دستگیری و محاکمه جعفر پناهی

از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد

در جریان پیامدهای انتخابات ریاست جمهوری ایران (۱۳۸۸)، جعفر پناهی دو بار دستگیر شد. بار اول، در روز ۸ مرداد ۱۳۸۸ هنگامی که به همراه گروه دیگری از فیلم‌سازان برای گرامیداشت کشته‌شدگان اعتراضات به نتایج انتخابات ریاست جمهوری دهم به بهشت زهرا رفته بود که پس از چند روز آزاد شد.[۱] بار دوم در دوشنبه ۱۰ اسفند به همراه ۱۸ نفر از اعضای خانواده و دوستانی که در خانه او در تهران مهمان بودند.[۲] دستگیری او در ایران و جهان واکنش‌های گسترده ای را بر انگیخت. صندلی او در جشنواره کن خالی ماند. او در یک مرحله برای مدتی اعتصاب غذا کرد.

پناهی در روز ۴ خرداد ۱۳۸۹ به دستور بازپرس و تأیید دادستان عمومی و انقلاب تهران با تودیع وثیقهٔ ۲۰۰ میلیون تومانی از زندان آزاد شد.[۳][۴][۵]

بر اسال حکم دادگاه پناهی به اتهام «اجتماع و تبانی و تبلیغ علیه نظام جمهوری اسلامی» به ۶ سال حبس تعزیری و ۲۰ سال محرومیت از فیلم‌سازی، ۲۰ سال محرومیت از فیلم‌نامه‌نویسی، ۲۰ سال محرومیت از سفر به خارج از ایران و ۲۰ سال ممنوعیت از هر نوع مصاحبه با رسانه‌ها و مطبوعات داخلی و خارجی محکوم شد.[۶][۷][۸]

بازداشت ها[ویرایش]

بار اول، پناهی در روز پنجشنبه ۸ مرداد ۱۳۸۸ هنگامی که به همراه گروه دیگری از فیلم‌سازان برای گرامیداشت کشته‌شدگان اعتراضات به نتایج انتخابات ریاست جمهوری دهم به بهشت زهرا رفته بود، به‌همراه مهناز محمدی، مستندساز بازداشت و پس از چند روز آزاد شد.[۱]

پناهی بار دوم در شامگاه دوشنبه ۱۰ اسفند به همراه ۱۸ نفر از اعضای خانواده و دوستانی که در خانه او در تهران مهمان بودند، بازداشت شد. پس از چند روز و در چند مرحله، اعضای خانواده و همکاران پناهی آزاد شدند، اما خود او همچنان در بازداشت بود.[۲] مقام‌های قضایی تاکنون علت بازداشت و اتهام او را اعلام نکرده‌اند. در این مورد صرفاً دادستان تهران بازداشت او را غیرسیاسی دانست. رسانه‌های وابسته به محافظه‌کاران ادعا کرده‌اند، دلیل دستگیری او تدارک برای ساختن فیلمی علیه نظام، بوده‌است.[۹]

سازمان عفو بین‌الملل در بیانیه‌ای اعلام کرد یک فیلمساز دیگر، محمدعلی شیرزادی، نیز همراه با جعفر پناهی بازداشت شده‌است. این دو نفر ظاهراً مشغول ساختن فیلمی بوده‌اند که در آن، یک مدافع حقوق‌بشر و یک روحانی ناراضی با هم گفتگو می‌کرده‌اند.[۱۰] در ۱۷ اردیبهشت ۱۳۸۹ عباس کیارستمی در برنامه‌ای در مرکز ژرژ پمپیدو فرانسه، گفت در تماسی با طاهره سعیدی باخبر شده سلول انفرادی پناهی به هم‌سلولی با چند نفر دیگر تغییر موقعیت داده و یک یخچال هم به دارایی‌های ایشان در بازداشت، اضافه شده‌است.[۱۱]

پس از انتشار نامه[۱۲] جعفر پناهی به همکارانش در جشنواره کن، قرار بازداشت موقت او، دو ماه دیگر تمدید شد.[۱۳] ماموران امنیتی، خانواده پناهی را تهدید به بازداشت کردند و از آن‌ها خواستند از مصاحبه و اطلاع‌رسانی دربارهٔ او پرهیز کنند.[۱۴] در ۲۸ اردیبهشت ۱۳۸۹ پناهی در نامه‌ای با شرح برخورد و تهدیدهای بازجوهای زندان اوین، اعلام اعتصاب غذا کرد.[۱۵]

