خاچک

مختصات: ۳۶°۲۰′۵″ شمالی ۵۱°۴۴′۶″ شرقی / ۳۶٫۳۳۴۷۲°شمالی ۵۱٫۷۳۵۰۰°شرقی / 36.33472; 51.73500[۱]
از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد
خاچک
اطلاعات کلی
کشور ایران
استانمازندران
شهرستاننوشهر
بخشکجور
دهستانتوابع کجور
مردم
جمعیت۲۱۱ نفر (سرشماری ۹۵)
کد آماری۰۲۳۷۵۵

خاچک، روستایی است از توابع بخش کجور شهرستان نوشهر در استان مازندران ایران.

آثار تاریخی

نام اثر در فهرست آثار ملی ایران:

 محوطه عافِله سیتی خاچَک کُجُور

قدمت و دوره تاریخی:

 اشکانی (پارت) ـ ساسانی

آدرس محوطه عافله سیتی خاچک کجور نوشهر :

 مازندران، شهرستان نوشهر، شهر کجور، روستای تاریخی خاچک

شماره ثبت ملی: 6271

تاریخ ثبت: ۱۳۸۱/۰۷/۰۷


محوطه عافله سیتی خاچک کجور یکی از آثار ملی ثبت شده ایران در نوشهر است که قدمت آن مربوط به دوره اشکانی (پارت) ـ ساسانی می باشد و در تاریخ ۱۳۸۱/۰۷/۰۷ به شماره ثبت 6271 در مجموعه آثار تاریخی ایران ثبت شده است.

مشخصات : از مهمترین محوطه های باستانی کجور تپه تاریخی "عافله سیتی" واقع در روستای خاچک از توابع بخش کجور است که جزء معدود محوطه های باستانی منطقه است که تاکنون در آن کاوش‌هاي باستان‌شناسی هم انجام شده است. اين تپه تاریخی در شمال روستای خاچک و در ضلع شرقی جاده ارتباطی مابین کجور و روستاهای منطقه قرار دارد که در آن آثار یک کوره ذوب فلز مربوط به دوران اشکانی بدست آمده است. محوطه مذکور به شکل تپه کوچک و متصل به رشته کوه مشرف به روستای خاچک بوده و بیشتر سطح آن با قطعات سفال و سرباره –پسماند و باقیمانده از ذوب فلز در کوره- پوشیده شده است.

طی فعاليت‌هاي انجام گرفته باستان شناسی در این محوطه در سال 1390 به سرپرستی دکتر محمد قمری فتیده، آثار دیوار سنگی متعلق به دوره اشکانی و تعدادی سکه و اشیاء فلزی بدست آمد.

با توجه به شواهد سفالی بدست آمده از این محوطه، کاوشگران آن را به دوران اشکانی نسبت مي‌دهند. اين منطقه بخشي از تاريخ کشورمان را در دل خود جاي داده است با اين حال براساس تصميم متوليان، پروژه راه‌سازي کليد خورد که طي اجراي آن جاده آسفالته از ضلع غربی محوطه و نیز راه خاکی قدیمی بر روی بلندی آن احداث شد که منجر به وارد شدن آسیب شدیدی به بافت تاریخی آن شده است. علاوه بر اين مشکلات، رشد ساخت و سازهای روستای خاچک در بین این اثر تاریخی، تهدید دیگری برای آن به حساب مي‌آيد. از دوران اشکانی در منطقه کجور آثار معدودی مورد شناسایی و کاوش قرار گرفته که همین امر بر اهمیت این محوطه اضافه می‌کند و نيازمند توجه بيشتر از سوي متوليان است


روایات تاریخی: محوطه عافله در ابتدای ورودی روستای خاچک واقع شده است. که خود شامل یک تپه از سلسه رشته کوه هایی که روستای خاچک در کوهپایه آن واقع شده می باشد.

این تپه باستانی و بسیار مرموز در دوره های مختلفی مورد کاوش قرار گرفته که در نسخ خطی بجا مانده از دوره اشکانی به اهمیت استراتژیکی خاچک اشاره شده و نیز بواسطه آثار و بقایای بجا مانده از سنگ های این تپه باستانی که به رنگ سیاه و ذوب شده  می باشد حکایت از بودن مرکز ساخت سلاح و زره و ادوات جنگی میدهد .

آنگونه که از کتب قدیم بجا مانده خاچک را شهری پر رونق با ثروت فراوان و نیروی نظامی قوی عنوان کرده اند که منطقه وسیعی را زیر سلطه خود داشته و بواسطه قرارگیری در کوهپایه و حصار طبیعی کوه ها از گزند متجاوزین سالهای متمادی محصون مانده .

