سکه‌های سبک ساسانی تبرستان اصطلاحی است که در مورد سکه‌های ضرب شده در زمان حکومت گاوبارگان و آغاز اسلام در تبرستان به کار می‌رود. این سکه‌ها دارای تمامی مختصات سکه‌های ساسانی است اما وزن و اندازهٔ آن تغییر یافته‌است. سکه‌های طبرستان در این دوره از نقره ساخته می‌شد، درهم نام دارد اما اندازه آن از درهم ساسانی کوچکتر است. گرچه این سکه‌ها را نیم درمی می‌خوانند اما در حقیقت چهار دانگ درهم ساسانی است. محل ضرب در سکه‌ها تپورستان ذکر شده، اما چون ساری مرکز تبرستان بوده‌است، این ضرابخانه را باید در آن شهر بدانیم. تاریخ ضرب به‌خط پهلوی به‌حروف نوشته‌شده و از سال ۵۹ تبری با شروع فرمانروایی فرخان بزرگ آغاز و به آخرین سال حکومت مثنی بن الحجاج یعنی سال ۱۴۴ تبری پایان می‌یابد. بنابراین سکه‌های تبرستانی در مجموع به‌مدت ۸۵ سال به سبک ساسانی ضرب شده و به دو دوره تقسیم می‌شود:
پس از سقوط دولت ساسانی و کشته شدن یزدگرد سوم در مرو، در سال ۶۵۲ میلادی ضرب سکه‌های ساسانی در شمال ایران به وسیله یکی از خاندان‌های بزرگ محلی به نام گاوبارگان ادامه یافت. آنان از نسل جاماسپ پادشاه ساسانی بودند که بین سال‌های ۴۸۹–۵۰۱ بر ایران حکومت می‌کرد. این سلسله به مدت ۱۱۹ سال (۶۴۲–۷۶۱ میلادی) بر تبرستان حکومت می‌کرد. نخستین فرمانروای این سلسله ملقب به گیل ملقب به «گاوباره» بود که بر رویان و گیلان فرمان می‌راند و ادعا می‌کرد که فرمانروایی آن خطه را یزدگرد سوم به او داده است پس از گیل فرزندش دابویه جانشین او گردید و سپس فرخان، دازمهر و اسپهبد خورشید به ترتیب حکومت کردند. از گیل و دابویه هنوز سکه‌ای یافت نشده، احتمال دارد که ضرب سکه از زمان فرخان آغاز شده باشد. از فرخان، دازمهر و خورشید سکه‌های زیبا و متعددی در دست است.[۲]
پس از استیلای تازیان بر ایران ، در مازندران راه و رسم ساسانیان ادامه یافت و آئین زردشت همچنان برقرار بود . اسپهبد فرخان که نوه جاماسب و ساسانی بود ، پنجاه و نه سال پس از کشته شدن یزدگرد یعنی از سال ٩٣ هجری که برابر ٧١١ میلادی و ٨٠ یزدگردی بود ضرب سکه را به روش ساسانیان پیگیری کرد . سکه های او بجز در مورد سال و محل ضرب و اندازه سکه ، از نظر طرح کلی هیچگونه اختلافی با سکه آخرین شهریاران ساسانی ندارد . در روی سکه چهره او را می بینیم که متوجه راست است ، تاج ساسانی با دو پر عقاب که در وسط آن ماه و ستاره است بسر دارد ، در سه سمت دیگر روی سکه ماه و ستاره زینت افزای این طرح زیباست . بر گوش ، گوشواره ، بر شانه ماه و ستاره و شرابه ، بر گردن طوق مروارید دارد . در پشت سرش به رسم ساسانیان عبارت نیایش مخصوص «آرمان افزود» را می بینیم که مانند نوشته های پشت و روی سکه همگی به خط زیبای پهلوی است . در سمت راست در حاشیه به آئین سکه های خسرو پرویز کلمه «اپد» را به خط پهلوی می بینیم که حکایت از آبادانی میکند و در مقابل آن خط پهلوی «نوجین» بمعنی «ضرب جدید یا تاریخ جدید» به چشم میخورد . این کلمه را تاکنون سکه شناسان خارجی «نا آک» یعنی بی عیب خوانده اند که اشتباه است . نام او روبروی چهره اوست . در متن پشت سکه اسپهبد ، در سه حلقه ، آتشکده یا آتشدان را میبینیم . که در دو سوی آن دو هیربد به آئین ایستاده اند ، در بالا ، پائین و طرفین حاشیه ماه و ستاره جلوه گری میکنند و در فواصل بین آن ها سه نقطه را مثلث وار مشاهد ه می کنیم . سال ضرب سکه در سمت چپ متن دیده می شود که بتاریخ یزدگردی جدید یا طبرستانی است که مبداء آن از سال کشته شدن یزدگرد است . محل ضرب سکه نیز تپورستان ذکر شده است و نظر به اینکه پایتخت او ساری بوده است ، جای دقیق ضرب باید همان ساری باشد[۳][۴]
جنس سکه‌های تبری از نقره و برنز عمدتاً از جنس نقره هستند. بر روی سکه تصویر خسرو پرویز در حالی که به سمت راست می‌نگرد نقش گردیده است این نقش مربوط به سال‌های آخر سلطنت خسرو است که از روی آخرین سکه‌های او طراحی و اقتباس گردیده‌است. در مقابل تصویر نام فرمانروای تبرستان به خط پهلوی نوشته شده، در پشت سر تصویر فرمانروا، عبارت «فَرافزود» به چشم میخورد. تصویر فرمانروا در دو قاب دایره شکل محصور گردیده روی سکه در حاشیه خارج دایره‌ها با تصویر ماه و ستاره و تشتر که از سمبل‌های دین زرتشت هستند مزین گردیده است. همچنین در حاشیه خارجی اغلب سکه‌ها کلمه «اَپَد» به معنی آبادانی به خط پهلوی ساسانی نوشته شده‌است. پشت سکه کاملاً از سکه‌های اواخر ساسانی اقتباس شده در پشت سکه آتشدانی دیده می‌شود که آتش مقدس بر روی آن در حال اشتعال است و دو روحانی نگهبان آتش در طرفین آتشدان در حالی که برسم در دست دارند دیده می‌شوند. در طرف چپ در حاشیه داخلی پشت سکه سال ضرب سکه به تاریخ تبری به خط پهلوی نوشته شده است. برای گاهشماری، گاوبارگان تاریخ مرگ یزدگرد سوم را مبدأ تاریخ اختیار کردند که مطابق با سال ۶۵۲ میلادی و ۳۲ ه.ق و سال ۲۱ سال یزدگردی است. در سمت راست نام ضرابخانه که به نام تبرستان (تپورستان) است دیده می‌شود. حاشیه خارجی پشت سکه نیز همانند سکه‌های اواخر ساسانی با نقش ماه و ستاره تزیین شده علاوه بر آن به طور قرینه در فواصل بین ماه و ستاره سه نقطه نقش شده که در سکه‌های ساسانی دیده نمی‌شود و احتمالاً نمادهای مذهبی است.[۵]
اعظمی سنگسری، چراغعلی (فروردین و اردیبهشت ۱۳۵۲). «سکه‌های طبرستان، گاوبارگان و حکام خلفا». بررسی‌های تاریخی. تهران (۴۴ و ۴۵).
سرفراز، علی‌اکبر؛ آورزمانی، فریدون (۱۳۸۰)، سکه‌های ایران از آغاز تا دوران زندیه، تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها، مرکز تحقیق و توسعه علوم انسانی، شابک۹۷۸-۹۶۴-۴۵۹-۴۳۱-۱
