کتاب دده قورقود: تفاوت میان نسخه‌ها
بازگردان به نسخه‌ی اصلی و زدودن یاوه‌های پان‌ترکیستی برچسب‌ها: حذف حجم زیادی از مطالب منبع‌دار متن دارای ویکی‌متن نامتناظر برداشتن بخش بزرگی از صفحه |
بازگرداندن ویرایش خرابکارانه برچسب‌ها: خنثی‌سازی حذف حجم زیادی از مطالب منبع‌دار متن دارای ویکی‌متن نامتناظر |
||
| (۹ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۴ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{Infobox poem |
{{Infobox poem |
||
|name= |
|name=دده‌قورقود |
||
|image=DedeQorqud.jpg |
|image=DedeQorqud.jpg |
||
|caption= |
|caption=صفحه‌ی نخست یک دست‌نوشته از قصه‌های دده‌قورقود در [[درسدن]]. بر روی این صفحه آمده که این قصه‌ها به زبان طایفه‌ی اغوز است. |
||
|author=مردمی |
|author=مردمی |
||
|original_title=ده‌ده قورقود |
|original_title=ده‌ده قورقود |
||
| خط ۳۰: | خط ۳۰: | ||
== دده قورقود و آذربایجان == |
== دده قورقود و آذربایجان == |
||
در کتاب [[دده قورقود]] نام آذربایجان و شهرهای اصلی آن همچون [[تبریز]]، [[ارومیه]] و [[اردبیل]] دیده نمی‌شود، اما پرشمار نام مناطق و شهرهای مختلف [[آناتولی]] (ترکیه امروزی) همچون بایبورد، کارادنیز، ماردین، آک حصار، طرابوزون و استانبول ذکر شده‌است.<ref>دده قورقوت، ترجمه مژگان فاتح نیا.</ref> گفتنی است که بعد از اسلام در [[آذربایجان]] صدها کتاب چه به صورت [[دیوان شعر]] و چه به صورت تاریخی و ادبی و تذکره‌نامه و سفرنامه‌ها و … باقی مانده‌است. بیشتر ادبا و شاعران [[آذربایجان]] با توجه به زمان تصنیف کتب نسبت به وضع اجتماعی، تاریخی، فرهنگی و سیاسی و بالاخره وضعیت معیشتی مردم دوران خود بی‌توجه نبودند و اطلاعات و آگاهی زیادی از طریق آثار به جا مانده از آن‌ها به ما رسیده‌است. در آثار به جا مانده از شاعران و |
در کتاب [[دده قورقود]] نام [[آذربایجان]] و شهرهای اصلی آن همچون [[تبریز]]، [[ارومیه]] و [[اردبیل]] دیده نمی‌شود، اما پرشمار نام مناطق و شهرهای مختلف [[آناتولی]] (ترکیه امروزی) همچون بایبورد، کارادنیز، ماردین، آک حصار، طرابوزون و استانبول ذکر شده‌است.<ref>دده قورقوت، ترجمه مژگان فاتح نیا.</ref> گفتنی است که بعد از اسلام در [[آذربایجان]] صدها کتاب چه به صورت [[دیوان شعر]] و چه به صورت تاریخی و ادبی و تذکره‌نامه و سفرنامه‌ها و … باقی مانده‌است. بیشتر ادبا و شاعران [[آذربایجان]] با توجه به زمان تصنیف کتب نسبت به وضع اجتماعی، تاریخی، فرهنگی و سیاسی و بالاخره وضعیت معیشتی مردم دوران خود بی‌توجه نبودند و اطلاعات و آگاهی زیادی از طریق آثار به جا مانده از آن‌ها به ما رسیده‌است. در آثار به جا مانده از شاعران و مورخان آذربایجانی نشانی از دَدَه‌قورقود نیست. برخلاف ادعاگران که ادعا می‌کنند کتاب دَدَه‌قورقود آینهٔ تمام‌نمای فرهنگ و تاریخ [[آذربایجان]] است، از تاریخ و فرهنگ [[آذربایجان]] هم نشانی در دَدَه‌قورقود نمی‌یابیم.[http://www.azariha.org/بایگانی-مقالات/item/1338-کژراهه-های-تحقیق-در-فرهنگ-و-تاریخ؛-آیا-دَدَه-قورقود-آذربایجانی-است؟][https://www.iranboom.ir/iranshahr/jostar/2507-afsane-dada-ghorghod-bi-ertebad-azarbaijan.html] |
||
== شخص دده‌قورقود == |
== شخص دده‌قورقود == |
||
| خط ۵۴: | خط ۵۴: | ||
== قدمت اثر == |
== قدمت اثر == |
||
دده قورقود |
دده قورقود اصالتی کهن ندارد. فیروز منصور پژوهشگر [[زبان ترکی آذربایجانی]] با دلایل تاریخی و زبانشناسی این را اثبات کرده‌است.<ref name="azargoshnasp.net" /> |
||
همچنین |
همچنین کهنترین نسخه دده قورقود کمتر از ۲۰۰ سال عمر داد و نیز نام استانبول در این کتاب آمده‌است؛ بنابراین قدمت این کتاب از ۵۰۰ سال پیش هم تجاوز نمی‌کند.<ref>{{یادکرد وب |نویسنده = |نشانی= http://www.azargoshnasp.net/Pasokhbehanirani/pasokhbehyekmaqaalehpanturkistdigaryt.htm |عنوان= پاسخ به یک مقاله | ناشر = آذرگشنسپ از کتاب مطالعاتی دربارهٔ تاریخ و زبان و فرهنگ آذربایجان|تاریخ = |تاریخ بازبینی=}}</ref> |
||
کتاب دده‌قورقود که اغوزنامه هم نامیده شده، گردآوردی است از دوازده داستان که از حکایتهای ترکهای اوغوز قزاقستان در قرن ۱۵ میلادی الهام گرفته. درست است که دده‌قورقود، یعنی راوی اصلی کتاب دده‌قورقود، در کتاب ''تاریخ‌اغوز'' نوشته رشیدالدین هم به صورت مردی دانا وجود دارد، اما مشخصه‌های اغوز[خان] و شکل اسطوره‌ای او ذکر نشده‌است. اصطلاح اغوزنامه برای کتاب دده قورقود به داستان مردان قبیله اوغوز اشاره دارد، نه به شخصیتی اسطوره‌ای به نام اغوز. |