واکنش‌ها به بازداشت پناهی[ویرایش]

در پی این بازداشت، جشنواره بین‌المللی فیلم کن، جشنواره بین‌المللی فیلم برلین، و بسیاری از چهره‌های سینمایی، فرهنگی و سیاسی، در واکنش به بازداشت این سینماگر اعتراض کردند.[۱۶] در واکنشی دیگر، در روزهای آغازین سال ۱۳۸۹، چهل و پنج تن از سینماگران و هنرمندان سرشناس ایران از جمله بهرام بیضایی، کیومرث پوراحمد، ناصر تقوایی، رخشان بنی‌اعتماد، خسرو سینایی، مسعود کیمیایی، تهمینه میلانی و اصغر فرهادی، در نامه‌ای سرگشاده خطاب به حاکمان ایران ضمن تأکید بر حق فیلم‌سازی، آزادی بیان و حق اعتراض برای همگان، خواهان آزادی نامشروط جعفر پناهی و محمد نوری‌زاد شدند. همچنین صدها تن از سینماگران مطرح جهان، با انتشار نامه‌ای دیگر خطاب به صادق لاریجانی، رئیس قوه قضاییه ایران، ضمن اعتراض نسبت به زندانی کردن بی‌دلیل جعفر پناهی، که از او به عنوان کارگردان مطرح بین‌المللی یاد کرده‌اند، و نیز ناعادلانه خواندن بازداشت او، خواهان آزادی سریع پناهی شدند.[۲][۹] عباس کیارستمی در واکنش به بازداشت جعفر پناهی و محمد رسول‌اف در نامه‌ای سرگشاده نوشت «مسئولیت وخیم و بازتاب عواقب زشت و غیر فرهنگی جهانی این بازداشت‌ها متوجه مدیریت سوء و سیاست‌های غلط وزارت ارشاد در این سال‌هاست.»[۱۷]

نامه جمعی از هنرمندان بزرگ هالیوود به مسئولان جمهوری اسلامی[۱۸][ویرایش]

جمعی از فیلمسازان و هنرپیشه‌های معروف هالیوود دستگیری جعفر پناهی کارگردان ایرانی را محکوم کردند و از حکومت ایران خواستار آزادی فوری او شدند.

مارتین اسکورسیزی، استیون اسپیلبرگ، فرانسیس فورد کاپولا، برادران کوئن، مایکل مور، الیور استون، رابرت دنیرو و رابرت ردفورد و چندین هنرپیشه و کارگردان دیگر آمریکایی جزء امضا کنندگان این نامه هستند.

در این نامه آمده‌است:

ما ... با اعلام همبستگی با یک فیلمساز همکار، حبس او را محکوم می‌کنیم و از حکومت ایران مصرانه می‌خواهیم آقای پناهی را هر چه سریعتر آزاد کند." هنرمندان هالیوود با اشاره به نامه اخیر همسر جعفر پناهی گفته‌اند که او "نگرانی عمیقی نسبت به وضعیت قلب شوهرش و انتقال او به یک سلول کوچکتر دارد.

در ادامه این نامه آمده‌است:

فیلم‌سازان ایران مانند هنرمندان همه جا باید مورد قدردانی قرار گیرند نه آنکه با سانسور، سرکوب و حبس روبرو باشند.

طاهره سعیدی، همسر جعفر پناهی در مصاحبه با بی‌بی‌سی فارسی گفت «وضعیت جسمی و روحی همسرش اصلاً خوب نیست.» وی در ۱۱ فروردین (۳۱ مارس) به ملاقات یک روز پیشتر خود و دخترش با جعفر پناهی اشاره کرد و گفت: «او درباره وضع جسمی‌اش حرفی نزد اما ما خودمان دیدیم؛ جعفر خیلی لاغرشده بود و خیلی رنگ پریده بود.» طاهره سعیدی از اتهام وارد شده به همسرش ابراز بی‌اطلاعی کرد و گفت که خود آقای پناهی هم از این اتهامات اطلاعی ندارد و فقط بازجویی می‌شود. پیشتر عباس جعفری دولت آبادی، دادستان عمومی تهران گفته بود که جرم پناهی سیاسی نبوده‌است، اما دلیل بازداشت او را نگفت، اما برخی سایت‌های خبری دلیل بازداشت آقای پناهی را ساختن فیلمی دربارهٔ اعتراضات پس از انتخابات ایران عنوان کردند.[۱۹]

