حسین فهمیده

محمد حسین فهمیده
تصویر محمد حسین فهمیده در موزه شهدا تهران
زادروز	۱۶ اردیبهشت ۱۳۴۶ قم، ایران
درگذشت	۸ آبان ۱۳۵۹ (۱۳ سال) خرمشهر، ایران
آرامگاه	تهران، بهشت زهرا، قطعه ۲۴، ردیف ۴۴، شماره ۱۱
محل زندگی	روستای سراجه قم
ملیت	ایرانی
لقب	رهبر ۱۳ ساله
والدین	محمد تقی فهمیده

محمدحسین فهمیده (زاده ۱۶ اردیبهشت ۱۳۴۶ در قم - درگذشته ۸ آبان ۱۳۵۹ در خرمشهر) سومین فرزند از بین هشت فرزند خانواده فهمیده و یکی از رزمندگان به نام جنگ ایران و عراق است که در سیزده‌سالگی و عملیات استشهادی به تانک‌های عراقی کشته شد.

زندگی‌نامه

حسین فهمیده در شانزدهم اردیبهشت ۱۳۴۶ در روستای سراجه قم متولد شد. در سال ۱۳۵۲ به دبستان «روحانی» قم (نام قبلی: کریمی) وارد شد و از مهرماه سال ۱۳۵۶ تحصیلاتش را در مدرسه راهنمایی حافظ در شهر قم ادامه داد. سپس به همراه خانواده‌اش به کرج مهاجرت کرد و از مهرماه ۱۳۵۸ در مدرسه خیابانی مشغول به تحصیل شد.

فعالیت‌ها

پخش اعلامیه‌های سید روح‌الله خمینی در سال‌های ۱۳۵۶ و ۱۳۵۷ در سن حدود ده تا یازده سالگی؛ دیدار خمینی در بازگشت به ایران، شرکت در تظاهرات انقلاب اسلامی در زمستان ۱۳۵۷ و شرکت در درگیری‌های خوزستان از جمله اقدامات او هستند.

جنگ ایران و عراق

وی در بیست و پنجم یا ششم شهریور ماه ۱۳۵۹ یک هفته پیش از اعلام رسمی آغاز جنگ همراه نیروی مقاومت بسیج به جبهه خرمشهر اعزام شد. از آنجا که در روزهای نخستین از شرکت او در خط مقدم جلوگیری می‌شد با تلاش‌هایی از جمله یک نفوذ چریکی به خط نیروهای دشمن برای حضور در خط مقدم اجازه گرفت. وی در غروب سی و یکم شهریور ۱۳۵۹ از نخستین روزهای اعلام تجاوز نظامی ارتش عراق همراه با محمدرضا شمس در جبهه نبرد حضور رسمی یافت. این دو، یک بار در هفته اول مهرماه زخمی شده و به بیمارستان بندر ماهشهر اعزام شدند. چند روزی پس از بهبودی با ترخیص از بیمارستان و بازگشت به جبهه و پایان دادن مجدد به مخالفت فرماندهان با حضورشان به خط مقدم اعزام شدند. فهمیده بار دیگر در بیست و هفتم مهرماه طی مقاومت در برابر حمله‌های دشمن دوباره زخمی شد. او سر انجام در ۸ آبان ماه ۱۳۵۹ در کوت شیخ درآن سوی شط خرمشهر کشته شد؛ و بقایای بدنش در بهشت زهرای تهران به خاک سپرده شد.

درگذشت

۵ دستگاه تانک عراقی به طرف رزمندگان ایران هجوم آورده و در صدد محاصره آن‌ها بودند.

حسین درحالی که تعدادی نارنجک به کمرش بسته و در دستش گرفته بود به طرف تانک‌ها حرکت می‌کرد. تیری به پای او می‌خورد و از ناحیه پا مجروح می‌شود. بدون هیچ دغدغه و تردیدی تصمیم خود را عملی می‌کند و از لابلای امواج تیر که از هر سو به طرف او می‌آمد خود را به تانک پیشرو می‌رساند و آن را منفجر می‌کند و خود نیز تکه‌تکه می‌شود. افراد دشمن گمان می‌کنند که حمله‌ای از سوی نیروهای ایرانی صورت گرفته‌است، همگی روحیه خود را می‌بازند و با سرعت تانک‌ها را رها کرده و فرار می‌کنند. در نتیجه، حلقه محاصره شکسته می‌شود و نیروهای کمکی ایرانی هم می‌رسند و نیروهای ایرانی موفق می‌شوند که عراقی‌ها را از آن منطقه به عقب برانند.

بدنبال کشته شدن حسین فهمیده، صدای جمهوری اسلامی ایران با قطع برنامه‌های خود اعلام می‌کند که نوجوانی سیزده‌ساله با فداکاری زیر تانک عراقی رفته، آن را منفجر کرده و خود نیز کشته شده‌است. سید روح‌الله خمینی در پیامی که به مناسبت دومین سالگرد پیروزی انقلاب اسلامی بیان کرد، چنین گفت:

... رهبر ما آن طفل سیزده‌ساله‌ای است که با قلب کوچک خود که ارزشش از صدها زبان و قلم بزرگ‌تر است، با نارنجک، خود را زیر تانک دشمن انداخت و آن را منهدم نمود و خود نیز شربت شهادت نوشید.

تردیدها

سرتیپ دوم مسعود بختیاری، از فرماندهان نیروی زمینی ارتش جمهوری اسلامی ایران در زمان جنگ، در برنامه خشت خام در سال ۱۳۹۶ روایت نقل شده رسمی در مورد حسین فهمیده را زیر سؤال برد. او با وجود تأکید بر لزوم حضور ارتش کلاسیک برای مقابله با ارتش مجهز و پرتعداد عراق در جنگ، دربارهٔ زیر تانک رفتن نوجوان سیزده ساله و منفجر کردن آن با نارنجک می‌گوید:

«به هر حال جنگ‌های این‌گونه اسطوره‌سازی می‌کند. اما من فکر نمی‌کنم بشود زیر تانک رفت و آن را منفجر کرد.»

— مسعود بختیاری، برنامه خشت خام

همچنین در سال‌های اخیر جمعی از کنشگران رسانه‌ای، تلاش زیادی برای حذف داستان حسین فهمیده از کتاب‌های دوران دبستان داشته‌اند.

پس از کشته شدن

روز درگذشت او، هشتم آبان به عنوان «روز بسیج دانش‌آموزی» نامگذاری شد و سازمانی به همین نام زیر نظر بسیج مستضعفین تشکیل‌شد. این سازمان با همکاری وزارت آموزش و پرورش ایران در بسیاری از مدارس اقدام به تشکیل واحدهای مقاومت بسیج نمود.

اشیای بازمانده از فهمیده در موزه شهدا تهران نگهداری می‌شود.

موزه شهدای دانش‌آموز در خانه پدری حسین فهمیده در کرج ساخته شد. پیش‌از این تصویر حسین فهمیده به صورت نقش‌آب بر روی اسکناس دو هزار ریالی چاپ شد.

جستارهای وابسته

• استفاده نظامی از کودکان
• جنگ ایران و عراق
• حسن جنگجو

پیوند به بیرون

• دلیرمردان نوجوان، سالروز شهادت حسین فهمیده (جام جم آنلاین)