشاره داشته باشد:
- مرز (فیلم) فیلمی به کارگردانی جمشید حیدری محصول سال ۱۳۶۰
- مکان‌ها
- مرز (بجنورد) روستایی از توابع بخش گرمخان شهرستان بجنورد در استان خراسان شمالی
- مرز (داراب) روستایی از توابع بخش فورگ شهرستان داراب در استان فارس
- . . .
هنگامی که عبارت دارای ابهام دارای موضوع اصلی باشد، ولی عنوان آن نوشتار چیز دیگری باشد (و در نتیجه عبارت دارای ابهام عنوان صفحهٔ تغییر مسیر باشد)، در سطر اول صفحهٔ ابهام‌زدایی پیوند به صفحهٔ تغییر مسیر است که آورده می‌شود، نه پیوند به صفحهٔ هدف تغییر مسیر. مثلاً چون گل سرخ به رز تغییر مسیر دارد، در گل سرخ (ابهام‌زدایی) داریم:
گل سرخ یا رز رده‌ای از تیرهٔ گلسرخیان است.
سطر مقدماتی
[ویرایش]عبارت دارای ابهام باید بصورت پررنگ (و نه مورب) به نمایش درآید. سطر مقدماتی با عبارت دارای ابهام آغاز و به دو نقطه (:) ختم می‌شود و فهرستی گلوله‌ای از مدخل‌ها را در پی دارد:
شیر می‌تواند در معانی زیر به کار رود:
یا:
شیر می‌تواند به یکی از موارد زیر اشاره داشته باشد:
یا:
شیر ممکن است به یکی از موارد زیر اشاره داشته باشد:
در صورتی که در صفحهٔ ابهام‌زدایی چند عبارت مشابه رفع ابهام شده باشند (ویکی‌پدیا:ابهام‌زدایی#یک‌کاسه کردن عبارت‌های مشابه در صفحهٔ ابهام‌زدایی را ببینید) عبارت‌های مهم‌تر باید در سطر مقدماتی ذکر شوند. مثلاً در شب‌های روشن (ابهام‌زدایی):
شب روشن (سپید) یا شب‌های روشن (سپید) ممکن است به موارد زیر اشاره داشته باشد:
سرواژه‌ها
[ویرایش]پس از سطر مقدماتی فهرستی از سرواژه‌ها قرار داده می‌شود: در هر سطر یک سرواژه که خوانندگان را به نوشتارهای مختلفی که ممکن است عبارت دارای ابهام بر آنها دلالت داشته باشد هدایت می‌کند. همواره به یاد داشته باشید که هدف از صفحهٔ ابهام‌زدایی هدایت هر چه سریع‌تر و آسانتر افراد به نوشتار مورد نظرشان است.
مثلاً در نرم آمده:
نرم ممکن است به یکی از موارد زیر اشاره داشته باشد: - نرم (آمل) روستایی از توابع بخش مرکزی شهرستان آمل در استان مازندران
- نرم (ریاضیات) خاصیتی برای یک تابع در ریاضیات
- ...
هنگام فهرست کردن سرواژه‌ها قواعد زیر را مد نظر داشته باشید:
- هر سرواژه را با پیوند گلوله‌ای آغاز کنید (به‌وسیلهٔ *).
- برای توضیح سرواژه از عبارت استفاده کنید، نه از جملهٔ کامل، و در پایان نقطه نگذارید.
- فقط یک پیوند آبی برای هر سرواژه قرار دهید تا خواننده مستقیماً به مرتبط‌ترین نوشتار مربوط به یک کاربرد عبارت دارای ابهام هدایت شود. به هیچ کلمهٔ دیگر در سطر پیوند داخلی ندهید. مثلاً:
- ده فرمان (سریال تلویزیونی) ساختهٔ کارگردان لهستانی کریشتوف کیشلوفسکی
و نه
- پیوند را پررنگ یا مورب نکنید. البته بعضی عنوان‌ها (مانند عنوان کتاب‌ها یا فیلم‌ها) برای انطباق با شیوه‌نامهٔ عنوان‌ها نیاز به مورب کردن دارند. اگر عنوان نوشتار شامل عنوان و عبارت ابهام‌زدا باشد، از نام‌پوشی برای مورب کردن فقط بخشی از عنوان که نیاز است استفاده کنید، نه تمامی آن (بخش نام‌پوشی و تغییر مسیر را ببینید). مانند: قربانی (فیلم ۱۹۸۶)
- توضیح مربوط به هر پیوند باید تا حد ممکن کوتاه و تنها برای این کافی باشد که خواننده پیوند مطلوب را بیابد. در بسیاری موارد عنوان مقاله به‌تنهایی کفایت می‌کند و نیازی به هیچ توضیح اضافه‌ای نیست.
