المپیاد جهانی فیزیک

المپیاد جهانی فیزیک (International Physics Olympiad - IPhO) مسابقه‌ای است بین‌المللی در فیزیک و برای دانش آموزان دبیرستانی. اولین دوره این مسابقات در سال ۱۹۶۷ در شهر ورشو کشور لهستان برگزار شد. از آن تاریخ به بعد این المپیادها به جز سه سال (۱۹۷۳، ۱۹۷۸، و ۱۹۸۰) همه ساله در یکی از کشورهای جهان برگزار شده‌است. مسابقات شامل آزمون‌های نظری و آزمایشگاهی فشرده‌است. مسابقه نظری ۵ ساعت طول می‌کشد و شامل سه پرسش است. معمولاً این سؤالات شامل بیش از یک بخش هستند (مثلاً هر سؤال از چند بخش تشکیل شده). امتحان عملی (آزمایشگاهی) ممکن است دو یا پنج ساعت طول بکشد که حداکثر پنج ساعت است.

حضور ایران

ایران اولین بار سال ۱۹۸۹ شرکت کرد. ایران تا پایان سال ۲۰۱۹ موفق به دریافت ۱۲۸ مدال شامل کسب ۳۶ طلا و ۵۷ نقره و ۳۵ برنز (و ۱۲ دیپلم افتخار) شده‌است. ایران در سال‌های ۲۰۰۷ و ۲۰۲۴ میزبان مسابقات المپیاد جهانی فیزیک بوده است. ایران در سال ۲۰۱۹ به علت میزبانی اسرائیل در این رقابت‌ها شرکت نکرد.^[۱]^[۲]^[۳]

رده بندی توزیع مدالها

ایران تا پایان سال ۲۰۲۳ در جایگاه سیزدهم توزیع مدالهای طلا در تمام ادوار المپیاد جهانی فیزیک قرار دارد. ^[۴]

Country	Gold	Silver	Bronze	Total	Honorable mentions	Gold in Last 10 Contests (updated till 2023)
چین	146	21	9	176	2	50
روسیه	92	46	10	148	4	43
کره جنوبی	88	27	24	139	7	47
تایوان	80	34	18	132	8	35
ایالات متحده آمریکا	78	51	29	158	11	32
رومانی	58	87	62	208	30	23
هند	49	50	14	113	7	21
سنگاپور	49	47	27	123	25	24
مجارستان	45	68	102	215	35	6
ویتنام	42	51	49	142	18	27
اتحاد جماهیر شوروی	41	26	22	89	12	NA
تایلند	37	50	18	105	17	12
ایران	36	68	39	143	12	6
آلمان	31	83	80	194	27	3
اندونزی	28	42	45	115	22	6
لهستان	24	52	84	160	68	3
هنگ کنگ	21	43	27	91	3	11
ژاپن	21	40	20	81	4	11
اوکراین	19	58	60	137	13	4
بلغارستان	15	45	81	141	62	1
چکسلواکی	15	24	29	68	27	NA
قزاقستان	14	42	27	83	25	6
بلاروس	13	34	50	97	25	4
ترکیه	13	51	51	142	31	3
بریتانیا	13	53	83	149	22	2

ساختار مسابقات

این مسابقه به مدت دو روز طول می‌کشد. یک روز به مسائل نظری اختصاص داده می‌شود (سه مسئله که شامل حداقل چهار حوزه فیزیک در قبلاً در مدارس متوسطه تدریس شده‌است که شامل ۳۰ امتیاز است). یک روز دیگر به مسائل تجربی (آزمایشگاهی)(یک یا دو مسئله که شامل ۲۰ امتیاز است) اختصاص داده شده‌است. بین این دو روز حداقل یک روز استراحت داده می‌شود.

در هر دو مورد زمان اختصاص داده شده برای حل مشکلات (مسئله‌ها) پنج ساعت است. هر تیم متشکل از دانش آموزان از مدارس متوسطه عمومی و فنی (و نه دانشگاه‌ها و کالج‌ها) کشور مورد نظر است. دو شرط برای شرکت وجود دارد: هنوز به دانشگاه وارد نشده باشند و باید زیر ۲۰ سال باشند. به‌طور معمول هر تیم متشکل از پنج دانش آموز و دو ناظر است.

