گتو لوبارتوف
| گتو لوبارتوف | |
|---|---|
 گورستان یهودیان در لوبارتوف | |
  Lubartów
موقعیت لوبارتوف در شرق اردوگاه کار اجباری مایدانک در جریان هولوکاست در لهستان | |
  گتو لوبارتوف موقعیت گتو در لهستان کنونی | |
| موقعیت | لوبارتوف، لهستان اشغالی ۵۱°۱۷′شمالی ۲۲°۲۲′شرقی / ۵۱٫۲۸°شمالی ۲۲٫۳۶°شرقی |
| گونه رویداد | زندانی کردن، کار اجباری، گرسنگی، انتقال به اردوگاه‌های نابودی |
| سازمان‌ها | اس‌اس |
| کمپ | اردوگاه آشویتس |
| قربانیان | ۴٬۵۰۰ یهودی لهستانی |
گتو لوبارتوف (انگلیسی: Lubartów Ghetto) از جمله گتوهای نازی در لهستان اشغالی در طول جنگ جهانی دوم بود که به‌طور رسمی از سال ۱۹۴۱ تا اکتبر ۱۹۴۲ وجود داشت. یهودیان لهستانی شهر لوبارتوف در آغاز در این اردوگاه در حالت توقیف نگهداری می‌شدند. زندانیان گتو همچنین شامل یهودیانی بودند که از سایر شهرهای اطراف از جمله لوبلین و چیخانوف و دیگر کشورهای اشغال شده آلمان آورده شده بودند؛ از جمله ۳۵۰۰ یهودی شامل ۲۰۰۰ تن از اسلواکی که در مراحل آغازین اردوگاه آورده شدند.[۱] در ماه مه ۱۹۴۲، ۲۴۲۱ یهودی دیگر از اسلواکی وارد شدند.[۱]
گتو لوبارتوف یکی از صدها گتویی بود که در جریان هولوکاست در لهستان اشغالی تأسیس شدند. طبق آمار اشتتل مجازی، حداکثر تعداد زندانیان در هر زمان ۴۵۰۰ نفر بود.[۲] این گتو هنگامی برچیده شد که همه زندانیان آن - مردان، زنان و کودکان - به اردوگاه مرگ بلزک و دیگر مراکز پنهانی کشتار تأسیس شده توسط اس‌اس فرستاده شدند تا تحت عنوان «اسکان مجدد» به قتل برسند.[۳]
پیشینه
[ویرایش]نخستین اشاره به جامعه یهودیان در لوبارتوف مربوط به سال ۱۵۹۲ می‌شود. تا سال ۱۶۷۶، ۸۰ یهودی در این شهر زندگی می‌کردند که ۱۵ کارخانه آبجوسازی را اداره می‌کردند. دادگاه دیانی بت دین نیز در آنجا گشوده شد.[۱] در سده‌های ۱۷ و ۱۸ یهودیان امتیازاتی پی‌درپی را از میخاو یکم (در ۱۶۷۸)، یوزف لوبومیرسکی (در ۱۶۸۸) و خاندان یانوش الکساندر سانگوشکو (در ۱۷۸۰ و ۱۷۹۶) دریافت کردند.[۱] سه کنیسه و دو گورستان یهودی وجود داشتند که از سده نوزدهم به بعد یکی از آنها دیگر مورد استفاده قرار نمی‌گرفت.[۳] در دوره میان دو جنگ بر پایه آمار سرشماری ملی ۵۳٫۶ درصد جمعیت این شهر یهودی بودند و در سال ۱۹۲۱، ۳ هزار و ۲۶۹ یهودی در آن ساکن بودند.[۳] در هنگام تهاجم به لهستان در سال ۱۹۳۹، جمعیت یهودیان به دلیل مهاجرت به ۴۲ درصد کاهش یافته بود.[۱]
ارتش آلمان در ۱۹ سپتامبر ۱۹۳۹، در اوایل تهاجم به لهستان، وارد این شهر شد. صبح روز ۱۲ اکتبر ۱۹۳۹، ارتش آلمان به همه یهودیان دستور داد که به میدان بازار که در آنجا ایشان توسط مسلسل محاصره شده بود، بروند. این امر به ارتش آلمان این امکان را داد تا خانه‌ها و مشاغل کاروبارهای یهودیان را مورد سرقت قرار دهد. این رویداد یک روز کامل به طول کشید.[۴]
اخراج‌ها و اعدام‌ها
[ویرایش]تبعید یهودیان به شهرک‌های اطراف فیرلِی، اوستروف لوبلسکی و کامیونکا، در اوایل نوامبر سال ۱۹۳۹ آغاز شد. به همه یهودیان گفته شد که لوبارتوف را ترک کنند. چند تن که برای کار اجباری در ارتش آلمان باقی مانده بودند تا سپتامبر ۱۹۴۰ از لوبارتوف تبعید شدند.
