کاترین یکم

کاترین اول
تزاریس و امپراتریس روسیه
ملکه تزاریس روسیه
سلطنت	۷ مه ۱۷۲۴ تا ۱۷ مه ۱۷۲۷ میلادی
تاج‌گذاری	۷ مه ۱۷۲۴ میلادی (به عنوان همکار پادشاه)
پیشین	پتر یکم
جانشین	پتر دوم
زاده	۱۵ آوریل ۱۶۸۴ (۵ آوریل ۱۶۸۴ در تقویم قدیم) رینگن، دوک نشین لیفونیا
درگذشته	۱۷ مه ۱۷۲۷ (۶ مه ۱۷۲۷ در تقویم قدیم) سن پترزبورگ، روسیه
همسر(ان)	همسر دوم پتر کبیر
نام کامل مارتا اسکافرونسکایا
دودمان	خاندان رومانوف
پدر	ساموئل اسکافرونسکایا
مادر	الیزابت موریتز
امضاء

کاترین یکم، اِکاتِرینا آلِکسِییِونا (به روسی: Екатерина I Алексеевна) (۱۵ آوریل ۱۶۸۴ – ۱۷ مه ۱۷۲۷) همسر دوم پتر کبیر و ولیعهد و ملکه روسیه بود و قدرتمندترین همسر تزار در تاریخ روسیه به حساب می‌آمد و اولین زن قدرتمند روسیه بود که حکومت می‌کرد.

پس از درگذشت پتر کبیر با پشتیبانی نظامی ژنرال منشیکوف به عنوان «تزاریس روسیه» تاجگذاری کرد و دو سال بر امپراتوری روسیه فرمانروایی کرد.

مارتا ملکه روسیه

پتر کبیر با معیارهای غربی مرد متمدن و با فرهنگی نبود. سفرهای متعدد او و آشنایی او با فرهنگ و تمدن اروپا خوی وحشی او را تغییر نداد و با همه ترقیاتی که در دوران سلطنت او نصیب روسیه شد، ملت روس از نظر معنوی تغییر زیادی نکرد. یکی از عوامل موفقیت پتر کبیر، به کار گماردن اشخاص لایق و کاردان در رأس امور بود که صادقانه در انجام کارهایی که تزار به آنها محول می‌کرد می‌کوشیدند. با وجود این صمیمی‌ترین و نزدیک‌ترین دوست پتر کبیر، دوست ایام جوانی او، منشیکوف بود. پتر کبیر در هم‌نشینی با او بدمستی‌ها و عیاشی‌های دوره جوانی خود را از سر می‌گرفت.

در یکی از همین شب‌های می‌گساری و بدمستی بود که پتر با خدمتکاری زیبا و لوند به نام مارتا هم‌بستر شد و به قدری از این زن عامی خوشش آمد که روز بعد او را به کاخ سلطنتی برد و با وجود داشتن همسر قانونی، مارتا را به عنوان معشوقه خود در کاخ سلطنتی نگاه داشت. عیاشی‌های پتر و بدرفتاری او با همسر قانونی‌اش، پسرش الکسی را که ولیعهد روسیه بود در مقابل او قرار داد، ولی پتر به خاطر مارتا، الکسی را از ولیعهدی خلع و به زندان افکند و او را زیر شکنجه کشت. و مادرش را به صومعه تبعید کرد. مارتا شش دختر از پتر به دنیا آورد که چهارتای آنان در زمان حیات پتر درگذشتند و فقط آنا و الیزابت تا زمان مرگ پدر زنده بودند. پتر پس از طلاق از همسر اول خود، رسماً با مارتا ازدواج کرد و او را با نام کاترین ملقب ساخت. پتر همچنین رسم معمول دربار روسیه را که تعیین فرزند اول تزار به عنوان ولیعهد و جانشین قانونی او بود برهم زد و برگزیدن جانشین را، به خود تزار محول کرد و در سال ۱۷۲۴ ملکه کاترین را ولیعهد روسیه کرد و تاجگذاری کاترین در همان روز انجام شد. بر روی سر کاترین همان روز تاجی بسیار بزرگ و بروی آن ۴۵۰۰ هزار جواهر زیبا و ارزشمند بود و وسط آن یاقوتی به بزرگی تخم مرغ بود و با لباس سلطنتی باشکوهی انجام شد. پس از مرگ پتر، امپراتریس کاترین با نام تزاریس کاترین یکم بر تخت سلطنت نشست و تا زمان مرگ بر روسیه حکومت کرد.

ارزیابی و میراث

کاترین سوار بر اسب است

کاترین نخستین زنی بود که به سلطنت روسیه امپریالیست حکومت کرد و راه قانونی را برای یک قرن تقریباً کاملاً تحت تسلط زنان، از جمله دخترش الیزابت و نوه‌اش کاترین دوم، گشود، که همگی به سیاست‌های پیتر بزرگ در نوسازی روسیه ادامه دادند. در زمان مرگ پیتر، ارتش روسیه، متشکل از ۱۳۰٫۰۰۰مرد و با ۱۰۰٫۰۰۰قزاق دیگر، بزرگ‌ترین کشور اروپا بود. با این حال، هزینه ارتش برای اقتصاد روسیه بد بود و حدود ۶۵ درصد از درآمد سالانه دولت را مصرف می‌کرد. از آنجا که ملت در صلح بودند، کاترین مصمم بود که مخارج نظامی را کاهش دهد. وی در بیشتر دوران سلطنت خود تحت کنترل مشاورانش بود. با این حال با کاهش هزینه‌های نظامی، کاترین توانست راه خود را ادامه دهد. تخفیف مالیاتی حاصل از دهقانان باعث شد تا شهرت کاترین اول به عنوان یک حاکم عادل و عادلانه به دست آید.

شورای عالی امتیازات قدرت را به دست یک حزب متمرکز سپرده بود و بنابراین اجرایی بود. در امور خارجه، روسیه با بی میلی به دفاع از منافع داماد کاترین، کارل فریدریش، علیه بریتانیا پیوست.

کاترین نام خود را به کاترینهاف در نزدیکی سن پترزبورگ داد و اولین پل‌ها را در پایتخت جدید ساخت. جایی که کاخ کاترین هنوز نام وی را بر آن وجود دارد.

وی همچنین نام خود را بر پارک کادریورگ و شهر بعدی تالین، استونی، که امروز کاخ ریاست جمهوری استونی است، داد.

به‌طور کلی، سیاست‌های کاترین منطقی و محتاطانه بود. داستان خاستگاه فروتنانه او توسط نسل‌های بعدی تزارها راز دولتی تلقی می‌شد.

پانویس و منابع

• Massie, Robert K. Peter the Great. Random House; New Jersey, 1980.
• History of the Russian Empire Under Peter the Great (Vol. I 1759; Vol. II 1763).