در بیشتر موارد عنوان نوشتار هدف، همان عبارت دارای ابهام بعلاوهٔ تغییرات یا اضافات است. در این صورت:
- پیوند باید در ابتدای سطر قرار گیرد.
- عنوان نوشتار باید به‌طور کامل و بدون هیچ تغییری آورده شود. پیوند به صفحه را نباید نام‌پوشی کرد، مگر به منظور انطباق شکل ظاهری پیوند با رهنمودها (بخش جاهایی که نام‌پوشی ممکن است مفید باشد را ببینید).
ولی در برخی موارد عنوان نوشتار هدف، همان عبارت دارای ابهام بعلاوهٔ تغییرات یا اضافات نیست. مثلاً در صفحه ابهام‌زدایی خیر برای غذایی به نام «خیر» که نوشتارش ساخته نشده و احتمال شاخته شدنش هم نمی‌رود به دمبل (گیاه) که غذا از آن ساخته می‌شود پیوند داده شده است. در چنین مواردی بخش پیوندهای قرمز و عبارت‌هایی که در نوشتارهای دیگر توصیف شده‌اند را ببینید.
هنگام درست کردن فهرستی از سرواژه‌ها به موارد زیر نیز توجه داشته باشید:
- سرواژه‌ای که هیج پیوند آبی‌ای ندارد به درد هدایت خواننده به صفحهٔ مورد نظرش نمی‌خورد. (برای مواردی که هنوز نوشتاری وجود ندارد پیوندهای قرمز را ببینید)
- یک صفحهٔ ابهام‌زدایی نمی‌تواند فقط شامل پیوندهای قرمز یا تنها یک پیوند آبی باشد، چرا که فلسفهٔ وجودی صفحهٔ ابهام‌زدایی هدایت خواننده به یک نوشتار در ویکی‌پدیاست.
- هرگز پیوند به بیرون را -چه به عنوان سرواژه و چه در بخش توضیحات- در صفحهٔ ابهام‌زدایی قرار ندهید. صفحه‌های ابهام‌زدایی برای رفع ابهام در نوشتارهای ویکی‌پدیا هستند، نه کل فضای اینترنت. پیوندهای به بیرونی که ممکن است در آینده مفید واقع شوند را در صفحهٔ بحث قرار دهید.
- منابع در صفحه‌های ابهام‌زدایی جایی ندارند. صفحه‌های ابهام‌زدایی مقاله نیستند. بجای این کار منابع را به نوشتارهای مرتبط بیافزایید.
مثال‌هایی از سرواژه‌های اشتباه
[ویرایش]سرواژه‌هایی که عنوانشان امکان اشتباه گرفته شدن با عنوان صفحه را ندارد فهرست نکنید. در صورت نیاز برای فهرست کردن موضوعات مرتبط از مقاله‌های فهرست استفاده کنید.
در صفحه‌ای با عنوان «فلان»، مدخل‌ها را به صرف اینکه «فلان» را به عنوان بخشی از عنوان خود دارند فهرست نکنید (ویکی‌پدیا:ابهام‌زدایی#انطباق ناکامل با عنوان صفحه را ببینید).
مثلاً:
- شهر فلان
- بیمارستان فلان
- دانشگاه فلان
قاعدهٔ فوق در مواردی که موضوع مورد نظر عموماً «فلان» خوانده می‌شود اعمال نمی‌شود. [نیازمند نمونه]
اگر بر سر اینکه یک مورد خاص شامل استثنای این قاعده می‌شود یا نمی‌شود توافقی وجود ندارد، معمولاً بهتر است مدخل را در صفحه قرار دهیم. وقتی چندین نوشتار «فلان» را در عنوان خود دارند، اما به تنهایی «فلان» خوانده نمی‌شوند، می‌شود الگوی {{در عنوان}} و {{Look from}} را در بخش «جستارهای وابسته» قرار داد.