کتاب دده‌قورقود که اغوزنامه هم نامیده شده، گردآوردی است از دوازده داستان که از حکایتهای ترکهای اوغوز قزاقستان در قرن ۱۵ میلادی الهام گرفته. درست است که دده‌قورقود، یعنی راوی اصلی کتاب دده‌قورقود، در کتاب ''تاریخ‌اغوز'' نوشته رشیدالدین هم به صورت مردی دانا وجود دارد، اما مشخصه‌های اغوز[خان] و شکل اسطوره‌ای او ذکر نشده‌است. اصطلاح اغوزنامه برای کتاب دده قورقود به داستان مردان قبیله اوغوز اشاره دارد، نه به شخصیتی اسطوره‌ای به نام اغوز. افزون بر این، ''روایتهای‌اغوز'' و کتاب دده قورقود ساختمان روایی متفاوتی دارند. در حالی که روایتهای‌اغوز داستان خانها را به عنوان رهبران مطلق سیاست دشت حکایت می‌کند، کتاب دده قورقود داستان مردانی از قبیله اغوز است که رهبران آنان، مثل بایندرخان، در متن وجود دارند، اما هیچ گاه روی آنان تأکیدی نشده. این تفاوت بین کتاب دده قورقود و ''قطعه‌توپقاپی'' هم وجود دارد. قطعه‌توپقاپی، نوشته‌ای است با نویسنده ناشناس که در مدخل ''تاریخ آل سلجوق'' نوشته یازیجی‌اوغلو پیدا شده‌است. با وجود این تفاوت‌ها، هردوی این قصه‌ها (اغوزخان و کتاب دده قورقود) واضحاً طی قرنهای ۱۴ تا ۱۶ میلادی گردآوری شده‌اند. کتاب ''کلمات اغوزنامه المشهور به آتالارسوزی''، که جُنگی از ضرب‌المثلهاست، شامل مدخلی بر قورقودآتا می‌شود که در آن از اغوزآتا به عنوان فردی نامبرده شده که واجد توانایی پیشگویی می‌باشد. کتاب‌های ''کنزالدرر و جامع الغرر'' و ''درر التیجان و غرر تواریخ الازمان'' نوشته ابن دواداری (۷۸۶ قمری، ۱۳۳۵ تا ۱۳۳۶ میلادی)، تاریخ‌نگار دوره [[سلطنت مملوک (مصر)|مملوکان]]، که بازتابی است از داستانهای دوره [[اردوی زرین]]، آمیزه بی‌همتایی از داستانهای مربوط به چنگیزخان، اغوزخان و دده قورقود را ارائه می‌دهد. سرانجام، تاریخ جدید مرآت جهان، که کتابی درمورد [[تاریخ جهان]] است و در سال ۱۵۹۲ میلادی / ۱۰۰۰ قمری توسط یکی از خاندان آق‌قویونلو نوشته شده، داستانهایی درمورد اغوز دارد که هم به داستان دده قورقود و هم به داستان اغوزخان اشاره کرده‌است.<ref name="ایرانیکا">{{یادکرد دانشنامه|نویسنده=İlker Evrım Bınbaş|مقاله = {{unicode|OḠUZ KHAN NARRATIVES}} |نشانی=http://www.iranicaonline.org/articles/oguz-khan-narratives|دانشنامه=[[دانشنامه ایرانیکا|Encyclopædia Iranica]]|سال= April 15, 2010|تاریخ بازبینی= 15 August 2014|زبان = en}}</ref> |
||
بر پایه نظر [[محمد فؤاد کوپرولو]] که گرایشهای پان‌ترکیستی دارد مجموعه داستانهای دده قورقود ریشه‌ای پیش از اسلامی دارند و نشانه‌هایی از این ریشه‌های پیش از اسلام در آن دیده می‌شود. این داستانها قرنها به‌صورت شفاهی سینه به سینه نقل شده‌اند و سرانجام به صورت مکتوب درآمده‌اند. کوپرولو باور دارد کتاب دده قورقود در واقع از مجموعه مناقب اغوزان یا [[اوغوزنامه]]ها جدا شده‌است.<ref>صوفیان نخستین در ادبیات ترک، محمد فؤاد کوپریلی، ترجمه توفیق. ه. سبحانی، نشر انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، تهران،1385 ص63</ref> وی برای اثبات سخن خود قسمتی از نقل قول ابوبکر عبدالله دواداری در کتاب درر التیجان را می‌آورد. دواداری در این کتاب که به سال ۷۰۹ قمری تألیف شده‌است در ذکر رویدادهای سال۶۲۸ قمری، به دو کتاب به نام‌های [[اولوخان آتا بیتکچی]] و دیگری اوغوزنامه اشاره می‌کند. او می‌نویسد خود اصل کتاب اوغوزنامه را دیده‌است. این کتاب به روایت دواداری ابتدا از ترکی به فارسی و سپس به وسیله [[جبرائیل بن بختیشوع]] طبیب و مترجم معروف زمان [[هارون الرشید]] به عربی ترجمه شده‌است و اصل آن جزو خزانه [[ابومسلم خراسانی]] بوده‌است. نقل دواداری از آنجا که شباهت بسیار به داستان تپه گوز دارد، کوپرولو را به این نتیجه رساند که این کتاب قسمتی از اغوزنامه باستانی بوده‌است که بعدها از آن مجموعه جداشده‌است؛ ولی استدلال استواری برای این سخن که این دو یک کتاب هستند وجود ندارد.<ref>صوفیان نخستین در ادبیات ترک، محمد فؤاد کوپریلی، ترجمه توفیق. ه. سبحانی، نشر انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، تهران،1385 صص297-298</ref> فاروق سومر هم استدلال کوپرولو را رد می‌کند و می‌گوید این کتاب ربطی به آغوزنامه رویت شده توسط ابن دواداری نیست.<ref name="raeisnia" /> |
بر پایه نظر [[محمد فؤاد کوپرولو]] که گرایشهای پان‌ترکیستی دارد مجموعه داستانهای دده قورقود ریشه‌ای پیش از اسلامی دارند و نشانه‌هایی از این ریشه‌های پیش از اسلام در آن دیده می‌شود. این داستانها قرنها به‌صورت شفاهی سینه به سینه نقل شده‌اند و سرانجام به صورت مکتوب درآمده‌اند. کوپرولو باور دارد کتاب دده قورقود در واقع از مجموعه مناقب اغوزان یا [[اوغوزنامه]]ها جدا شده‌است.<ref>صوفیان نخستین در ادبیات ترک، محمد فؤاد کوپریلی، ترجمه توفیق. ه. سبحانی، نشر انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، تهران،1385 ص63</ref> وی برای اثبات سخن خود قسمتی از نقل قول ابوبکر عبدالله دواداری در کتاب درر التیجان را می‌آورد. دواداری در این کتاب که به سال ۷۰۹ قمری تألیف شده‌است در ذکر رویدادهای سال۶۲۸ قمری، به دو کتاب به نام‌های [[اولوخان آتا بیتکچی]] و دیگری اوغوزنامه اشاره می‌کند. او می‌نویسد خود اصل کتاب اوغوزنامه را دیده‌است. این کتاب به روایت دواداری ابتدا از ترکی به فارسی و سپس به وسیله [[جبرائیل بن بختیشوع]] طبیب و مترجم معروف زمان [[هارون الرشید]] به عربی ترجمه شده‌است و اصل آن جزو خزانه [[ابومسلم خراسانی]] بوده‌است. نقل دواداری از آنجا که شباهت بسیار به داستان تپه گوز دارد، کوپرولو را به این نتیجه رساند که این کتاب قسمتی از اغوزنامه باستانی بوده‌است که بعدها از آن مجموعه جداشده‌است؛ ولی استدلال استواری برای این سخن که این دو یک کتاب هستند وجود ندارد.<ref>صوفیان نخستین در ادبیات ترک، محمد فؤاد کوپریلی، ترجمه توفیق. ه. سبحانی، نشر انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، تهران،1385 صص297-298</ref> فاروق سومر هم استدلال کوپرولو را رد می‌کند و می‌گوید این کتاب ربطی به آغوزنامه رویت شده توسط ابن دواداری نیست.<ref name="raeisnia" /> |
