میرزا احمدخان نصیرالدوله بدر

میرزا احمدخان نصیرالدولهٔ بَدِر (زاده ۱۲۴۹ - ۱۳۰۹) وی برای ادامه تحصیل به تهران رفته و پس از فراگیری ادبیات فارسی به تحصیل فقه، اصول، حکمت الهی و همچنین زبان فرانسه و علوم ریاضی پرداخت. در زمان ناصرالدین شاه به‌عنوان منشی دربار برگزیده شد و پس از قتل شاه به خدمت وزارت امور خارجه درآمد و چندی به سفیری ایران در بلژیک انتخاب شد. او در سال ۱۲۹۷شمسی در کابینهٔ دوم حسن وثوق‌الدوله وزارت معارف و اوقاف و صنایع مستظرفه را بر عهده گرفت. وی هجدهمین وزیر معارف ایران بود. در زمان وزارت او مدارس دولتی رایگان و همچنین دانشسرای مقدماتی پسران و دختران تأسیس شد. او همچنین مدرسهٔ موسیقی را که تا آن زمان وجود نداشت تأسیس کرد. سرانجام در تهران درگذشت و در صحن عبدالعظیم به خاک سپرده شد.

سرگذشت

میرزا احمدخان نصیرالدوله یگانه پسر میرزا عبدالوهاب خان آصف‌الدوله در سال ۱۲۸۷ه‍.ق. در رشت متولد شد و در سال ۱۳۴۹ه‍.ق. مانند پدرش به علت سکته درگذشت. در هنگام مرگ نزدیک به شصت و دو سال سن داشت. میرزا احمدخان در سال ۱۳۰۱ که نصیرالدوله پدرش به لقب آصف‌الدوله ملقب گردید، نصیرالدوله لقب گرفت. او از اوایل عمر از کارمندان وزارت خارجه بوده و از سال ۱۳۲۲ تا اواخر سال ۱۳۲۴ه‍.ق. بعد از مأموریت میرزا جواد خان سعدالدوله سمت وزیر مختاری ایران را در بلژیک داشته و در کابینهٔ اول «وثوق‌الدوله» در اواخر ۱۳۳۴ه‍.ق. که وثوق‌الدوله نخست‌وزیر بود به مناسبت بستگی‌ای که با او داشت (نصیرالدوله برادر زن وثوق الدوله بود) نصیرالدوله را به معاونت وزارت خارجه برگماشت و در کابینهٔ دوم وثوق معروف به کابینهٔ قرار داد، وزیر فرهنگ بود. وی بعد از سال ۱۳۰۵ه‍.خ. در هیئت دولت میرزا حسن‌خان مستوفی‌الممالک همین سمت را داشت. نصیرالدوله مردی ادیب، خوش‌خط، کتاب‌دوست و متمول بود. محمود بدر نیز فرزند وی بود.

اقدامات آموزشی

اولین مؤسسهٔ تربیت معلم برای مدارس ابتدایی در زمان وزارت میرزا احمد خان بدر (نصیرالدوله) تحت عنوان"دارالمعلمین مرکزی" تأسیس شد (در سال ۱۲۹۸ هجری شمسی). این مؤسسه در آغاز دو کلاس داشت، یکی کلاسهای ابتدایی و دیگری کلاسهای عالی. مقصود از کلاس ابتدایی، تربیت شاگردان برای تدریس در مدارس ابتدایی بود که بعدها "دانشسرای مقدماتی" جای آن را گرفت. کلاس عالی نیز جهت تربیت معلم برای دبیرستانها بود که در سالهای بعد "دانشسرای عالی" جایگزین آن شد.

مناصب

- وزارت معارف ایران (دوره پهلوی): وی وزیر معارف در کابینهٔ میرزا حسن خان مستوفی الممالک در سال ۱۳۰۵ شمسی بود و در این مقام به گسترش مدارس ابتدایی جدید در سراسر کشور اهتمام داشت.

- نماینده مجلس شورای ملی ایران: به عنوان نماینده مردم کرمان در مجلس دوره ششم مجلس شورای ملی.

- وزیر مختار سفارت ایران در بلژیک (دوره قاجار)

- معاون وزارت خارجه ایران (دوره قاجار): معاونت و کفالت وزارت خارجه در کابینه اول وثوق الدوله بر عهدهٔ او بود.

- رئیس کل دیوان عالی تمیز (دیوان عالی کشور)

آثار

از دیگر آثار وی می‌توان به این موارد اشاره کرد: «رساله در هندسه»، «رساله در خواص اعداد»، «شرح حال حسین بن منصور حلاج»، «تاریخ نادرشاه افشار»، ترجمه «زمین یا معرفت‌الارض».

پیوند به بیرون

• دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، بدر (نصیرالدوله)
• دانشنامهٔ جهان اسلام، بدر احمد