نام کوچک یا نام خانوادگی
[ویرایش]اشخاصی که نام کوچک یا نام خانوادگی‌شان دارای ابهام است در صورتی باید در صفحهٔ ابهام‌زدایی فهرست شوند که غالباً با آن نام کوچک یا نام خانوادگی مورد ارجاع خوانده شوند (مثل داریوش اقبالی در داریوش یا عزت‌الله انتظامی در انتظامی). در غیر این صورت تعداد کمی از دارندگان نام مورد نظر می‌توانند به بخش «جستارهای وابسته»، پایین فهرست اصلی افزوده شوند. برای فهرست‌های طولانی‌تر باید صفحه‌های فهرست نام ساخت و در صفحهٔ ابهام‌زدایی به آن پیوند داد. در صورتی که از عنوان صفحه آشکار نباشد که حاوی یک فهرست است، باید در توضیحات به این موضوع اشاره کرد. [نیازمند نمونه]
صفحه‌هایی که تنها فهرستی از نام‌های کوچک یا خانوادگی هستند (مانند منوچهر (نام کوچک) و خاتمی (نام خانوادگی)) صفحهٔ ابهام‌زدایی به حساب نمی‌آیند و این شیوه‌نامه برای آنها کاربرد ندارد. چنین صفحه‌هایی از ویکی‌پدیا:شیوه نامگذاری صفحه افراد پیروی می‌کنند. در این صفحه‌ها بجای الگوی {{ابهام‌زدایی}} یا {{ابهام‌زدایی نام}} از {{نام کوچک}} یا {{نام خانوادگی}} استفاده می‌شود.
غلط املایی
[ویرایش]غلط‌های املایی رایج تنها در صورتی باید فهرست شوند که احتمال مرتکب شدن چنین غلط‌هایی واقعاً وجود داشته باشد. چنین تغییر مسیرهایی باید در بخشی جداگانه با عنوان «غلط‌های املایی رایج» یا «جستارهای وابسته» قرار گیرند. مثلاً در صفحهٔ پرتقال (ابهام‌زدایی) در بخش «غلط املایی رایج» پیوندی به پرتغال آورده شده‌است.
نام‌پوشی و تغییر مسیر
[ویرایش]گرچه نام‌پوشی و تغییر مسیر سازوکار متفاوتی دارند، هر دو در یک خاصیت مشترک‌اند و آن اینکه متن نمایش داده شده برای یک پیوند با عنوان نوشتاری که خواننده با کلیک بر روی آن پیوند به آن می‌رسد یکی نیست.
- نام‌پوشی یعنی اینکه هنگام پیوند دادن به یک نوشتار، عنوان واقعی آن نوشتار مخفی شده و بجایش متنی دیگر نمایش داده شود. این کار معمولاً برای مخفی کردن پرانتزها استفاده می‌شود. مثلاً بجای نمایش دادن عنوان کامل اسکی (ورزش) در یک نوشتار، معمولاً این کار به صورت [[اسکی (ورزش)|اسکی]] انجام می‌شود که نتیجه می‌دهد: اسکی.
- تغییر مسیر صفحه‌ای‌ست که خواننده را از یک عنوان به نوشتاری با عنوان متفاوت می‌فرستد. مثلاً در صفحهٔ قرمز برای فرستادن خواننده به صفحهٔ سرخ از تغییر مسیر استفاده شده‌است.
بجز استثناهای مشخصی که در زیر فهرست شده‌اند، نباید در صفحهٔ ابهام‌زدایی از نام‌پوشی یا تغییر مسیر استفاده کرد. دلیل این کار این است که خواننده به روشنی بداند که چه نوشتارهایی به او پیشنهاد شده‌اند و در نتیجه بتواند نوشتار مورد نظر خود را از آن میان انتخاب کند. مثلاً در صفحهٔ ابهام‌زدایی خرچنگ (ابهام‌زدایی) برای سرواژهٔ خرچنگ (صورت فلکی)، «(صورت فلکی)» باید برای خواننده قابل دیدن باشد. در بسیاری از موارد، آنچه با نام‌پوشی مخفی می‌شود دقیقاً همان چیزی‌ست که خواننده برای یافتن نوشتار مطلوب خود بدان نیاز دارد. با این حال، زیربخش‌ها و لنگرها نباید نمایش داده شوند. پیوند به بخش و لنگر را ببینید.