یک یودنرات در اواخر ۱۹۳۹ برای آن دسته از یهودیانی که باقی مانده بودند تأسیس شد. یاکوب مودکو لیختنفل، نخستین رئیس آن، مدت زیادی در سمت خود باقی نماند و کمی بعد داوید پرتس جایگزین او شد. آخرین یودنرات از لوبارتوف متشکل از پنج عضو بود: موشه یوئل ادلمان (رئیس)، شلومو بر چیسلر (معاون اول)، ایزرائیل راتنسیلبر، مناشه کسمان و یخیل واینبرگ.
هنگامی که که یهودیان از پروژه‌های کار اجباری بازگردانده شدند، گتو هنوز در اطراف دو بازار لوبارتوف وجود داشت. آشپزخانه‌ای مشترک برای یهودیان فقیرتر سازمان یافت. اخراج‌هایی نیز به گتو لوبارتوف صورت گرفتند که نمونه آن فرستادن ۱۰۰۰ یهودی از چیخانوف بود. علاوه بر این، تا ماه مه ۱۹۴۲، حدود ۲۴۲۱ یهودی اسلواکی به لوبارتوف تبعید شده بودند.
نخستین تبعید به اردوگاه‌های مرگ توسط قطارهای هولوکاست در ۹ آوریل ۱۹۴۲، واپسین روز عید پسح، انجام شد. در روز نخست، به ۸۰۰ یهودی که کارت کار نداشتند دستور داده شد که به ایستگاه راه‌آهن بروند، و از آنجا به اردوگاه مرگ بلزک منتقل شدند.[۵] واپسین مورد از اخراج توسط قطارها به بلزک در ۱۱ اکتبر ۱۹۴۲ روی داد که در جریان آن ۳۰۰۰ یهودی به سوی مرگ فرستاده شدند.[۳] برخی از این اخراجی‌ها به مایدانک فرستاده شدند و بقیه به اردوگاه مرگ در تربلینکا رفتند. آن یهودیانی که پی به پنهان‌شدنشان برده می‌شد تیرباران می‌شدند. در مجموع، تعداد یهودیانی که پس از واپسین اخراج پیدا شدند ۳۰۰ تن بود. پس از مدتی، یهودیانی که پیدا شدند به جای تیرباران به گتو پیاسکی تبعید می‌شدند.[۶]
اعضای یودنرات و خانواده‌های آنها به ونچنا تبعید شدند. آنها در نوامبر ۱۹۴۲ تیرباران شدند، در حالی که یهودیانی که برای ژاندارمری آلمان کار می‌کردند در ۲۹ ژانویه ۱۹۴۳ تیرباران شدند.[۶] پس از آخرین اخراج‌ها، کنیسه‌ها و گورستان‌ها نابود شدند. از سنگ قبرها برای ساخت سنگ‌فرشی در مقر ورماخت استفاده شد. لوبارتوف در فوریه ۱۹۴۳ توسط نازی‌ها عاری از یهود اعلام شد.[۶]
فرار، نجات، و تلاش‌های مقاومت
[ویرایش]تنها چهل یهودی از برچیده شدن گتو لوبارتف زنده ماندند. برخی از آنها توسط لهستانی‌ها نجات یافتند، برخی دیگر در جنگل‌های اطراف پنهان شدند. یوزک هونیکزبلوم و همسرش بلوما توسط خانواده چکانسکی در خانه خود در شماره ۳ خیابان لیپووا پنهان شدند. دورا واینبرت به همراه خواهرش نوما و نوزاد یک و نیم ساله‌اش توسط یان زین‌کیه‌ویچ ساکن شماره ۵۵ خیابان لژیونف نجات یافتند. از جمله یهودیانی که به لطف همسایگان مسیحی خود در لوبارتوف از این کشتار جان سالم به در بردند، می‌توان به بِرِک تونکیل‌شوارتز، دوبا آپفلد، شلوما و داوید سینگیل، ایتزاک پود، یوزک واینبرگ به همراه دختر فرایدلا، اووادیا توبایاچ، گرشون کوپفه با همسرش راخلا و دخترشان سورا کوپفه و همچنین خانا گلدشتین و همسرش بلوما اشاره کرد.[۶] دیگران با پنهان شدن در کنار لهستانی‌ها در روستاهای اطراف شهر زنده ماندند.[۶]
فرانک بلایخمان، که خانواده‌اش در یک روستای مجاور زندگی می‌کردند و سرانجام به گتو لوبارتف تبعید شدند، از سرنوشتی مشابه گریخت و از الکساندر و استانیسلاوا گوووس و نیز از بولسلاو دوبروفسکی و خانواده‌اش کمک گرفت؛ همگی از نجاتگران بعدها توسط ید وشم به عنوان درستکاران لهستانی‌تبار شناخته شدند.[۷][۸][۹] دابروفسکی به جرم کمک به یهودیان توسط آلمانی‌ها اعدام شد.[۱۰] بلایخمان در ادامه تبدیل به عضوی فعال در مقاومت یهودیانی شد که در منطقه لوبارتوف فعالیت می‌کردند.[۸]