||
| خط ۷۰: | خط ۷۰: | ||
== ترجمه‌ها == |
== ترجمه‌ها == |
||
[[پرونده:Basat kills Tepegez Dede Korkut manuscript Dresden.jpg|200px|بندانگشتی|چپ|''کشته شدن دپه کوزی توسط بساط'' از کتاب دده قورد]] |
[[پرونده:Basat kills Tepegez Dede Korkut manuscript Dresden.jpg|200px|بندانگشتی|چپ|''کشته شدن دپه کوزی توسط بساط'' از کتاب دده قورد]] |
||
[[کتاب دده قورقود]] به |
[[کتاب دده قورقود]] به چند زبان ترجمه شده‌است. نخستین ترجمه دده‌قورقود به [[زبان آلمانی]] در سال ۱۸۱۵ از روی نسخه کتابخانه [[درسدن]] در آلمان بود. دست‌نویس دیگر این کتاب در [[واتیکان]] است. |
||
غیر از ترجمه‌های [[زبان آلمانی|آلمانی]]. [[زبان روسی|روسی]]. [[زبان ایتالیایی|ایتالیایی]] چندین ترجمه دیگر نیز به سایر [[زبان‌های اروپایی]] و آسیایی صورت گرفته از جمله آن‌ها دو ترجمه به [[زبان انگلیسی]] را می‌توان نام برد که اولی د ر [[انگلستان]] و و دومی در [[آمریکا]] انجام یافته‌است. از ترجمه کنندگان می‌توان به ترجمه دیگر از [[یواخیم هاین]] به زبان المانی که در سال ۱۹۵۸ درشهر[[زوریخ]] و چاپ به [[زبان روسی]] در سال۱۹۶۲به وسیله [[بارتولد]] وانتشار توسط [[ویکتورژیرمونسکی]] در[[مسکو]] اشاره کرد. |
غیر از ترجمه‌های [[زبان آلمانی|آلمانی]]. [[زبان روسی|روسی]]. [[زبان ایتالیایی|ایتالیایی]] چندین ترجمه دیگر نیز به سایر [[زبان‌های اروپایی]] و آسیایی صورت گرفته از جمله آن‌ها دو ترجمه به [[زبان انگلیسی]] را می‌توان نام برد که اولی د ر [[انگلستان]] و و دومی در [[آمریکا]] انجام یافته‌است. از ترجمه کنندگان می‌توان به ترجمه دیگر از [[یواخیم هاین]] به زبان المانی که در سال ۱۹۵۸ درشهر[[زوریخ]] و چاپ به [[زبان روسی]] در سال۱۹۶۲به وسیله [[بارتولد]] وانتشار توسط [[ویکتورژیرمونسکی]] در[[مسکو]] اشاره کرد. |
||
متن کامل کتاب هم که با |
متن کامل کتاب هم که با رسم خط اصلی آن بر اساس نسخه کتابخانه [[برلین]] در سال ۱۹۱۶ از سوی [[کیلیسلس رفعت]] محقق کشور [[ترکیه]] که تلاشی پیگیر در نشر متون [[زبان ترکی]] داشته در شهر [[استامبول]] به چاپ رسید. او واژه هاو عباراتی که نامفهوم و مغلوب بوده تصحیح کرده‌است با این وجود برخی واژها و مفاهیم نامشکوف مانده که در برابر آن‌ها عبارت مفهوم نشد درج گردیده‌است. |
||
== در ایران == |
== در ایران == |
||
حدود سی چهل سال پیش کتاب دَدَه قورقود در بین مردم کوچه بازار نه بصورت شفاهی و نه بصورت مکتوب در [[آذربایجان]] شناخته شده نبود. ترجمه کتاب دَدَه قورقود برای اولین بار به [[زبان فارسی]] در سال ۱۳۵۵ توسط فریبا عزب‌دفتری و محمد حریری اکبری توسط نشر ابن سینا در [[تبریز]] به چاپ رسید. این ترجمه از متن [[زبان انگلیسی|انگلیسی]] آقای [[جفری لوئیس (ترک‌شناس)|جفری لویس]] انجام گرفته‌است. آقای جفری لویس هم از دو نسخه خطی که اولی در کتابخانه درسدن که در سال ۱۸۱۵ کشف شده و دومی در کتابخانه واتیکان توسط آقای روزی کشف گردید، که به گفته آقای لویس دو نسخه خطی تاریخ ندارد و هر دوی آن‌ها متعلق به [[قرن شانزدهم]] است و معلوم نیست این دو نسخه در کجا نوشته شده‌است. [[بهزاد بهزادی]] پژوهشگر [[زبان ترکی آذربایجانی]] نیز دده قورقود را به زبان فارسی ترجمه کرده‌است. داستان دلی دومرول آن با عنوان [[سرگذشت دومرول دیوانه سر]] توسط [[صمد بهرنگی]] به فارسی ترجمه شده‌است. کتاب دَدَه قورقود به زبان ترکی آذربایجانی بعد از انقلاب توسط هویتخواهان و هویتسازان به صورت غلط که تمام اسامی [[ترکی اوغوز|ترکی اوغوزی]] را به [[زبان ترکی آذربایجانی|ترکی آذربایجانی]] به حال هوای فرهنگی و تاریخی [[آذربایجان]] تغییر داده شده بود چاپ شده و در سال ۱۳۵۸ |
حدود سی چهل سال پیش کتاب دَدَه قورقود در بین مردم کوچه بازار نه بصورت شفاهی و نه بصورت مکتوب در [[آذربایجان]] شناخته شده نبود. ترجمه کتاب دَدَه قورقود برای اولین بار به [[زبان فارسی]] در سال ۱۳۵۵ توسط فریبا عزب‌دفتری و محمد حریری اکبری توسط نشر ابن سینا در [[تبریز]] به چاپ رسید. این ترجمه از متن [[زبان انگلیسی|انگلیسی]] آقای [[جفری لوئیس (ترک‌شناس)|جفری لویس]] انجام گرفته‌است. آقای جفری لویس هم از دو نسخه خطی که اولی در کتابخانه درسدن که در سال ۱۸۱۵ کشف شده و دومی در کتابخانه واتیکان توسط آقای روزی کشف گردید، که به گفته آقای لویس دو نسخه خطی تاریخ ندارد و هر دوی آن‌ها متعلق به [[قرن شانزدهم]] است و معلوم نیست این دو نسخه در کجا نوشته شده‌است. [[بهزاد بهزادی]] پژوهشگر [[زبان ترکی آذربایجانی]] نیز دده قورقود را به زبان فارسی ترجمه کرده‌است. داستان دلی دومرول آن با عنوان [[سرگذشت دومرول دیوانه سر]] توسط [[صمد بهرنگی]] به فارسی ترجمه شده‌است. کتاب دَدَه قورقود به زبان ترکی آذربایجانی بعد از انقلاب توسط هویتخواهان و هویتسازان به صورت غلط که تمام اسامی [[ترکی اوغوز|ترکی اوغوزی]] را به [[زبان ترکی آذربایجانی|ترکی آذربایجانی]] به حال هوای فرهنگی و تاریخی [[آذربایجان]] تغییر داده شده بود چاپ شده و در سال ۱۳۵۸ مجلهای هم به همین نام توسط خلقیها در ۲۵ شماره به زبان ترکی چاپ شد.[http://www.azariha.org/بایگانی-مقالات/item/1338-کژراهه-های-تحقیق-در-فرهنگ-و-تاریخ؛-آیا-دَدَه-قورقود-آذربایجانی-است؟] |