استثناءها
[ویرایش]گرچه نام‌پوشی و تغییر مسیر عموماً نباید در صفحه‌های ابهام‌زدایی بکار روند، حالت‌های خاصی وجود دارد که ممکن است این دو برای خوانندگان مفید باشند:
جاهایی که تغییر مسیر ممکن است مفید باشد
[ویرایش]- اگر عنوان یک بخش از یک مقاله با عنوان رفع ابهام شده کم و بیش مترادف باشد، باید برای پیوند دادن به آن از تغییر مسیر استفاده کرد. در این صورت امکان بیشتری وجود دارد که این عنوان روزی به مقاله‌ای مستقل تبدیل شود. مثلاً مدار سری به بخش «مدارهای سری» در نوشتار مدارهای سری و موازی تغییر مسیر دارد و در نتیجه در صفحهٔ ابهام‌زدایی سری داریم:
سری در موارد زیر کاربرد دارد: - (درست) مدار سری، گونه‌ای از اتصالات یک مدار الکترونیکی
- مارک‌آپ:
* [[مدار سری]]، گونه‌ای از اتصالات یک مدار الکترونیکی
- (نادرست) مدار سری، گونه‌ای از اتصالات یک مدار الکترونیکی
- مارک‌آپ:
[[مدارهای سری و موازی#مدارهای سری|مدار سری]]، گونه‌ای از اتصالات یک مدار الکترونیکی
- (نادرست) مدار سری، گونه‌ای از اتصالات یک مدار الکترونیکی
- مارک‌آپ:
مدار سری، گونه‌ای از [[مدارهای سری و موازی#مدارهای سری|اتصالات یک مدار الکترونیکی]]
این روش تنها زمانی استفاده می‌شود که پیوند مزبور موضوعِ یک سطر صفحهٔ ابهام‌زدایی باشد. برای توضیحات هر مدخل می‌شود بطور عادی از تغییر مسیر (طبق ویکی‌پدیا:تغییرمسیر) و نام‌پوشی استفاده کرد.
- همچنین وقتی هر دو شرط زیر برقرار باشد پیوند به یک تغییر مسیر می‌تواند مفید باشد:
- عبارت دارای ابهام در صفحهٔ هدف تغییر مسیر وجود داشته باشد، و
- عنوان صفحهٔ تغییر مسیر بتواند به عنوان نام جایگزینی برای صفحهٔ هدف بکار رود، بدین صورت که این عبارت در بخش دیباچهٔ مقالهٔ هدف وجود داشته باشد.
مثلاً (با توجه به اینکه مشک آب به خیک تغییر مسیر دارد) در مشک (ابهام‌زدایی) داریم:
مشک همچنین می‌تواند به یکی از موارد زیر اشاره داشته باشد: - (درست) مشک آب یا خیک، ظرف چرمینی که برای آب، دوغ، روغن یا مانند آن استفاده می‌شود
- مارک‌آپ:
[[مشک آب]] یا خیک، ظرف چرمینی که برای آب، دوغ، روغن یا مانند آن استفاده می‌شود
- (نادرست) مشک آب یا خیک، ظرف چرمینی که برای آب، دوغ، روغن یا مانند آن استفاده می‌شود
- مارک‌آپ:
مشک آب یا [[خیک]]، ظرف چرمینی که برای آب، دوغ، روغن یا مانند آن استفاده می‌شود
مثال بالا تنها به این دلیل صحیح است که مشک به عنوان معادل در دیباچهٔ خیک وجود دارد. اگر چنین نبود، مثال دوم درست می‌بود.
- در مواردی که عنوان اصلی خود تغییر مسیر است، پیوند به موضوع اصلی را ببینید.
- هنگام پیوند به صفحهٔ ابهام‌زدایی دیگر.
جاهایی که نام‌پوشی ممکن است مفید باشد
[ویرایش]- استفاده از نام‌پوشی برای مورب کردن بخشی از عنوان یک نوشتار. مثلاً هامون (فیلم) در هامون یا نابخشوده (فیلم ۱۹۹۲) در نابخشوده.
- هنگامی که خوانش سرواژه‌ها از حیث زیر و زبَر (ُ) متفاوت باشد و احتمال این وجود داشته باشد که خواننده در خواندن نام نوشتارها یا انتخاب آن به اشتباه بیفتد. مثلاً در دهان (ابهام‌زدایی) با استفاده از نام‌پوشی به این شکل:
[[دهان (ارزوئیه)|دِهان (ارزوئیه)]]شکل صحیح تلفظ به خواننده نشان داده می‌شود: دِهان (ارزوئیه)؛ یا در مس (ابهام‌زدایی) داریم:
- مَس (موسیقی) یکی از فرم‌های موسیقی
- مارک‌آپ:
* [[مس (موسیقی)|مَس (موسیقی)]] یکی از فرم‌های موسیقی
- مُس (اسپانیا)، دهستانی در استان پنتبدرا در اسپانیا
- مارک‌آپ:
* [[مس (اسپانیا)|مُس (اسپانیا)]]، دهستانی در استان پنتبدرا در اسپانیا
- هنگامی که پیوند در قسمت توضیحات باشد (و نه خودِ سرواژه)، می‌شود از نام‌پوشی استفاده کرد. با این حال متن پیوند باید خیلی شبیه به نام صفحهٔ هدف انتخاب شود تا خواننده گمراه نشود. مثلاً در صفحهٔ خال (ابهام‌زدایی) به بازی ورق#اصصلاحات ورق که اصطلاح خال در آن توضیح داده شده پیوند داده شده است.