همه تلاش‌های نجات به یک اندازه موفق نبودند. خانواده کشاورز لهستانی یان گالات و همسرش ماریانا، که دو عضو خانواده روزگولد را پناه داده بودند، در ۲۰ نوامبر ۱۹۴۲ توسط اورپو گرفتار شدند. آلمانی‌ها یهودیان را در همان‌جا کشتند، یان گالات را به لوبارتوف برده، و اندکی بعد وی را به دلیل کمک به یهودیان در ملأ عام به دار آویختند.[۱۱][۱۲]
جستارهای وابسته
[ویرایش]منابع
[ویرایش]- ↑ ۱٫۰ ۱٫۱ ۱٫۲ ۱٫۳ ۱٫۴ Bielawski, Krzysztof; Kubiszyn, Marta; Szajda, Marek; Dylewski, Adam (2016). "Jewish Lubartów". Historia: Społeczność żydowska przed 1989. Wirtualny Sztetl (Virtual Shtetl). pp. 1–6. Retrieved 27 February 2016.
- ↑ Jędryszka, Mikołaj (2016). "Jewish Lubartów. Notes". Żydzi w Lubartowie na przestrzeni wieków. Referat przygotowany na sesje naukową „Moja mała ojczyzna", k. 16. Wirtualny Sztetl (Virtual Shtetl). Retrieved 27 February 2016. See also: Ryszard Jacek Dumało (2001), Wojna, okupacja, wyzwolenie – Lubartów 1939–1949, Lublin, pp. 208, 213; [and] Robert Kuwałek, Paweł Sygowski (2000), "Z dziejów społeczności żydowskiej w Lubartowie," [in:] Lubartów i ziemia lubartowska magazine, Vol. 14, p. 81; by Lubartowskie Towarzystwo Regionalne.
- ↑ ۳٫۰ ۳٫۱ ۳٫۲ ۳٫۳ "Lubartow Getto: 1941 - Oct. 1942". The Taube Foundation for Jewish Life and Culture. Archived from the original on 16 February 2012.
- ↑ Tshubinski, Baruch (1947). Hurben Levertow. Paris. p. 7. OCLC 84481648. Archived from the original on 30 اكتبر 2018. Retrieved 12 March 2021.
{{cite book}}: Check date values in:|archive-date=(help) - ↑ Gilbert, Martin (1986). The Holocaust: the Jewish tragedy. Collins.
- ↑ ۶٫۰ ۶٫۱ ۶٫۲ ۶٫۳ ۶٫۴ (Bielawski و دیگران 2016، ص. 5)
- ↑ Israel Gutman; Lucien Lazare; Sara Bender (2004). The Encyclopedia of the Righteous Among the Nations: Poland. Yad Vashem. p. 238. Retrieved 4 April 2011.
- ↑ ۸٫۰ ۸٫۱ "Frank Bleichman". United States Holocaust Memorial Museum. Retrieved 2011-04-04.
- ↑ «Righteous Among the Nations Honored by Yad Vashem by 1 January 2016» (PDF). بایگانی‌شده از اصلی (PDF) در ۱۸ مه ۲۰۱۷. دریافت‌شده در ۱۲ مارس ۲۰۲۱.
- ↑ "Story of Rescue - Dabrowski Boleslaw | Polscy Sprawiedliwi". sprawiedliwi.org.pl. Retrieved 2019-06-12.
- ↑ "Jan Gałat z żoną Marianną, córką Heleną i synem Czesławem Władysławem ze wsi Nasutów | זיכרון ומזהה | מרכז מידע בינלאומי". pamiecitozsamosc.pl. Retrieved 2019-06-12.
- ↑ Main commission for the investigation of crimes against the Polish nation; Główna Komisja Badania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu--Instytut Pamięci Narodowej; Institute of National Memory; Polish Society for the Righteous Among Nations (1993). Those who helped: Polish rescuers of Jews during the Holocaust. Agencja Wydawnicza Mako. p. 41.