توزیع مدال

طلا	۸٪
نقره	۲۵٪
برنز	۵۰٪
لوح تقدیر	۱۷٪

^[۵]

حداقل نمرات مورد نیاز برای کسب مدال المپیاد و مقاله عنوان توسط سازمان با توجه به قوانین زیر انتخاب می‌شوند: مدال طلا باید به بالای ۸ درصد از شرکت کنندگان تعلق می‌گیرد. مدال نقره یا مدال طلا باید به بالای ۲۵ درصد تعلق می‌گیرد. مجموع کل مدال‌ها (شامل برنز) بهتر باید به ۵۰٪ تعلق می‌گیرد. تقدیر و مجموع کل مدال‌ها به بالای ۶۷٪ تعلق می‌گیرد. تمام شرکت کنندگان دیگر گواهی شرکت دریافت خواهند کرد. شرکت کنندگان با بالاترین امتیاز (برنده مطلق) یک جایزه ویژه دریافت می‌کند (علاوه بر مدال طلا).^[۶]^[۷]

میزبانی ایران

ایران در سال ۱۳۸۶ (۲۰۰۷ میلادی) میزبان سی و هشتمین دوره المپیاد جهانی فیزیک بود. سی و هشتمین دوره المپیاد جهانی فیزیک از روز جمعه ۲۲ تیر ماه با حضور ۶۹ تیم در خمینی شهر اصفهان دانشگاه صنعتی اصفهان آغاز شد. مراسم اختتامیه این المپیاد با معرفی برگزیدگان و اهدای۳۸ مدال طلا، ۴۶ مدال نقره، ۵۱مدال برنز و۸۰ دیپلم افتخار به دانش آموزان برتر شرکت‌کننده انجام شد. سی و هشتمین دوره المپیاد جهانی فیزیک در حالی به کار خود خاتمه داد که تیم چین با بیشترین مدال بر سکوی اول این دوره از مسابقات علمی جهانی قرار گرفت و تیم‌های کره و روسیه نیز به مقام‌های دوم و سوم دست یافتند. بر اساس گزارش‌ها تیم ایران، میزبان این دوره از مسابقات با کسب مقام هفتم، مهمانان خود را بدرقه و پرچم مسابقات را به مسوولان ویتنام جهت برگزاری المپیاد سی و نهم اهدا کرد. در مراسم اختتامیه سی و هشتمین المپیاد جهانی فیزیک که در دانشگاه صنعتی اصفهان واقع در خمینی شهر به اتمام رسید، تیم دانش آموزان فیزیکدان ایران با کسب ۲ مدال طلا، ۲ مدال نقره و یک مدال برنز، رتبه هفتم این المپیاد را از آن خود ساخت. در المپیاد جهانی فیزیک، محمد مهدی آصف زاده و محمد حلاجیان مدال طلا، امین رضایی زاده و محمد علی امامی مدال نقره و علیرضا شهبازی مدال برنز را برای جمهوری اسلامی ایران به ارمغان آوردند.

ایران برای دومین بار در سال ۱۴۰۳ (۲۰۲۴ میلادی) میزبان مسابقات بود.^[۸] در این دوره، تیم المپیاد فیزیک ایران بعد از کشورهای چین، روسیه و رومانی با دریافت یک نشان طلا و ۴ نشان نقره به مقام چهارم مسابقات دست یافت.^[۹]