- هنگامی که در قسمت توضیحات به بخشی از یک نوشتار پیوند داده می‌شود، برای پیوند دادن به آن قسمت توسط لنگر یا # می‌توانیم از نام‌پوشی استفاده کنیم. [نیازمند نمونه]
- هنگامی که در یک صفحهٔ ابهام‌زدایی پیوند به بخشی از یک نوشتار را نام‌پوشی می‌کنیم (با عبارت‌هایی که در نوشتارهای دیگر توصیف شده‌اند مقایسه شود)، پیوند باید در قسمت توضیحات آورده شود و نباید خواننده را به اشتباه اندازد، بدین معنی که متنی که پیوند داده می‌شود نباید نام یک نوشتار دیگر باشد. [نیازمند نمونه]
پیوند به بخش و لنگر
[ویرایش]پیوند به بخش و لنگر نباید برای خواننده قابل مشاهده باشد. [نیازمند نمونه]
اگر پیوند به یک لنگر نیاز باشد:
- برای پیوند دادن مدخل، به تغییر مسیری به لنگر پیوند دهید (یا اینکه مدخل را پیوند ندهید بلکه توضیحات را پیوند دهید).
- برای پیوند دادن در قسمت توضیحات، یا به تغییر مسیر پیوند دهید یا از پیوند لنگر و نام‌پوشی برای نمایش متنی شبیه به عنوان نوشتار استفاده کنید.
هنگام ایجاد تغییر مسیر به یک بخش از {{تغییرمسیر به بخش}} در صفحهٔ تغییر مسیر استفاده کنید.
انواع مدخل‌ها
[ویرایش]پیوند به بیرون
[ویرایش]پیوند به بیرون در صفحه‌های ابهام‌زدایی جایی ندارد.
عبارت‌های خارجی
[ویرایش]برای عبارت‌هایی به زبان خارجی اطمینان حاصل کنید که عبارت مورد نظر دارای یک مقاله است، یا می‌تواند دارای یک مقاله باشد. این معمولاً بدین معناست که این عبارت باید در زبان فارسی جا افتاده و مورد استفاده باشد. [نیازمند نمونه]
عبارت‌های خارجی‌ای که معادل فارسی دارند را بکار نبرید. [نیازمند نمونه]
بجای این کار به ویکی‌واژه پیوند دهید.
اشخاص
[ویرایش]برای اشخاص سال تولد و درگذشت‌شان را بیاورید، بعلاوهٔ تنها آن میزان اطلاعات که خواننده بتواند بین اشخاص همنام تمایز قائل شود. قواعد مربوط به تاریخ تولد و مرگ را مد نظر داشته باشید.
محمد قاضی (۱۲۹۲–۱۳۷۶) مترجم ایرانی بود. محمد قاضی همچنین ممکن است به افراد زیر اشاره کند:
- محمد قاضی (نگارگر) (۱۳۰۳–۱۳۸۲) نقاش، تندیس‌گر و خوشنویس معاصر ایرانی
- محمد قاضی (بازیکن فوتبال) (زادهٔ ۱۳۶۳) بازیکن فوتبال اهل ایران
مکان‌ها
[ویرایش]برای مکان‌ها ممکن است تنها نوشتن نام مقاله کافی باشد. [نیازمند نمونه]
گاه شاید مفید باشد که نام کشور را -بدون پیوند دادن- پس از پیوند بیاوریم. [نیازمند نمونه]
پیوندهای قرمز
[ویرایش]پیوند به یک نوشتار ناموجود (یک پیوند قرمز) تنها در صورتی باید در صفحهٔ ابهام‌زدایی بیاید که چنین پیوند قرمزی حداقل در یک مقالهٔ دیگر -و نه دیگر صفحه‌های ابهام‌زدایی- نیز وجود داشته باشد. پیوندهای قرمزی که احتمال آن نمی‌رود که هرگز ساخته شوند نسازید. برای دیدن اینکه آیا در مقاله‌های دیگر چنین پیوند قرمزی وجود دارد یا نه، بر روی آن کلیلک کنید و سپس روی پیوندها به این صفحه در قسمت ابزارها در نوار سمت راست صفحه کلیک کنید.