||
در دولت [[حسن روحانی]] طرحی برای تدریس دده قورقود در ایران گذاشته شد. [[جواد طباطبایی]]، فیلسوف تبریزی، در این‌باره نوشته‌است: «دولت تدبیر و امید با چه رویی می‌خواهد به مردم آذربایجان، که سده‌ها در قهوه‌خانه‌های شهرهای خود گوش به نقالی داستانهای شاهنامه سپرده‌اند، اعلام کند که از این پس افسانه‌های «دده قورقود» جای داستانهای [[رستم و سهراب]] را گرفته‌است. اگر چنین تدبیرها در راستای «بازگشت به خویشتن» ها و «آنچه خود داشت» هاست، متولیان باید بدانند که این اجبار به تغییر هویت [[مردم آذربایجان]] عین از خود بیگانه ساختن آنان است، زیرا مردمی که هزار سال شاهنامه، [[دیوان حافظ]] و [[گلستان سعدی]] خوانده‌اند به آسانی به این جعل هویت برای خود تن در نخواهند داد و از این «تدبیرِ» داهیانهٔ دولت جز «ناامیدی» از تدبیرهای او حاصل نخواهد شد!» وی افزوده‌است: «به رغم تبلیغاتی مسموم و یکسره نادرستی که گوش‌ها را کر می‌کند، هرگز، چاپ کتاب دده قورقود در آذربایجان ممنوع نبوده و خود من از نیمهٔ دوم دههٔ سی شمسی نسخه‌هایی از آن را در کتابفروشی‌های تبریز دیده بودم. فروش آزاد چند صد نسخه‌ای که از این «حماسهٔ ملّی ترکان» در تبریز چاپ می‌شد سال‌ها طول می‌کشید و البته جز مردمان کنجکاو نسخه‌ای از آن را نمی‌خریدند و اگر می‌خریدند اغلب نمی‌خواندند! ادعای «تحمیل» زبان فارسی به مردم آذربایجان توجیهی برای «تحمیل» تدریجی زبان «ترکی» دده قورقود به مردمی است که در سال‌های اخیر هویت جدید «ترکی در حال رنسانس» خود را کشف کرده‌اند. [[وزارت علوم]] باید بداند که نویسنده –– یا نویسندگان –– برنامه‌ای که اینک به دانشگاه‌های استان‌های آذربایجان ابلاغ شده‌است هدف‌هایی جز آموزش زبان داشته‌اند!»<ref name="parsianjoman.org" /> |
در دولت [[حسن روحانی]] طرحی برای تدریس دده قورقود در ایران گذاشته شد. [[جواد طباطبایی]]، فیلسوف تبریزی، در این‌باره نوشته‌است: «دولت تدبیر و امید با چه رویی می‌خواهد به مردم آذربایجان، که سده‌ها در قهوه‌خانه‌های شهرهای خود گوش به نقالی داستانهای شاهنامه سپرده‌اند، اعلام کند که از این پس افسانه‌های «دده قورقود» جای داستانهای [[رستم و سهراب]] را گرفته‌است. اگر چنین تدبیرها در راستای «بازگشت به خویشتن» ها و «آنچه خود داشت» هاست، متولیان باید بدانند که این اجبار به تغییر هویت [[مردم آذربایجان]] عین از خود بیگانه ساختن آنان است، زیرا مردمی که هزار سال شاهنامه، [[دیوان حافظ]] و [[گلستان سعدی]] خوانده‌اند به آسانی به این جعل هویت برای خود تن در نخواهند داد و از این «تدبیرِ» داهیانهٔ دولت جز «ناامیدی» از تدبیرهای او حاصل نخواهد شد!» وی افزوده‌است: «به رغم تبلیغاتی مسموم و یکسره نادرستی که گوش‌ها را کر می‌کند، هرگز، چاپ کتاب دده قورقود در آذربایجان ممنوع نبوده و خود من از نیمهٔ دوم دههٔ سی شمسی نسخه‌هایی از آن را در کتابفروشی‌های تبریز دیده بودم. فروش آزاد چند صد نسخه‌ای که از این «حماسهٔ ملّی ترکان» در تبریز چاپ می‌شد سال‌ها طول می‌کشید و البته جز مردمان کنجکاو نسخه‌ای از آن را نمی‌خریدند و اگر می‌خریدند اغلب نمی‌خواندند! ادعای «تحمیل» زبان فارسی به مردم آذربایجان توجیهی برای «تحمیل» تدریجی زبان «ترکی» دده قورقود به مردمی است که در سال‌های اخیر هویت جدید «ترکی در حال رنسانس» خود را کشف کرده‌اند. [[وزارت علوم]] باید بداند که نویسنده –– یا نویسندگان –– برنامه‌ای که اینک به دانشگاه‌های استان‌های آذربایجان ابلاغ شده‌است هدف‌هایی جز آموزش زبان داشته‌اند!»<ref name="parsianjoman.org" /> |
||
| خط ۸۷: | خط ۸۷: | ||
از سال ۱۹۵۶ یونسکو برای بزرگ‌داشت و شناساندن وقایع تاریخی و شخصیت‌های برجسته کشورهای عضو برای جهانیان جشن‌هایی را ترتیب می‌دهد،<ref>[http://portal.unesco.org/en/ev.php-URL_ID=15373&URL_DO=DO_PRINTPAGE&URL_SECTION=201.html United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization]</ref> که بر اساس درخواست کشورهای عضو است،<ref>[http://www.unesco.org/new/en/unesco/events/prizes-and-celebrations/celebrations/anniversaries-celebrated-by-member-states/criteria-and-procedures/ درگاه سازمان یونسکو، مدخل چگونگی نامزد کردن وقایع برای برگزاری سالگرد]</ref> در مورد کتاب دده قورقود هم دولت جمهوری آذربایجان، این مناسبت را برای برگزاری سالگرد به یونسکو اعلام نمود و یونسکو آن را جشن گرفت. |