ایران در المپیادهای قبلی

شماره المپیاد جهانی

سال

محل برگزاری

تعداد کشورهای شرکت کننده

تعداد شرکت کنندگان ایرانی
دختر	پسر

مقام ایران

تعداد مدال‌های تیم ایران
طلا	نقره	برنز	دیپلم افتخار

۲۰ ام

۱۳۶۸

لهستان

۳۰

-

۵

۲۰

۲

۱

۲۱ ام

۱۳۶۹

هلند

۳۲

-

۵

۱۴

۱

۲۲ ام

۱۳۷۰

کوبا

۳۵

-

۵

۱۲

۳

۱

۲۳ ام

۱۳۷۱

فنلاند

۳۷

-

۵

۲۱

۲

۲۴ ام

۱۳۷۲

آمریکا

۳۷

-

۵

-

۱

۳

۲۵ ام

۱۳۷۳

چین

۴۷

۱

۴

۵

۲

۳

۲۶ ام

۱۳۷۴

استرالیا

۵۱

۱

۴

۳

۲

۳

۲۷ ام

۱۳۷۵

نروژ

۵۵

-

۵

۴

۱

۴

۲۸ ام

۱۳۷۶

کانادا

۵۶

-

۵

۳

۱

۳

۱

۲۹ ام

۱۳۷۷

ایسلند

۵۶

-

۵

۳

۱

۳

۱

۳۰ ام

۱۳۷۸

ایتالیا

۶۲

-

۵

۲

۵

-

۳۱ ام

۱۳۷۹

انگلستان

۶۲

۱

۴

-

۳

۲

۳۲ ام

۱۳۸۰

ترکیه

۶۴

-

۵

۳

۱

۳

۳۳ ام

۱۳۸۱

اندونزی

۷۰

-

۵

۲

۵

-

۳۴ ام

۱۳۸۲

تایوان

۵۴

-

۵

۴

۲

۳

-

۳۵ ام

۱۳۸۳

کره جنوبی

۷۳

-

۵

۲

۳

۱

۳۶ ام

۱۳۸۴

اسپانیا

۷۳

-

۵

۶

۲

۱

۲

۳۷ ام

۱۳۸۵

سنگاپور

۸۶

-

۵

۸

۱

۴

۳۸ ام

۱۳۸۶

ایران

۶۹

-

۵

۷

۲

۱

۰

۳۹ ام

۱۳۸۷

۴۰ ام

۱۳۸۸

۴۱ ام

۱۳۸۹

کرواسی

۷۹

-

۵

اعلام نشد

۰

۱

۳

۰

۴۲ ام

۱۳۹۰

تایلند

۸۴

-

۵

اعلام نشد

۰

۵

۰

۴۳ ام

۱۳۹۱

استونی

۸۰

-

۵

اعلام نشد

۰

۲

۳

۰

۴۴ ام

۱۳۹۲

دانمارک

۸۲

-

۵

۴(غیررسمی)