اگر یک پیوند قرمز تنها در صفحه‌های ابهام‌زدایی بکار رفته‌است، یکی از این کارها را انجام دهید:
- پیوند قرمز را حذف کنید، اما یک پیوند آبی را در قسمت توضیحات نگه دارید. پیوند قرمز نباید تنها پیوند برای یک سرواژه باشد. پیوند آبی باید به خواننده کمک کند تا در جایی اطلاعات بیشتری کسب کند. پیوند آبی باید حاوی اطلاعات مفیدی دربارهٔ عبارت مورد نظر باشد. مثلاً در صفحهٔ خال (ابهام‌زدایی) به بازی ورق#اصصلاحات ورق که اصطلاح خال در آن توضیح داده شده پیوند داده شده است.
- با استفاده از توضیحات صفحهٔ ابهام‌زدایی برای پیوند قرمز مقاله‌ای بسازید.
- در صورت امکان تغییر مسیری به صفحه‌ای که عبارت مورد نظر در آن توضیح داده شده‌است بسازید (بخش نام‌پوشی و تغییر مسیر را در بالا ببینید). [نیازمند نمونه]
مترادف
[ویرایش]اگر به یک مترادف پیوند می‌دهید، آن را به تنهایی به عنوان سرواژه بیاورید. مثلاً در صفحهٔ آیین (ابهام‌زدایی) به مکتب فکری، دین، سنت و رسم پیوند داده شده است.
عبارت‌هایی که در نوشتارهای دیگر توصیف شده‌اند
[ویرایش]اگر عنوانی دارای مقالهٔ مستقل نیست ولی در نوشتاری دیگر توضیح داده شده‌است، باید به آن نوشتار پیوند داد. در این حالت پیوند نباید در ابتدای سطر قرار گیرد، ولی باید همچنان تنها پیوند آبی در سطر باشد. مثلاً: [نیازمند نمونه]
معمولاً بهتر است که با استفاده از لنگر و پنهان کردنش با نام‌پوشی به بخشی از صفحهٔ هدف پیوند داد. برای نمونه جاهایی که نام‌پوشی ممکن است مفید باشد را ببینید.
اگر عبارت مورد ابهام در مقاله‌ای دیگر توضیح داده نشده‌است، نباید به آن مقاله پیوند داد، چرا که چنین پیوندی به خوانندگان برای یافتن اطلاعاتی در مورد عبارت مورد نظر کمکی نمی‌کند.
سامان‌دهی صفحه
[ویرایش]ترتیب سرواژه‌ها
[ویرایش]ترتیب کلی قرارگیری اجزاء یک صفحهٔ ابهام‌زدایی به شرح زیر است:
- موضوع اصلی باید در بالای صفحه قرار گیرد. در مواقعی که یکی-دو موضوع دیگر هم از احتمال بالاتری برای اینکه مقصود خوانندگان باشند برخوردارند باید ابتدا آنها را فهرست کرد و سپس موارد دیگر را. [نیازمند نمونه]
- صفحه‌های ابهام‌زدایی طولانی باید به بخش‌هایی با موضوع‌های مختلف تقسیم شوند و حتی در صورت لزوم این بخش‌ها به زیربخش تقسیم شوند، همچنانکه در بخش سامان‌دهی صفحه‌هایی با فهرست‌های طولانی با بخش‌بندی موضوعی توضیح داده شده‌است.
- در هر قسمت سرواژه‌ها باید بر حسب اینکه پیوندی که می‌دهند چقدر به عنوان صفحهٔ ابهام‌زدایی نزدیک است دسته‌بندی شوند. ترتیب مطلوب چنین است:
- نوشتارهایی که عنوانشان با پرانتز ابهام‌زدایی شده. مثلاً چیتا (فیلم)، چیتا (کمیک) و چیتا (فیلم) در چیتا.
- مقاله‌هایی که عبارت دارای ابهام بخشی از عنوانشان را تشکیل می‌دهد. مانند استان چیتا در چیتا. (تنها مقاله‌هایی فهرست می‌شوند که عنوانشان با احتمال بالایی معادل با عبارت دارای ابهام فرض شود).
- مترادف‌ها. مانند یوزپلنگ در چیتا.
- برخی از سرواژه‌ها باید در قسمت «جستارهای وابسته» قرار گیرند:
- مقاله‌هایی با موضوع وسیع که عبارت دارای ابهام در بخشی از آنها توضیح داده شده‌است. [نیازمند نمونه]
- مقاله‌هایی که عبارت دارای ابهام بخشی از عنوان آنها را تشکیل می‌دهد، ولی احتمال کمی وجود دارد که عنوانشان معادل با عبارت دارای ابهام تلقی شود. [نیازمند نمونه]
- در هر دستهٔ هر بخش و نیز در هر بخشی که به زیربخش تقسیم نشده‌است سرواژه‌ها باید به ترتیبی قرار گیرند که برای خواننده ساده‌ترین حالت برای یافتن مقالهٔ مورد نظرش باشد. اولویت‌ها چنین‌اند: احتمال اینکه یک سرواژه مورد نظر خواننده باشد، ترتیب الفبایی، ترتیب زمانی یا جغرافیایی، با توجه به اینکه هر قاعده نباید قاعدهٔ مافوق خود را نقض کند.