از سال ۱۹۵۶ یونسکو برای بزرگ‌داشت و شناساندن وقایع تاریخی و شخصیت‌های برجسته کشورهای عضو برای جهانیان جشن‌هایی را ترتیب می‌دهد،<ref>[http://portal.unesco.org/en/ev.php-URL_ID=15373&URL_DO=DO_PRINTPAGE&URL_SECTION=201.html United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization]</ref> که بر اساس درخواست کشورهای عضو است،<ref>[http://www.unesco.org/new/en/unesco/events/prizes-and-celebrations/celebrations/anniversaries-celebrated-by-member-states/criteria-and-procedures/ درگاه سازمان یونسکو، مدخل چگونگی نامزد کردن وقایع برای برگزاری سالگرد]</ref> در مورد کتاب دده قورقود هم دولت جمهوری آذربایجان، این مناسبت را برای برگزاری سالگرد به یونسکو اعلام نمود و یونسکو آن را جشن گرفت. |
||
در سال ۱۹۹۹ نیز بانک ملی جمهوری آذربایجان، [[سکه]]های یادبود [[طلا]] و [[نقره]] به مناسبت سال دده قورقود ضرب کرد.<ref>[http://www.cbar.az/pages/national-currency/commemorative-coins/1992-2010/ بانک ملی آذربایجان]</ref> |
در سال ۱۹۹۹ نیز بانک ملی جمهوری آذربایجان، در راستای سیاست ترک‌سازی آذربایجان، [[سکه]]های یادبود [[طلا]] و [[نقره]] به مناسبت سال دده قورقود ضرب کرد.<ref>[http://www.cbar.az/pages/national-currency/commemorative-coins/1992-2010/ بانک ملی آذربایجان]</ref> |
||
فرهنگ، داستانهای مردمی و موسیقی حماسی فولکلور دده قورد در نوامبر ۲۰۱۸ به پیشنهاد آذربایجان، ترکیه و قزاقستان در [[فهرست میراث فرهنگی ناملموس یونسکو]] قرار داده شده‌است.<ref>https://ich.unesco.org/en/RL/heritage-of-dede-qorqud-korkyt-ata-dede-korkut-epic-culture-folk-tales-and-music-01399</ref> |
فرهنگ، داستانهای مردمی و موسیقی حماسی فولکلور دده قورد در نوامبر ۲۰۱۸ به پیشنهاد جمهوری آذربایجان، ترکیه و قزاقستان در [[فهرست میراث فرهنگی ناملموس یونسکو]] قرار داده شده‌است.<ref>https://ich.unesco.org/en/RL/heritage-of-dede-qorqud-korkyt-ata-dede-korkut-epic-culture-folk-tales-and-music-01399</ref> |
||
== پیوند به بیرون == |
== پیوند به بیرون == |
||
نسخهٔ ۶ نوامبر ۲۰۱۹، ساعت ۱۷:۳۵
| اثر مردمی | |
 صفحه‌ی نخست یک دست‌نوشته از قصه‌های دده‌قورقود در درسدن. بر روی این صفحه آمده که این قصه‌ها به زبان طایفه‌ی اغوز است. | |
| عنوان اصلی | ده‌ده قورقود |
|---|---|
| کشور |  ترکیه جمهوری آذربایجان ترکمنستان |
| زبان | زبان‌های اغوز |
| موضوع | داستانهایی دربارهٔ ارزشهای اخلاقی وابسته به شیوه‌های زندگی جوامع کوچ‌نشین ترک. |
| گونه | حماسه |
دَدَه‌قورقود (به ترکی استانبولی: Dede Korkut؛ ترکمنی: Gorkut-ata) نام مجموعه‌ای از چندین قصه به زبان ترکی اوغوزی است[۱][۲] که در حدود قرن شانزده میلادی به صورت مکتوب درآمده‌است.[۳][۴] این مجموعه از ۱۲ داستان به نثر و نظم تشکیل شده و مجموعه‌ای است که زندگی، ارزشهای اجتماعی و باورهای ایل‌های ترک اوغوز را نشان می‌دهد. قدمت داستانها مربوط به قرنهای چهاردهم و پانزدهم میلادی می‌باشد[۵][۶][۷].
دده قورقود و آذربایجان
در کتاب دده قورقود نام آذربایجان و شهرهای اصلی آن همچون تبریز، ارومیه و اردبیل دیده نمی‌شود، اما پرشمار نام مناطق و شهرهای مختلف آناتولی (ترکیه امروزی) همچون بایبورد، کارادنیز، ماردین، آک حصار، طرابوزون و استانبول ذکر شده‌است.[۸] گفتنی است که بعد از اسلام در آذربایجان صدها کتاب چه به صورت دیوان شعر و چه به صورت تاریخی و ادبی و تذکره‌نامه و سفرنامه‌ها و … باقی مانده‌است. بیشتر ادبا و شاعران آذربایجان با توجه به زمان تصنیف کتب نسبت به وضع اجتماعی، تاریخی، فرهنگی و سیاسی و بالاخره وضعیت معیشتی مردم دوران خود بی‌توجه نبودند و اطلاعات و آگاهی زیادی از طریق آثار به جا مانده از آن‌ها به ما رسیده‌است. در آثار به جا مانده از شاعران و مورخان آذربایجانی نشانی از دَدَه‌قورقود نیست. برخلاف ادعاگران که ادعا می‌کنند کتاب دَدَه‌قورقود آینهٔ تمام‌نمای فرهنگ و تاریخ آذربایجان است، از تاریخ و فرهنگ آذربایجان هم نشانی در دَدَه‌قورقود نمی‌یابیم.[۲][۳]
شخص دده‌قورقود
شخصیت دده‌قورقود که کتاب به نام او نامیده شده را یک پیر غیبگو، طالع‌شناس،[۹] و اوزان (قابل مقایسه با لولیهای امروزین) و روحانی غز دانسته‌اند. واژه دده به معنی «بابابزرگ» است. اینکه آیا دده قورقود شخصیتی راستین بوده یا داستانی، قابل اثبات یا رد نیست. گوری وجود دارد که به باور مردم، محل خاکسپاری دده‌قورقود افسانه‌ای است. در باور ایشان دده‌قورقود در سن ۳۰۰ سالگی درگذشت. این گور در نزدیکی شهری که به نام او قورقود نامیده شده قرار دارد. این شهر در مسیر راه‌آهن شهر غزالی به قیزیل‌اوردا در قزاقستان و در ۱۵۰ مایلی خاور دریاچه آرال قرار دارد.[۱۰] در کتاب منجم باشی، مورخ معروف عثمانی نیز از شخصی به نام قورقود آتا که در قدیم‌الایام در میان ترکمانان می‌زیسته نام برده شده‌است نیز قورقود آتا در کتاب شجره التراکمه ابوالغازی بهادر خان، وزیر یکی از شاهان افسانه‌ای اوغوزان است که مکرر از او نام برده شده‌است.[۱۱]
بخش‌هایی از دده‌قورقود
دده‌قورقود آیینه تمام‌نمای فرهنگ ترکان اوغوز است. در این‌باره می‌توان به روابط میان زن و شوهر، پسر و مادر و زن و نامزدش و نیز چگونگی نامگذاری میان آن‌ها به موارد زیر از خود متن دده‌قورقود اشاره کرد.