۳

۱

۰

۴۵

۱۳۹۳

قزاقستان

۸۶

-

۵

۰

۵

۰

۴۶

۱۳۹۴

هند

۸۳

-

۵

۲

۳

۰

۴۷

۱۳۹۵

سوئیس

۸۶

-

۵

۲

۱

۲

۰

۴۸

۱۳۹۶

اندونزی

۸۶

-

۵

۲

۱

۰

۴۹

۱۳۹۷

پرتغال

۹۰

-

۵

۰

۳

۲

۰

۵۰

۱۳۹۸

اسرائیل

۷۸

عدم شرکت ایران در مسابقه

۵۱

۱۴۰۰

لیتوانی

۷۶

۱

۴

۰

۵

۰

۵۲

۱۴۰۱

سوئیس

-

۵

۰

۲

۳

۰

۵۳

۱۴۰۲

ژاپن

۸۰

-

۵

۰

۴

۱

۰

۵۴

۱۴۰۳

ایران

۴۶

۱

۴

۱

۴

۰

المپیاد فیزیک در گذشته و آینده

شماره	سال	کشور میزبان	شهر میزبان	برنده	امتیازات	وب سایت
۷۱	۲۰۴۱	بنگلادش	نامشخص	نامشخص	نامشخص
۶۰	۲۰۳۰	روسیه	نامشخص	نامشخص	نامشخص
۵۹	۲۰۲۹	اکوادور	نامشخص	نامشخص	نامشخص
۵۸	۲۰۲۸	کره جنوبی	نامشخص	نامشخص	نامشخص
۵۷	۲۰۲۷	مجارستان	نامشخص	نامشخص	نامشخص
۵۶	۲۰۲۶	کلمبیا	نامشخص	نامشخص	نامشخص
۵۵	۲۰۲۵	فرانسه	پاریس	نامشخص	نامشخص	ipho2025.fr
۵۴	۲۰۲۴	ایران	اصفهان	چین Zhang Xinrui	۴۶٫۳۸/۵۰	ipho2024.ir
۵۳	۲۰۲۳	ژاپن	توکیو	چین Bowen Yu	۴۵٫۲۰/۵۰	ipho2023.jp
۵۲	۲۰۲۲	سوئیس	به صورت مجازی برگزار شد؛ قرار بود بلاروس میزبان این دوره از رقابت ها باشد، اما به دلیل مشارکت در حمله روسیه به اوکراین لغو شد.	چین Guowei Xu	۴۳٫۲۰/۵۰	ipho2022.com
۵۱	۲۰۲۱	لیتوانی	ویلنیوس (مجازی)	کره جنوبی Kyungmin Kim	۴۶٫۲۵/۵۰	ipho2021.lt
--	۲۰۲۰	به علت بیماری کرونا برگزار نشد. در عوض IdPhO 2020 که توسط روسیه سازماندهی شده بود، به عنوان یک رویداد مورد تایید IPhO به صورت مجازی برگزار شد.
۵۰	۲۰۱۹	اسرائیل	تل آویو	چین Xiangkai Sun	۴۳٫۵۰/۵۰	ipho2019.org.il
۴۹	۲۰۱۸	پرتغال	لیسبون	چین Yang Tianhua	۴۶٫۸۰/۵۰	ipho2018.pt
۴۸	۲۰۱۷	اندونزی	یوگیاکارتا	نامشخص چین Haoyang Gao، نظری ژاپن Akihiro Watanabe، عملی (آزمایشگاهی)	به علت نمره‌دهی متناقض توسط برگزارکنندگان و دلایل دیگر منتشر نشد.	ipho2017.id
۴۷	۲۰۱۶	سوئیس و لیختن‌اشتاین	زوریخ	چین Mao Chenkai	۴۸٫۱۰/۵۰	ipho2016.org
۴۶	۲۰۱۵	هند	بمبئی	کره جنوبی Taehyoung Kim	۴۸٫۳۰/۵۰	ipho2015.in
۴۵	۲۰۱۴	قزاقستان	آستانه	چین Xiaoyu Xu	۴۱٫۲۰/۵۰	ipho2014.kz
۴۴	۲۰۱۳	دانمارک	کپنهاگ	مجارستان Attila Szabó	۴۷/۵۰	ipho2013.dk
۴۳	۲۰۱۲	استونی	تارتو و تالین	مجارستان Attila Szabó	۴۵٫۸۰/۵۰	ipho2012.ee
۴۲	۲۰۱۱	تایلند	بانکوک	تایوان Hsu Tzu-ming	۴۸٫۵۰/۵۰	ipho2011
۴۱	۲۰۱۰	کرواسی	زاگرب	چین Yu Yichao	۴۸٫۶۵/۵۰	ipho2010.hfd.hr
۴۰	۲۰۰۹	مکزیک	مریدا	چین Shi Handuo	۴۸٫۲۰/۵۰	ipho2009.smf.mx
۳۹	۲۰۰۸	ویتنام	هانوی	چین Tan Longzhi	۴۴٫۶۰/۵۰	ipho2008.hnue.edu.vn
۳۸	۲۰۰۷	ایران	اصفهان	کره جنوبی Choi Youngjoon	۴۸٫۸۰/۵۰	ipho2007.ir
۳۷	۲۰۰۶	سنگاپور	سنگاپور	اندونزی Jonathan Pradana Mailoa	۴۷٫۲۰/۵۰	ipho2006.org