طاهره سعیدی همسر جعفر پناهی در دیداری با عزت‌الله انتظامی رئیس هیئت مدیره موزه سینما در اعتراض به زندانی‌شدن همسرش خواستار آن شد تا به فوریت به نامه وی جهت بازگرداندن تمام جوایز جعفر پناهی به خانواده‌اش اقدام شود.[۲۰]

جشنواره کن[ویرایش]

سازمان عفو بین‌الملل صندلی خالی[۲۱] پناهی را در جشنواره کن، نشان دهندهٔ جنون اختناق در ایران دانست. برنار کوشنر وزیر خارجه و فردریک میتران وزیر فرهنگ، در بیانیه ای مشترک نوشتند: جعفر پناهی یکی از سرشناس‌ترین نمایندگان سینمای ایران است و کاملاً جا دارد که در جشنواره کن حضور داشته باشد. از او برای عضویت در هیئت داوران دعوت شده‌است؛ ما آزادی فوری او را خواهانیم و همچنین از مقامات ایرانی می خواهیم که حقوق بنیادین آزادی بیان و آفرینش را برای همه ایرانیان محترم بشمارند.[۱۰]

تیم برتون رئیس داوران جشنواره کن در مراسم افتتاحیه این جشنواره خواستار آزادی پناهی یکی از داوران کن شد. او در کنفرانس خبری گفت همه ما خواستار آزادی بیان هستیم و هرکس باید بتواند در بیان خود آزاد باشد.[۲۲] عباس کیارستمی در جلسه پرسش‌وپاسخ فیلمش، رونوشت برابر اصل در جشنواره کن گفت: «اگر دولت ایران از آزاد کردن جعفر پناهی سر باز بزند، باید توضیحی برای این کار داشته باشد. من درک نمی‌کنم چگونه یک فیلم می‌تواند جرم تلقی شود، به ویژه در حالی که این فیلم هنوز ساخته نشده است. زمانی که یک فیلمساز، یک هنرمند، زندانی می‌شود، این تمامیت هنر است که مورد حمله قرار گرفته است».[۲۳] با دست‌گیری پناهی حریم بین دولت و هنرمندان برداشته شد.[۲۴] همچنین در این جلسه ژولیت بینوش بازیگر فرانسوی، در واکنش به بازداشت جعفر پناهی گریست[۲۵] ژولیت بینوش در هنگام سخنرانی حین دریافت جایزه خود از در جشنواره کن به عنوان بهترین بازیگر زن از جعفر پناهی یاد کرد[۲۶]

اعتصاب غذا در زندان[ویرایش]

صبح روز سه شنبه ۲۸ اردیبهشت ۱۳۸۹ پناهی اعلام کرد اعتصاب غذا کرده‌است. وی طی تماسی با خانوادهٔ خود نامه‌اش را از زندان برای آن‌ها خواند. در این نامه آمده است:

بعد از برخورد ناشایستی که شنبه شب (۸۹/۲/۲۵) در هجوم مامورین به داخل سلول ۵۶ اوین صورت گرفت و متعاقب آن به مدت یک ساعت و نیم، من و هم سلولی‌هایم را بدون لباس در بیرون و در هوایی سرد نگه داشتند، صبح روز یکشنبه مرا به بازجویی بردند و متهم کردند که از داخل سلول فیلمبرداری کرده ام؛ که کذب محض است. و بعد تهدید کردند که تمامی اعضای خانواده‌ام را دستگیر و به اوین منتقل خواهند کرد و دخترم را به بازداشتگاهی ناامن در رجائی‌شهر خواهند فرستاد و با این حرف‌ها قدرت تجزیه و تحلیل را از من سلب کردند.

وی در ادامه گفت که از صبح‌گاه ۲۶ اردیبهشت ۱۳۸۹ چیزی نخورده و نیاشامیده است و شروط خود را برای پایان این وضعیت چنین بیان کرد:

  • تماس و دیدار باخانواده‌ام و اطمینان کامل از سلامت آنها
  • حق داشتن وکیل بعد از ۷۷ روز و مشورت با او
  • آزادی بدون قید و شرط تا تشکیل دادگاه و صدور حکم قطعی

سپس وی قسم خورد تا تحقق خواسته‌هایش دست از اعتصاب غذا برندارد:

به سینمایی که به آن معتقدم قسم می خورم تا تحقق خواسته‌هایم دست از اعتصاب غذا برنمی‌دارم و تنها خواسته‌ام این است که جنازه مرا به خانواده‌ام تحویل دهند تا هر کجا که مایل‌اند دفن کنند.[۲۷]