خطاب باییندرخان به همسرش
- «ای دخت خان؟ آیا برخیزم؟ گریبان و گلویت را بگیرم، تو را به زیر پاهایم بیندازم، شمشیر فولادین سیاهم را برکشم، سرت را از بدنت جدا گردانم؟»[۱۲]
خطاب اوروز به مادرش بورلاخاتون
- «دهانت خشک شود مادر! زبانت بریده شود مادر! اگر نگفته بودند که حق مادر با حق خدا یکی است، از جای برمی‌خاستم، گریبان و گلویت را می‌گرفتم و تو را زیر پاهای خود می‌انداختم… از دهان و بینی‌ات خون جاری می‌ساختم!»[۱۳]
گفتار بانو چیچک دربارهٔ نامزدش بامسی بیرک به ندیمه‌هایش
- «بسیار خوب دخترها! اگر این ر ذ ل زاده سخاوتش را به ما نشان دهد، تعجب خواهم کرد.»[۱۴]
فرهنگ نامگذاری ترکان اوغوزها
- «در آن روزگار، مادامی که هر پسر سرهایی را قطع نمی‌نمود، یا خونی نمی‌ریخت، نامی بر وی نمی‌نهادند.»[۱۵]
- «بی بوره بیگ: آیا واقعاً پسر من سرها قطع کرده و خون‌ها ریخته‌است؟! آیا همین کافی نیست که بر این پسر نامی بنهیم؟»[۱۶]
قدمت اثر
دده قورقود اصالتی کهن ندارد. فیروز منصور پژوهشگر زبان ترکی آذربایجانی با دلایل تاریخی و زبانشناسی این را اثبات کرده‌است.[۲]
همچنین کهنترین نسخه دده قورقود کمتر از ۲۰۰ سال عمر داد و نیز نام استانبول در این کتاب آمده‌است؛ بنابراین قدمت این کتاب از ۵۰۰ سال پیش هم تجاوز نمی‌کند.[۱۷]
کتاب دده‌قورقود که اغوزنامه هم نامیده شده، گردآوردی است از دوازده داستان که از حکایتهای ترکهای اوغوز قزاقستان در قرن ۱۵ میلادی الهام گرفته. درست است که دده‌قورقود، یعنی راوی اصلی کتاب دده‌قورقود، در کتاب تاریخ‌اغوز نوشته رشیدالدین هم به صورت مردی دانا وجود دارد، اما مشخصه‌های اغوز[خان] و شکل اسطوره‌ای او ذکر نشده‌است. اصطلاح اغوزنامه برای کتاب دده قورقود به داستان مردان قبیله اوغوز اشاره دارد، نه به شخصیتی اسطوره‌ای به نام اغوز. افزون بر این، روایتهای‌اغوز و کتاب دده قورقود ساختمان روایی متفاوتی دارند. در حالی که روایتهای‌اغوز داستان خانها را به عنوان رهبران مطلق سیاست دشت حکایت می‌کند، کتاب دده قورقود داستان مردانی از قبیله اغوز است که رهبران آنان، مثل بایندرخان، در متن وجود دارند، اما هیچ گاه روی آنان تأکیدی نشده. این تفاوت بین کتاب دده قورقود و قطعه‌توپقاپی هم وجود دارد. قطعه‌توپقاپی، نوشته‌ای است با نویسنده ناشناس که در مدخل تاریخ آل سلجوق نوشته یازیجی‌اوغلو پیدا شده‌است. با وجود این تفاوت‌ها، هردوی این قصه‌ها (اغوزخان و کتاب دده قورقود) واضحاً طی قرنهای ۱۴ تا ۱۶ میلادی گردآوری شده‌اند. کتاب کلمات اغوزنامه المشهور به آتالارسوزی، که جُنگی از ضرب‌المثلهاست، شامل مدخلی بر قورقودآتا می‌شود که در آن از اغوزآتا به عنوان فردی نامبرده شده که واجد توانایی پیشگویی می‌باشد. کتاب‌های کنزالدرر و جامع الغرر و درر التیجان و غرر تواریخ الازمان نوشته ابن دواداری (۷۸۶ قمری، ۱۳۳۵ تا ۱۳۳۶ میلادی)، تاریخ‌نگار دوره مملوکان، که بازتابی است از داستانهای دوره اردوی زرین، آمیزه بی‌همتایی از داستانهای مربوط به چنگیزخان، اغوزخان و دده قورقود را ارائه می‌دهد. سرانجام، تاریخ جدید مرآت جهان، که کتابی درمورد تاریخ جهان است و در سال ۱۵۹۲ میلادی / ۱۰۰۰ قمری توسط یکی از خاندان آق‌قویونلو نوشته شده، داستانهایی درمورد اغوز دارد که هم به داستان دده قورقود و هم به داستان اغوزخان اشاره کرده‌است.[۱۸]
بر پایه نظر محمد فؤاد کوپرولو که گرایشهای پان‌ترکیستی دارد مجموعه داستانهای دده قورقود ریشه‌ای پیش از اسلامی دارند و نشانه‌هایی از این ریشه‌های پیش از اسلام در آن دیده می‌شود. این داستانها قرنها به‌صورت شفاهی سینه به سینه نقل شده‌اند و سرانجام به صورت مکتوب درآمده‌اند. کوپرولو باور دارد کتاب دده قورقود در واقع از مجموعه مناقب اغوزان یا اوغوزنامه‌ها جدا شده‌است.[۱۹] وی برای اثبات سخن خود قسمتی از نقل قول ابوبکر عبدالله دواداری در کتاب درر التیجان را می‌آورد. دواداری در این کتاب که به سال ۷۰۹ قمری تألیف شده‌است در ذکر رویدادهای سال۶۲۸ قمری، به دو کتاب به نام‌های اولوخان آتا بیتکچی و دیگری اوغوزنامه اشاره می‌کند. او می‌نویسد خود اصل کتاب اوغوزنامه را دیده‌است. این کتاب به روایت دواداری ابتدا از ترکی به فارسی و سپس به وسیله جبرائیل بن بختیشوع طبیب و مترجم معروف زمان هارون الرشید به عربی ترجمه شده‌است و اصل آن جزو خزانه ابومسلم خراسانی بوده‌است. نقل دواداری از آنجا که شباهت بسیار به داستان تپه گوز دارد، کوپرولو را به این نتیجه رساند که این کتاب قسمتی از اغوزنامه باستانی بوده‌است که بعدها از آن مجموعه جداشده‌است؛ ولی استدلال استواری برای این سخن که این دو یک کتاب هستند وجود ندارد.[۲۰] فاروق سومر هم استدلال کوپرولو را رد می‌کند و می‌گوید این کتاب ربطی به آغوزنامه رویت شده توسط ابن دواداری نیست.[۲۱]
جوادی و بوریل معتقدند که داستان دده قورقود، به قرن پنجم و ششم هجری (یازدهم و دوازدهم میلادی) به دوران پیش از مسلمان شدند ترکهای اغوز بر می‌گردد. با این حال، متن موثق این داستان در قرن نهم هجری (پانزدهم میلادی) نگاشته شده‌است.[۲۲]
از نگاه فاروق سومر، داستان دده‌قورقود در مورد ترکهای اغوز حوضه رود سیحون در قرن چهارم و پنجم هجری است.[۲۱]
در حالی که جفری لوئیس تاریخ کتابت این اثر را به قرن چهاردهم میلادی منسوب می‌کند، میکر تاریخ کتابت این اثر را مابین قرن سیزدهم و پانزدهم میلادی می‌داند.[۲۳]
ترجمه‌ها
کتاب دده قورقود به چند زبان ترجمه شده‌است. نخستین ترجمه دده‌قورقود به زبان آلمانی در سال ۱۸۱۵ از روی نسخه کتابخانه درسدن در آلمان بود. دست‌نویس دیگر این کتاب در واتیکان است.