سامان‌دهی صفحه‌هایی با فهرست‌های طولانی با بخش‌بندی موضوعی
[ویرایش]گاهی تعداد زیاد عنوان‌ها ممکن است یافتن عنوانی خاص را در صفحهٔ ابهام‌زدایی برای خواننده دشوار کند. در چنین شرایطی بهتر است سرواژه‌ها را با بطور موضوعی بخش‌بندی کنیم. عنوان بخش‌ها باید تا حد ممکن ساده باشد: مثلاً فیلم بر عنوان فیلم یا نام فیلم ترجیح دارد. موضوع هر بخش باید با دقت و به گونه‌ای انتخاب شود که هدایت خوانندگان به مقاله‌ها تسهیل شود. از موضوع‌هایی با تعریف مشخص برای بخش‌ها استفاده کنید و در صورت امکان به شکلی که صفحه به بخش‌هایی کم و بیش مساوی تقسیم شود. بخش‌های خیلی کوتاه ناوبری را دشوار می‌کند و معمولاً باید از ساخت آن خودداری کرد. سرواژه‌هایی که به شکل مناسبی در هیچ بخشی نمی‌گنجند باید در بخش یا زیربخش «دیگر کاربردها» در انتهای صفحه یا بخش (ولی بالاتر از بخش «جستارهای وابسته») قرار گیرند. بخش «کاربردهای دیگر» باید نسبتاً کوتاه باشد. طولانی شدن این بخش نشان دهندهٔ این است که صفحه باید از نو سامان‌دهی شود.
توجه داشته باشید که بخش‌بندی‌ای که برای یک صفحه مناسب است ممکن است برای صفحه‌ای دیگر مناسب نباشد. مثلاً:
در فهرست‌های طولانی‌تر ممکن است استفاده از بیشتر از یک سطح بخش‌بندی لازم باشد. [نیازمند نمونه]. همیشه == سطح ۲ == را برای بالاترین سطح استفاده کنید. عنوان بخش‌ها نباید به جایی پیوند دهند. برای اطلاعات بیشتر ویکی‌پدیا:راهنمایی برای نوشتن مقاله‌های بهتر#عنوان‌ها را ببینید.
در فهرست‌های طولانی بهتر است از {{فهرست مطالب چپ}} برای فرستادن فهرست مطالب به سمت چپ استفاده کرد تافضای خالی نالازمی در ابتدای صفحه قرار نگیرد و دسترسی به بخش‌ها و سرواژه‌ها آسانتر شود. برای اطلاعات بیشتر راهنما:بخش#شناورسازی فهرست محتویات را ببینید. در صورت استفاده از {{فهرست مطالب چپ}} این الگو باید پس از سطر مقدماتی و بلافاصله پیش از نخستین بخش قرار داده شود، مانند آوای وحش (ابهام‌زدایی). برای اطلاعات بیشتر ویکی‌پدیا:شیوه‌نامه/دسترسی‌پذیری#ساختار مقاله را ببینید.
بخش «جستارهای وابسته»
[ویرایش]ممکن است در صفحه نیاز به بخش جستارهای وابسته باشد که در این صورت موارد زیر را در بر می‌گیرد:
- عبارت‌هایی که ممکن است با عنوان صفحه اشتباه گرفته شوند. [نیازمند نمونه]
- موارد محتمل غلط نگارشی عنوان صفحه. [نیازمند نمونه]
- اشکال مختلف نگارش عنوان صفحه. [نیازمند نمونه]
- پیوند به فهرست نوشتارهایی که با عنوان صفحه شروع می‌شوند (با استفاده از الگوی
{{الگو:Look from|عنوان صفحه}}) یا نوشتارهایی که عنوان صفحه را در خود دارند (با استفاده از الگوی{{در عنوان|عنوان صفحه}})
«جستارهای وابسته» همیشه باید جدا از باقی سرواژه‌ها و دارای بخشی مستقل باشد. پیوند به صفحه‌های ابهام‌زدایی دیگر باید طبق وپ:ازپیوندصاز و به صفحه‌ای دارای «(ابهام‌زدایی)» در عنوان باشد. در صورت نیاز مواردی که ممکن است به سادگی با عنوان صفحه اشتباه گرفته شوند را در سرنویس قرار دهید.