پناهی دو روز پس از آزادی از زندان، در فیلمی که از تلویزیون آرته پخش شد دربارهٔ علت اعتصاب غذا گفت:

یک بار شب مرا به بازجویی بردند. بازجوها پرسیدند: اسم فیلم تو چیست؟

من که خیال کردم منظورشان فیلمی است که موقع دستگیری در خانه تهیه می‌کردم، گفتم "فیلم من هنوز تمام نشده تا تیتری داشته باشند." آنها گفتند: "نه، منظور ما فیلمی است که اینجا در زندان می‌سازی." من حیرت کردم که: "کدام فیلم؟" آنها واقعاً خیال می‌کردند که من در زندان در حال کارگردانی یک فیلم هستم.» قضیه این بود که یک بار من در جمع زندانیان تعریف کرده بودم که قبلاً پنج فیلم سینمایی ساخته‌ام، و بعد به کنایه گفتم: "حالا هم اینجا دارم فیلم خودم را می‌سازم." این مطلب به گوش مدیران زندان رسیده بود و آنها جدا خیال کرده بودند که من در سلول تنگ زندان، با آنهمه دم و دستگاه مراقبت، توانسته‌ام دوربینی به داخل زندان وارد کنم و با آن فیلم بسازم.

تمام بازجویی‌ها، تمام فشارها زاییدهٔ تصورات خودشان بود، نشان ترس خودشان بود از سینما. در اینجا حتی صِرف فکر کردن به یک فیلم، حتی دیدن خواب یک فیلم هم می‌تواند جرم باشد.[۲۸]

آزادی از زندان[ویرایش]

پناهی در روز ۴ خرداد ۱۳۸۹ به دستور بازپرس و تأیید دادستان عمومی و انقلاب تهران با تودیع وثیقهٔ ۲۰۰ میلیون تومانی از زندان آزاد شد.[۳][۴][۵]

حکم دادگاه و ۲۰ سال محرومیت از حقوق اجتماعی[ویرایش]

رسانه‌های فارسی‌زبان در تاریخ ۲۰ دسامبر ۲۰۱۰ میلادی از صدور حکم قاضی پرونده جعفر پناهی در شعبهٔ ۲۶ دادگاه انقلاب اسلامی خبر دادند. بر این اساس جعفر پناهی به اتهام «اجتماع و تبانی و تبلیغ علیه نظام جمهوری اسلامی» به ۶ سال حبس تعزیری و ۲۰ سال محرومیت از فیلم‌سازی، ۲۰ سال محرومیت از فیلم‌نامه‌نویسی، ۲۰ سال محرومیت از سفر به خارج از ایران و ۲۰ سال ممنوعیت از هر نوع مصاحبه با رسانه‌ها و مطبوعات داخلی و خارجی محکوم شده‌است.[۶][۷][۸]

منابع[ویرایش]