غیر از ترجمه‌های آلمانی. روسی. ایتالیایی چندین ترجمه دیگر نیز به سایر زبان‌های اروپایی و آسیایی صورت گرفته از جمله آن‌ها دو ترجمه به زبان انگلیسی را می‌توان نام برد که اولی د ر انگلستان و و دومی در آمریکا انجام یافته‌است. از ترجمه کنندگان می‌توان به ترجمه دیگر از یواخیم هاین به زبان المانی که در سال ۱۹۵۸ درشهرزوریخ و چاپ به زبان روسی در سال۱۹۶۲به وسیله بارتولد وانتشار توسط ویکتورژیرمونسکی درمسکو اشاره کرد.
متن کامل کتاب هم که با رسم خط اصلی آن بر اساس نسخه کتابخانه برلین در سال ۱۹۱۶ از سوی کیلیسلس رفعت محقق کشور ترکیه که تلاشی پیگیر در نشر متون زبان ترکی داشته در شهر استامبول به چاپ رسید. او واژه هاو عباراتی که نامفهوم و مغلوب بوده تصحیح کرده‌است با این وجود برخی واژها و مفاهیم نامشکوف مانده که در برابر آن‌ها عبارت مفهوم نشد درج گردیده‌است.
در ایران
حدود سی چهل سال پیش کتاب دَدَه قورقود در بین مردم کوچه بازار نه بصورت شفاهی و نه بصورت مکتوب در آذربایجان شناخته شده نبود. ترجمه کتاب دَدَه قورقود برای اولین بار به زبان فارسی در سال ۱۳۵۵ توسط فریبا عزب‌دفتری و محمد حریری اکبری توسط نشر ابن سینا در تبریز به چاپ رسید. این ترجمه از متن انگلیسی آقای جفری لویس انجام گرفته‌است. آقای جفری لویس هم از دو نسخه خطی که اولی در کتابخانه درسدن که در سال ۱۸۱۵ کشف شده و دومی در کتابخانه واتیکان توسط آقای روزی کشف گردید، که به گفته آقای لویس دو نسخه خطی تاریخ ندارد و هر دوی آن‌ها متعلق به قرن شانزدهم است و معلوم نیست این دو نسخه در کجا نوشته شده‌است. بهزاد بهزادی پژوهشگر زبان ترکی آذربایجانی نیز دده قورقود را به زبان فارسی ترجمه کرده‌است. داستان دلی دومرول آن با عنوان سرگذشت دومرول دیوانه سر توسط صمد بهرنگی به فارسی ترجمه شده‌است. کتاب دَدَه قورقود به زبان ترکی آذربایجانی بعد از انقلاب توسط هویتخواهان و هویتسازان به صورت غلط که تمام اسامی ترکی اوغوزی را به ترکی آذربایجانی به حال هوای فرهنگی و تاریخی آذربایجان تغییر داده شده بود چاپ شده و در سال ۱۳۵۸ مجلهای هم به همین نام توسط خلقیها در ۲۵ شماره به زبان ترکی چاپ شد.[۴]
در دولت حسن روحانی طرحی برای تدریس دده قورقود در ایران گذاشته شد. جواد طباطبایی، فیلسوف تبریزی، در این‌باره نوشته‌است: «دولت تدبیر و امید با چه رویی می‌خواهد به مردم آذربایجان، که سده‌ها در قهوه‌خانه‌های شهرهای خود گوش به نقالی داستانهای شاهنامه سپرده‌اند، اعلام کند که از این پس افسانه‌های «دده قورقود» جای داستانهای رستم و سهراب را گرفته‌است. اگر چنین تدبیرها در راستای «بازگشت به خویشتن» ها و «آنچه خود داشت» هاست، متولیان باید بدانند که این اجبار به تغییر هویت مردم آذربایجان عین از خود بیگانه ساختن آنان است، زیرا مردمی که هزار سال شاهنامه، دیوان حافظ و گلستان سعدی خوانده‌اند به آسانی به این جعل هویت برای خود تن در نخواهند داد و از این «تدبیرِ» داهیانهٔ دولت جز «ناامیدی» از تدبیرهای او حاصل نخواهد شد!» وی افزوده‌است: «به رغم تبلیغاتی مسموم و یکسره نادرستی که گوش‌ها را کر می‌کند، هرگز، چاپ کتاب دده قورقود در آذربایجان ممنوع نبوده و خود من از نیمهٔ دوم دههٔ سی شمسی نسخه‌هایی از آن را در کتابفروشی‌های تبریز دیده بودم. فروش آزاد چند صد نسخه‌ای که از این «حماسهٔ ملّی ترکان» در تبریز چاپ می‌شد سال‌ها طول می‌کشید و البته جز مردمان کنجکاو نسخه‌ای از آن را نمی‌خریدند و اگر می‌خریدند اغلب نمی‌خواندند! ادعای «تحمیل» زبان فارسی به مردم آذربایجان توجیهی برای «تحمیل» تدریجی زبان «ترکی» دده قورقود به مردمی است که در سال‌های اخیر هویت جدید «ترکی در حال رنسانس» خود را کشف کرده‌اند. وزارت علوم باید بداند که نویسنده –– یا نویسندگان –– برنامه‌ای که اینک به دانشگاه‌های استان‌های آذربایجان ابلاغ شده‌است هدف‌هایی جز آموزش زبان داشته‌اند!»[۱]
جشن یونسکو
هرچند در سال ۱۹۹۸ کتاب دده قورقود از طرف جمهوری آذربایجان و سازمان یونسکو نامزد و در سال ۲۰۰۰ «هزارو سیصدمین سالگرد نوشته شدن دده قورقود» جشن گرفته شد.[۲۴][۲۵] ولی این اثر مربوط به ۵۰۰ تا ۶۰۰ سال پیش است که ۴۰۰ سال پیش به صورت کتاب درآمده‌است.[۵][۶][۷]
از سال ۱۹۵۶ یونسکو برای بزرگ‌داشت و شناساندن وقایع تاریخی و شخصیت‌های برجسته کشورهای عضو برای جهانیان جشن‌هایی را ترتیب می‌دهد،[۲۶] که بر اساس درخواست کشورهای عضو است،[۲۷] در مورد کتاب دده قورقود هم دولت جمهوری آذربایجان، این مناسبت را برای برگزاری سالگرد به یونسکو اعلام نمود و یونسکو آن را جشن گرفت.
