شراب ایرانی

شراب در نقاشی دربار صفوی، قرن ۱۷ اصفهان.

شراب ایرانی که با نام‌های می و باده نیز شناخته می‌شود، از نمادهای تاریخی و باستانی ایرانی است و جایگاه درخور توجهی در اساطیر، ادبیات و نگارگری ایرانی داشته‌است.

تاریخچه

مک‌گاورن در تپه حاجی فیروز در شمال غربی ایران، قفسه‌های شرابی را پیدا کرد که ساخت دوران پیش از تاریخ هستند. در آن زمان، در این منطقه از ایران، شراب را در ظرف‌هایی در بسته، به شکلی که هوا وارد آن نشود، نگهداری می‌کردند. احتمال استفاده از پسته به عنوان مزه در آن دوران، اعلام شده‌است. مک‌گاورن و هیئت تحقیقاتی او، تقریباً در همگی آشپزخانه‌های آن دهکده، به بقایای ظروفی که در آنان، شراب نگهداری می‌شده‌است، برخوردند. مک گاورن بر این باور بود که نوشیدن الکل در آن منطقه از ایران، امتیاز ویژه‌ای برای مرفهین نبوده و تمام مردان و زنان، می‌توانستند که نوشیدنی الکلی مصرف کنند.

مک گاورن همچنین در گودین تپه در ایران، با نخستین منبع آبجو، که مربوط به بیش از ۵۵۰۰ سال پیش است، روبرو شد. هنگام ساخت آبجو، سنگ‌هایی هم شکل می‌گیرند که باید آن را از آبجو جدا کرد؛ اما ظرف‌هایی که در ایران کهن، در گودین تپه در آن آبجو تهیه می‌شد، به گونه‌ای ساخته شده بودند که در هنگام ریختن آبجو، سنگ‌ها به بیرون نریزند.

اشپیگل آنلاین در مقاله‌ای نوشت: «جالب است که کشوری که امروزه در آن نوشیدن مشروب ممنوع است و مجازات به همراه دارد، در واقع، از قدیمی‌ترین تولیدکنندگان نوشیدنی‌های الکلی بوده‌است».

پژوهش‌های اخیر باستان‌شناسی تاریخ منشأ شراب‌گیری در ایران را بسیار پیش‌تر از آنچه نویسندگان قرن بیستم گمان می‌کنند، نشان می‌دهد. برای مثال، کاوش و حفاری در محوطه گودین تپه در کوه‌های زاگرس نشان دهنده وجود سفال‌هایی با قدمت تاریخی ۲۹۰۰–۳۱۰۰ پیش از میلاد، حاوی تارتاریک اسید است که تقریباً به‌طور قطع نشان دهنده حضور شراب در آن سالیان می‌باشد. حتی شواهدی مبنی بر حضور قدیمی تر شراب در تپه حاجی فیروز در اطراف شهر ارومیه نیز به دست آمده‌است.

مک گاورن و همکارانش (۱۹۹۶) با استفاده از آزمایش‌ها و آنالیزهایی بر روی کوزه‌ای نوسنگی که قدمت آن به ۵۰۰۰–۵۴۰۰ پیش از میلاد می‌رسد، وجود مقادیر بالایی از تارتاریک اسید را به اثبات رساندند.

کشف شراب در ایران از کشف آن در فرانسه دیرین‌تر است. با توجه به گفتهٔ باستان شناسان فرانسوی، نخستین شواهد استفاده از شراب در فرانسه تنها به ۵۰۰ سال پیش از میلاد بازمی‌گردد.

در جشنواره‌ها

شب یلدا

مقالهٔ اصلی: شب یلدا

شب یَلدا یا شب چلّه یکی از کهن‌ترین جشن‌های ایرانی است. خوراکی‌هایی چون آجیل، انار، هندوانه، سبزی‌پلو با ماهی و گاهی آش رشته، به همراه نوشیدن شراب همگی از رسم‌هایی هستند که در شب یلدا خانواده‌های ایرانی را گرد هم آورده‌اند.

در ادبیات

در ادبیات ایرانی، اشاره های بسیار زیادی به میخوارگی و شراب شده است. و حتی شاعران عارف و زاهد نیز از این قضیه مستثنی نبوده اند. شاعرانی همچون مولوی، حافظ وغزالی که به عرفان و زهد شناخته می‌شوند، از می و میگساری بسیار در اشعار خود استفاده کرده اند. برای مثال حافظ می‌فرماید: گل در بَر و می در کف و معشوق به کام است/ سلطانِ جهانم به چنین روز غلام است

همچنین به وفور میتوان وجود باده نوشی در زمان شاعری همچون سعدی که در زمان خوارزمشاهیان می‌زیسته یافت. برای مثال: وقت طرب خوش یافتم آن دلبر طناز را/ ساقی بیار آن جام می، مطرب بزن آن ساز را

شاعران آن دوره، باده نوشی را معمولا راهی برای از یاد بردن غم ها، یا خوشی در وقت شادی می‌دانستند. فرخی که در زمان غزنویان می‌زیسته می‌گوید: چند گاهیست که از باده و از بوسه مرا/ نفکندستی بیهوش و نکردستی شاد

جستارهای وابسته

• فرهنگ ایرانی
• آشپزی ایرانی
• شراب شیراز
• آبجو در ایران

پیوند به بیرون

• Persian wine tradition and symbolism: Evidence from the medieval poetry of Hafiz
• Ancient Wine Production Found in Bolaghi Gorge, Iran
• Depiction of Wine in Persian Miniature