شکرتیغال
| شکرتیغال | |
|---|---|
| |
| رده‌بندی علمی | |
| فرمانرو: | گیاهان |
| (طبقه‌بندی‌نشده): | آوندداران |
| (طبقه‌بندی‌نشده): | گیاهان گلدار |
| (طبقه‌بندی‌نشده): | دولپه‌ای‌های نو |
| (طبقه‌بندی‌نشده): | گل‌ستاره‌داران |
| راسته: | میناسانان |
| تیره: | کاسنیان |
| تبار: | تیغالان[۱] |
| سرده: | شکرتیغال کارل لینه |
| گونه‌ها | |
|
در حدود ۱۲۰ گونه | |
شِکَرتیغال (نام علمی: Echinops) سرده‌ای از گیاهان چندساله‌است. نام‌های دیگر آن در قدیم شکرتیار، خارشکر و تیغ قندک بوده‌است. شکر تیغال که به‌راحتی در آب حل می‌شود دارای ۲۳ درصد قند ترهالوز، طعمی شیرین و لعاب‌دار است و به‌عنوان لینت‌بخش و برطرف‌کننده سرفه و نیز پائین آورنده تب مصرف می‌شود. گیاهان این سرده را خارشکرها و قندرونک‌ها هم نامیده‌اند. این سرده در ایران ۵۴ گونه گیاه علفی چندسالهٔ خاردار دارد که معمولاً انحصاری ایران‌اند.[نیازمند منبع]
شکرتیغال گیاهی است خاردار به‌شکل خارخسک که گل‌هایش به‌شکل گلوله‌ای خاردار و آبی‌رنگ در انتهای ساقه قرار دارند. این گیاه در سراسر بر قدیم می‌روید. بر روی برگ‌ها و ساقه این گیاه حشره‌ای از راسته قاب‌بالان بنام خزوکک برای نگهداری تخم‌ها و نوزاد خود پیله‌ای می‌تند به اندازه یک فندق که سفیدرنگ است. نوزاد پس از آن‌که به حشره بالغ بدل شد پیله را سوراخ می‌کند و از آن خارج می‌شود. جنس پیله این حشره که از ترشحات گیاه شکرتیغال ساخته شده ترکیبی از مواد سلولزی و نشاسته و مواد ازته و به‌مقدار زیاد (در حدود ۲۵ درصد) قند مخصوصی بنام ترهالوز است. در پزشکی قدیم از این پیله که بنام شکرتیغال یا گل تیغال می‌نامند به‌عنوان ملین و متعادل کنندهٔ دستگاه گوارش استفاده می‌کردند. در بازار منظور از شکرتیغال همین گل تیغال پیله خزوکک است و خود گیاه را بنام تیغال می‌نامند.[۲]
گیاهان مولد شیرابه‌های قندی (مان) شکرتیغال در اغلب استان‌های ایران به ویژه یزد (مهریز) خراسان، فارس (جهرم)، اصفهان، کرمان، ایلام، کرمانشاه، همدان، لرستان، شاهرود مازندران و تهران و زنجان در بلندای ۱۸۰۰ متری از سطح دریا رویش و پراکندگی داشته و جمع‌آوری محصول نیز کم و بیش در این مناطق صورت می‌گیرد. در بسیاری از مناطق ایران به رغم وجود و وفور گیاه شکرتیغال آثاری از فعالیت و وجود حشره مشاهده نمی‌شود.[۳]
گونه‌ها
[ویرایش]- شکرتیغال آبی Echinops bannaticus
- شکرتیغال ارمنی Echinops armenus
- شکرتیغال افغانی Echinops afghanicus
- شکرتیغال ایرانشهری Echinops iranshahrii
- شکرتیغال بختیاری Echinops bakhtiaricus
- شکرتیغال جنوبی Echinops ritro
- شکرتیغال روسی Echinops exaltatus
- شکرتیغال سوری Echinops syriacus
- شکرتیغال شرقی Echinops orientalis
- شکرتیغال لاری Echinops laricus
- شکرتیغال هندی Echinops echinatus
- شکرتیغال یمنی Echinops yemenicus
 | این یک مقالهٔ خرد مرتبط با گیاه است. می‌توانید با گسترش آن به ویکی‌پدیا کمک کنید. |
پیوند به بیرون
[ویرایش]
منابع
[ویرایش]- مظفریان، ولی‌الله، فرهنگ نام‌های گیاهان ایران: لاتینی، انگلیسی، فارسی تهران: فرهنگ معاصر ۱۳۷۵، ص۱۹۵.
- ↑ Cynareae
- ↑ لغت‌نامهٔ دهخدا، سرواژهٔ شکرتیغال.
- ↑ دانشگاه جامع علمی کاربردی، مجتمع آموزشی وزارت جهاد کشاورزی کرج[پیوند مرده]، موضوع: مان‌ها، استاد: دکتر نظریان، تهیه‌کننده: رضا ابراهیمی، بهار ۸۵.