گفته شده چند قرن پیش بدلیل رانش یخچال های طبیعی در ارتفاعات بالا دست و سیل هولناکی منطقه را فرا گرفت که منجربه نابودی کامل شهر خاچک و شهر کجور و چندین آبادی  متمدن دیگر گردید که تا چندین سال مردم از ترس جان خود در کوهپایه ها ساکن شدند و بعد از چندین سال کم کم دوباره به دشت ها برای کشاورزی برگشتند و....

گفته شده رونق شهر خاچک بواسطه قرارگیری در مسیر راه تجارتی به سمت  تهران بوده که کاروانهای متعددی  از این مسیر گذر می نمودند تا زمان دوره قاجار این مسیر برقرار بوده و اکنون کمتر آثاری از آن بجا مانده .

البته در حال حاضر یک راه مال رو از طریق روستای اَنگاس به سمت تهران موجود می باشد که بیشتر مورد توجه گروه های کوهنوردی ، موتورسواری و دوچرخه کوهستان  هست که هر ساله از این مسیر خود را از تهران به شمال می رسانند.

مقالات علمی بررسی عافله محوطه عافله در نزدیکی ضلع شمالی روستای خاچک، در دره میان کوهی کجور در جنوبی ترین بخش شهرستان نوشهر واقع شده است. این محوطه با توجه به شواهد به دست آمده مربوط به دوران اشکانی است.

این محوطه مشخصا کارگاهی مربوط به ذوب فلز است که به سبب وسعت زیاد اندکی بیشتر از 5 هکتار می تواند یکی از اصلی ترین و یا مهم ترین محوطه های ذوب فلز در منطقه از دوران اشکانی باشد. حجم بالایی از سرباره ها و دورریزهای صنعتی در این محوطه به خصوص در ضلع جنوبی و غربی به چشم می خورد. بر این اساس می توان به حجم بالای تولید محصولات متالوژی در این محوطه پی برد. سرباره های موجود در این محوطه به دو دسته متراکم و اسنفجی تقسیم می شود که رنگی تیره و مایل به سیاه دارند. حجم بیشتر این دورریزهای صنعتی بیشتر در بخش جنوبی تپه است. بر اثر برش جاده بخش هایی از بناهایی سنگی نیز در ضلع غربی محوطه به چشم می خورد. با انجام مطالعات ماکروسکوپی و میکروسکوپی سرباره های به دست آمده از محوطه مشخص شد که سرباره ها غنی از کانی های فایالیت و ووستیت هستند که اولی سیلیکات غنی از آهن و دومی اکسید آهن است. در بین این سرباره ها یک قطره فلزی (prill) نسبتا درشت از فلز آهن نیز دیده شده که بخش زیادی از آن توسط اکسیدهای آهن ثانویه جایگزین شده است. این مشاهده نشان می دهد که احیای فلز آهن از کانسنگ آن، به روش غیرمستقیم تولید آهن کربن دار (فولاد و یا چدن) بوده و جدایش آن از مذاب سیلیکاتی به احتمال زیاد در بیرون از کوره گداخت (furnace) صورت می گرفته است.

جمعیت[ویرایش]

این روستا در دهستان توابع کجور قرار دارد و براساس سرشماری مرکز آمار ایران در سال ۱۳۹۵، جمعیت آن ۲۱۱ نفر (حدود ۳۵ خانوار) بوده‌است.[۲] مردم خاچک از قومیت طبری هستند.[۳] مردم خاچک به زبان طبری با گویش کجوری سخن می‌گویند.[۴]

منابع[ویرایش]

  1. «: کمیته تخصصی نام نگاری و یکسان‌سازی نام‌های جغرافیایی ایران :». بایگانی‌شده از اصلی در ۲۹ اوت ۲۰۱۱. دریافت‌شده در ۱۹ ژوئیه ۲۰۱۱.
  2. درگاه ملی آمار ایران
  3. نصری اشرفی، جهانگیر (۱۳۹۹). جعفر شجاع کیوانی، ویراستار. دانشنامهٔ تبرستان و مازندران جلد سوم. نشرنی = ۲۶۱.
  4. نصری اشرافی، جهانگیر (١٣٧٧). واژه‌نامه بزرگ تبری. به کوشش حسین صمدی و سید کاظم مداح و کریم الله قائمی و علی اصغر یوسفی نیا و محمود داوودی درزی و محمد حسن شکوری و عسکری آقاجانیان میری و ابوالحسن واعظی و ناصر یداللهی و جمشید قائمی و فرهاد صابر و ناعمه پازوکی. تهران: اندیشه پرداز و خانه سبز. ص. صفحه ۳۱ جلد اول. شابک ۰-۵-۹۱۱۳۱-۹۶۴ مقدار |شابک= را بررسی کنید: checksum (کمک).