تصاویر و الگوها
[ویرایش]افزودن تصاویر و تراگنجانش الگوها در صفحه‌های ابهام‌زدایی توصیه نمی‌شود، مگر اینکه به انتخاب نوشتار مورد نظر از میان نوشتارهای فهرست شده کمک کند. مثال: سرزمین باسک
انواع آیکون‌ها، شامل آیکون‌های پرچم نباید در صفحه‌های ابهام‌زدایی استفاده شوند. تنها اگر موضوع مورد ابهام‌زدایی پرچم باشد و برای این کار به تصویر نیاز باشد، آنگاه می‌توان تصویر یا آیکون پرچم را در صفحه استفاده کرد.
الگوی ابهام‌زدایی و رده‌بندی
[ویرایش]در پایین صفحهٔ ابهام‌زدایی و تنها پیش از رده‌ها، باید الگویی قرار گیرد که نشان دهد که این یک صفحهٔ ابهام‌زدایی‌ست. این الگو در صفحه پیامی مبنی بر ابهام‌زدایی بودن صفحه تولید می‌کند و نیز صفحه را در رده یا رده‌های مناسب قرار می‌دهد.
الگوی معمول برای این کار {{ابهام‌زدایی}} است که پیامی عمومی مبنی بر ابهام‌زدایی بودن صفحه تولید می‌کند و صفحه را در ردهٔ رده:صفحه‌های ابهام‌زدایی قرار می‌دهد. افزون بر این رده، برای قرار دادن صفحه در رده‌های تخصصی‌تر دیگر می‌شود پارامترهایی به الگو اضافه کرد. مثلاً اگر صفحه حاوی چندین مکان و چندین نام خانوادگی باشد (و شاید بعلاوهٔ موارد دیگر)، از {{ابهام‌زدایی|geo|surname}} استفاده می‌شود. فهرست کاملی از پارامترها و رده‌های مربوطهٔ این الگو در توضیحات صفحهٔ {{ابهام‌زدایی}} در دسترس است.
اگر یک صفحهٔ ابهام‌زدایی فقط شامل مواردی از یکی از ردهٔ تخصصی باشد، در این صورت بجای {{ابهام‌زدایی}} باید از الگوی خاص مناسب استفاده کرد. مثلاً {{ابهام‌زدایی جغرافیا}} برای مکان‌ها و {{ابهام‌زدایی نام}} برای نام اشخاص.
بیشتر صفحه‌های ابهام‌زدایی نیازی به قرار داده شدن در رده‌ای بجز آنچه توسط الگو و پارامتر تولید می‌شود ندارند. اگر چنین موردی پیش آید (مثلاً رده‌های خاصی از نام اشخاص که پارامتر لازم را در الگو ندارند)، باید ردهٔ لازم را پس از الگو افزود.
استثناءها
[ویرایش]صفحه‌های ابهام‌زدایی با تنها دو سرواژه
[ویرایش]برخی صفحه‌های ابهام‌زدایی دارای «(ابهام‌زدایی)» در عنوان خود تنها شامل دو سرواژه هستند که یکی کاربرد اصلی است. چنین صفحهٔ ابهام‌زدایی‌ای مورد نیاز نیست، ولی ضرری هم ندارد. در چنین شرایطی توصیه می‌شود در صفحهٔ موضوع اصلی سرنویسی برای پیوند مستقیم به نوشتار دوم قرار داده شود. الگوهای {{برای}} و {{تغییر مسیر}} برای این کاراند.
اگر هیچ‌یک از دو کاربرد موضوع اصلی نباشند، یک صفحهٔ ابهام‌زدایی در عنوان اصلی ساخته می‌شود.
چشم‌پوشی از قوانین ویکی‌پدیا
[ویرایش]استفاده از این راهنمایی‌ها معمولاً موجب ساخت صفحه‌های ابهام‌زدایی یکدستی می‌شود که در نتیجه بکارگیری آسان آنها برای اغلب خوانندگان میسر است. سودمندی یک صفحه برای خوانندگان هدف نهایی‌ست. با این حال برای هر یک از توصیه‌های فوق ممکن است صفحه‌هایی وجود داشته باشد که بهتر باشد بگونه‌ای دیگر عمل کرد؛ در نتیجه اگر چشم‌پوشی از این راهنمایی‌ها برای خوانندگان مفیدتر است تا پیروی از آنها، چنین کنید.