۳۶	۲۰۰۵	اسپانیا	سالامانکا	مجارستان Gábor Halász تایوان Lin Ying-hsuan	۴۹٫۵۰/۵۰	ipho36
۳۵	۲۰۰۴	کره جنوبی	پوهانگ	بلاروس Alexander Mikhalychev	۴۷٫۷۰/۵۰	ipho2004.or.kr
۳۴	۲۰۰۳	تایوان	تایپه	ایالات متحده آمریکا Pavel Batrachenko	۴۲٫۳۰/۵۰	ipho2003
۳۳	۲۰۰۲	اندونزی	بالی	ویتنام Ngoc Duong Dang	۴۵٫۴۰/۵۰	ipho33
۳۲	۲۰۰۱	ترکیه	آنتالیا	روسیه Daniyar Nourgaliev	۴۷٫۵۵/۵۰
۳۱	۲۰۰۰	بریتانیا	لستر	چین Lu Ying	۴۳٫۴/۵۰	IPhO-2000
۳۰	۱۹۹۹	ایتالیا	پادووا	روسیه Konstantin Kravtsov	۴۹٫۸/۵۰	1999 IPhO
۲۹	۱۹۹۸	ایسلند	ریکیاویک	چین Chen Yuao	۴۷٫۵/۵۰	1998 IPhO
۲۸	۱۹۹۷	کانادا	سودبری	ایران Sayed Mehdi Anvari	۴۷٫۲۵/۵۰
۲۷	۱۹۹۶	نروژ	اسلو	چین Liu Yurun	۴۷٫۵/۵۰
۲۶	۱۹۹۵	استرالیا	کانبرا	چین Yu Haitao	۹۵/۱۰۰
۲۵	۱۹۹۴	چین	پکن	چین Yang Liang	۴۴٫۳/۵۰
۲۴	۱۹۹۳	ایالات متحده آمریکا	ویلیامزبرگ	چین Zhang Junan آلمان Harald Pfeiffer	۴۰٫۶۵/۵۰
۲۳	۱۹۹۲	فنلاند	هلسینکی	چین Chen Han	۴۴/۵۰
۲۲	۱۹۹۱	کوبا	هاوانا	اتحاد جماهیر شوروی Timour Tchoutenko	۴۸٫۲/۵۰
۲۱	۱۹۹۰	هلند	خرونینگن	بریتانیای کبیر Alexander H. Barnett	۴۵٫۷/۵۰
۲۰	۱۹۸۹	لهستان	ورشو	ایالات متحده آمریکا استیو گوبسر	۴۶٫۳۳/۵۰
۱۹	۱۹۸۸	اتریش	باد ایشل	بریتانیای کبیر Conrad McDonnell	۳۹٫۳۸/۵۰
۱۸	۱۹۸۷	آلمان شرقی	ینا	رومانی Catalin Malureanu	۴۹/۵۰
۱۷	۱۹۸۶	بریتانیا	هارو، لندن	اتحاد جماهیر شوروی Oleg Volkov	۳۷٫۹/۵۰
۱۶	۱۹۸۵	جمهوری فدرال سوسیالیست یوگسلاوی	پورتوروژ	چکسلواکی Patrik Španĕl	۴۲٫۵/۵۰
۱۵	۱۹۸۴	سوئد	سیگتونا	هلند Jan de Boer رومانی Sorin Spânoche	۴۳/۵۰
۱۴	۱۹۸۳	رومانی	بخارست	بلغارستان Ivan Ivanov	۴۳٫۷۵/۵۰
۱۳	۱۹۸۲	آلمان غربی	مالنته	آلمان غربی Manfred Lehn	۴۳/۵۰
۱۲	۱۹۸۱	بلغارستان	وارنا	اتحاد جماهیر شوروی Aleksandr Goutine	۴۷/۵۰
	۱۹۸۰	برگزار نشد
۱۱	۱۹۷۹	اتحاد جماهیر شوروی	مسکو	اتحاد جماهیر شوروی Maksim Tsipine	۴۳/۵۰
	۱۹۷۸	برگزار نشد
۱۰	۱۹۷۷	چکسلواکی	هرادتس کرالووه	چکسلواکی Jiří Svoboda	۴۹/۵۰
۹	۱۹۷۶	مجارستان	بوداپست	لهستان Rafał Łubis	۴۷٫۵/۵۰
۸	۱۹۷۵	آلمان شرقی	گوتزرو	اتحاد جماهیر شوروی Sergey Korshunov	۴۳/۵۰
۷	۱۹۷۴	لهستان	ورشو	لهستان Jarosław Deminet لهستان Jerzy Tarasiuk	۴۶/۵۰
	۱۹۷۳	برگزار نشد
۶	۱۹۷۲	رومانی	بخارست	مجارستان Zoltán Szabó	۵۷/۶۰
۵	۱۹۷۱	بلغارستان	صوفیه	چکسلواکی Karel Šafařík مجارستان Ádám Tichy-Rács	۴۸٫۶/۶۰
۴	۱۹۷۰	اتحاد جماهیر شوروی	مسکو	اتحاد جماهیر شوروی Mikhaïl Volochine	۵۷/۶۰
۳	۱۹۶۹	چکسلواکی	برنو	چکسلواکی Mojmír Šob	۴۸/۴۸
۲	۱۹۶۸	مجارستان	بوداپست	لهستان Tomasz Kręglewski	۳۵/۴۰
۱	۱۹۶۷	لهستان	ورشو	مجارستان Sándor Szalay	۳۹/۴۰