در سال ۱۹۹۹ نیز بانک ملی جمهوری آذربایجان، در راستای سیاست ترک‌سازی آذربایجان، سکه‌های یادبود طلا و نقره به مناسبت سال دده قورقود ضرب کرد.[۲۸]
فرهنگ، داستانهای مردمی و موسیقی حماسی فولکلور دده قورد در نوامبر ۲۰۱۸ به پیشنهاد جمهوری آذربایجان، ترکیه و قزاقستان در فهرست میراث فرهنگی ناملموس یونسکو قرار داده شده‌است.[۲۹]
پیوند به بیرون
منابع
- Lewis, Geoffrey (Ed.) (1974). The Book of Dede Korkut. Harmondsworth: Penguin
- ↑ ۱٫۰ ۱٫۱ «زبان ملّی و برنامهٔ آموزش زبان‌های محلی». پارسی‌انجمن.
- ↑ ۲٫۰ ۲٫۱ «داستان دده قورقود» (PDF). آذرگشنسپ از کتاب مطالعاتی دربارهٔ تاریخ و زبان و فرهنگ آذربایجان.
- ↑ Cemal Kafadar (۱۹۹۵), “in Between Two Worlds: Construction of the Ottoman states”, University of California Press, 1995.
- ↑ Michael E. Meeker, “The Dede Korkut Ethic”, International Journal of Middle East Studies, Vol. 24, No. 3 (Aug. , ۱۹۹۲), ۳۹۵–۴۱۷.
- ↑ ۵٫۰ ۵٫۱ Stanford Jay Shaw, History of the Ottoman Empire and Modern Turkey, Cambridge University, 1۹۷۷, pg 141. Excerpt: "The greatest folk product of the fourteenth century was the prose collection of Dede Korkut, the oldest surviving examples of Oghuz Turkmen epic. Dede Korkut relates the struggles of Turkmens with the Georgians and Abkhaza Circassians in the Caucasia as well as with the Byzantines of Trabazon, adding stories of relationships and conflicts within Turkomen tribes
- ↑ ۶٫۰ ۶٫۱ ^ Cemal Kafadar(۱۹۹۵), “in Between Two Worlds: Construction of the Ottoman states”, University of California Press, 1995. Excerpt: "It was not earlier than the fifteenth century. Based on the fact that the author is buttering up both the Akkoyunlu and Ottoman rulers, it has been suggested that the composition belongs to someone living in the undefined border region lands between the two states during the reign of Uzun Hassan (1466-78). G. Lewis on the hand dates the composition “fairly early in the 15th century at least”.»
- ↑ ۷٫۰ ۷٫۱ İlker Evrım Bınbaş OḠUZ KHAN NARRATIVES in Encyclopaedia Iranica The Ketāb-e Dede Qorqut, which is a collection of twelve stories reflecting the oral traditions of the Turkmens in the 15th-century eastern Anatolia, is also called Oḡuz-nāma. [۱]
- ↑ دده قورقوت، ترجمه مژگان فاتح نیا.
- ↑ Ottoman and Persian Empires 1300-1730 in: Beck, Sanderson. 2004. Ethics of civilization 1, Middle East & Africa to 1875 / by Sanderson Beck. Goleta, Calif: World Peace Communications.
- ↑ Lewis, Geoffrey (Ed.) (1974). The Book of Dede Korkut. Harmondsworth: Penguin
- ↑ شجره التراکمه، ابوالغازی بهادرخان، ترجمه م. کریمی، کرج نشر پینار 1389
- ↑ دده قورقوت، ترجمه مژگان فاتح نیا، داستان سوم، ص ۹۱.
- ↑ دده قورقوت، ترجمه مژگان فاتح نیا، داستان سوم، ص ۵۶.
- ↑ دده قورقوت، ترجمه مژگان فاتح نیا، داستان سوم، ص ۱۱۰.
- ↑ دده قورقوت، ترجمه مژگان فاتح نیا، داستان سوم، ص ۱۰۵.
- ↑ دده قورقوت، ترجمه مژگان فاتح‌نیا، داستان سوم، ص ۱۰۹.
- ↑ «پاسخ به یک مقاله». آذرگشنسپ از کتاب مطالعاتی دربارهٔ تاریخ و زبان و فرهنگ آذربایجان.
- ↑ İlker Evrım Bınbaş (April 15, 2010). "OḠUZ KHAN NARRATIVES". [[دانشنامه ایرانیکا|Encyclopædia Iranica]] (به انگلیسی). Retrieved 15 August 2014.
{{cite encyclopedia}}: URL–wikilink conflict (help) - ↑ صوفیان نخستین در ادبیات ترک، محمد فؤاد کوپریلی، ترجمه توفیق. ه. سبحانی، نشر انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، تهران،1385 ص63
- ↑ صوفیان نخستین در ادبیات ترک، محمد فؤاد کوپریلی، ترجمه توفیق. ه. سبحانی، نشر انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، تهران،1385 صص297-298
- ↑ ۲۱٫۰ ۲۱٫۱ رئیس‌نیا، رحیم، دانشنامه جهان اسلام، ذیل دده قورقود، جلد 17
- ↑ H. Javadi and K. Burrill, "AZERBAIJAN x. Azeri Literature" in Encyclopædia Iranica. Vol. III, Fasc. 3, 1988, pp. 251-255.
- ↑ Michael E. Meekera, International Journal of Middle East Studies / Volume 24 / Issue 03 / August 1992, pp 395-417
- ↑ UNESCO website, accessed March 19, 2007Celebration of anniversaries with which UNESCO was associated since 1996, UNESCO website, accessed March 19, 2007
- ↑ Celebration of anniversaries with which UNESCO was associated since 1996
- ↑ United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization
- ↑ درگاه سازمان یونسکو، مدخل چگونگی نامزد کردن وقایع برای برگزاری سالگرد
- ↑ بانک ملی آذربایجان
- ↑ https://ich.unesco.org/en/RL/heritage-of-dede-qorqud-korkyt-ata-dede-korkut-epic-culture-folk-tales-and-music-01399