  1. ۱٫۰ ۱٫۱ «بازداشت جعفر پناهی و مهناز محمدی در بهشت زهرای تهران». بی‌بی‌سی فارسی. ۳۰ ژوئیهٔ ۲۰۰۹.
  2. ۲٫۰ ۲٫۱ ۲٫۲ «سینماگران ایران و جهان خواستار آزادی جعفر پناهی هستند». دویچه وله فارسی. ۲۳ مارس ۲۰۱۰.
  3. ۳٫۰ ۳٫۱ «جعفر پناهی آزاد شد». ۴ خرداد ۱۳۸۹. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۹ مه ۲۰۱۰. دریافت‌شده در ۵ ژانویه ۲۰۱۱.
  4. ۴٫۰ ۴٫۱ «جعفر پناهي آزاد شد». ۴ خرداد ۱۳۸۹.[پیوند مرده]
  5. ۵٫۰ ۵٫۱ «سرانجام دستور قضايي آزادي جعفر پناهي صادر شد». ۴ خرداد ۱۳۸۹. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۶ مه ۲۰۱۰. دریافت‌شده در ۵ ژانویه ۲۰۱۱.
  6. ۶٫۰ ۶٫۱ ۲۰ سال محرومیت جعفر پناهی از فیلم‌سازی، مصاحبه و خروج از ایران، بی‌بی‌سی فارسی
  7. ۷٫۰ ۷٫۱ حکم سنگین دادگاه علیه جعفر پناهی، دویچه وله فارسی
  8. ۸٫۰ ۸٫۱ محکومیت جعفر پناهی به شش سال حبس، رادیو زمانه
  9. ۹٫۰ ۹٫۱ «درخواست ده‌ها سینماگر ایرانی برای «آزادی نامشروط» پناهی و نوری‌زاد». رادیو فردا. ۲۳ مارس ۲۰۱۰.
  10. ۱۰٫۰ ۱۰٫۱ «فرانسه و عفو بین‌المللی خواستار آزادی جعفر پناهی شدند». بخش فارسی رادیو فرانسه. دریافت‌شده در ۱۲ مه ۲۰۱۰.
  11. ««فیلمسازی که غرفه جوایزش از سلول انفرادی‌اش بزرگ‌تر است»». مردمک. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۱ مه ۲۰۱۰. دریافت‌شده در ۱۵ مه ۲۰۱۰.
  12. «پیام جعفر پناهی از زندان اوین به مدیر فستیوال کن». جرس. بایگانی‌شده از اصلی در ۵ ژوئن ۲۰۱۰. دریافت‌شده در ۱۵ مه ۲۰۱۰.
  13. «تمدید قرار بازداشت جعفر پناهی برای دو ماه دیگر». جرس. بایگانی‌شده از اصلی در ۵ ژوئن ۲۰۱۰. دریافت‌شده در ۱۵ مه ۲۰۱۰.
  14. «تهدید خانواده جعفرپناهی توسط ماموران امنیتی: مصاحبه کنید بازداشت می شوید». جرس. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۸ مه ۲۰۱۰. دریافت‌شده در ۱۷ مه ۲۰۱۰.
  15. «جعفر پناهی اعتصاب غذا کرد». بی‌بی‌سی فارسی. ۱۸ مه ۲۰۱۰.
  16. «اعتراض محافل هنری و شخصیت‌های سیاسی به ادامه بازداشت جعفر پناهی». دویچه وله فارسی. ۵ مارس ۲۰۱۰.
  17. «اعتراض عباس کیارستمی به بازداشت جعفر پناهی». بی‌بی‌سی فارسی. دریافت‌شده در ۱۲ مه ۲۰۱۰.
  18. «سایت خبری تحلیلی تابناک، دخالت غرب در ماجرای پناهی، این بار با ضمانت بزرگان هالیوود». بایگانی‌شده از اصلی در ۶ ژوئیه ۲۰۱۰. دریافت‌شده در ۵ ژانویه ۲۰۱۱.
  19. هنرمندان هالیوود خواستار آزادی پناهی شدند
  20. «پناهی فیلمسازی است که مساحت غرفه جوایزش در موزه سینما از سلول انفرادی اش بزرگتر است». کلمه. ۹ مه ۲۰۱۰. بایگانی‌شده از اصلی در ۳۱ دسامبر ۲۰۱۰. دریافت‌شده در ۵ ژانویه ۲۰۱۱.
  21. «آغاز شصت و سومین جشنواره بین‌المللی فیلم کن». رادیو زمانه. دریافت‌شده در ۱۲ مه ۲۰۱۰.
  22. «Burton demands release of Iranian film-maker». خبرگزاری فرانسه (انگلیسی). دریافت‌شده در ۱۲ مه ۲۰۱۰.
  23. «عباس کیارستمی خواستار آزادی جعفر پناهی شد». رادیو فردا. ۱۸ مه ۲۰۱۰.
  24. «ژولیت بینوش با اشک هایش حرف می زند، کیارستمی با واژه ها: «با دستگیری پناهی حریم بین حکومت و هنرمندان برداشته شد/ ویدیو.»». تحول سبز. ۱۸ مه ۲۰۱۰. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۲ مه ۲۰۱۰. دریافت‌شده در ۵ ژانویه ۲۰۱۱.
  25. جعفر پناهی اعتصاب غذا کرد
  26. بینوش، بازیگر فیلم کیارستمی بهترین بازیگر زن جشنواره کن شد بی بی سی فارسی
  27. «اعتصاب غذای جعفر پناهی و نامه او از زندان اوین». بایگانی‌شده از اصلی در ۲۲ مه ۲۰۱۰. دریافت‌شده در ۵ ژانویه ۲۰۱۱.
  28. «جعفر پناهی: فعلاً توی سرم فیلم می‌سازم». بی‌بی‌سی. ۴ ژوئن ۲۰۱۰. دریافت‌شده در ۴ ژوئن ۲۰۱۰.