بشقاب
بُشقاب (ترکی آذربایجانی)، پیشقاب (فارسی افغانستان)، تاباک (ترکی استانبولی)، لب‌تخت یا دوری ظرفی معمولاً دایره شکل، کم عمق، دارای کف صاف و پهن است و جهت صرف غذا (و گاهی با هدف تشریفاتی و تزئینی) به کار می‌رود.
پیرامون واژه[ویرایش]
واژه قاب ریشه ایرانی سغدی دارد و به معنی ظرف است.[۱] ریخت‌های رایج دیگر این واژه مانند پشقاب (فارسی افغانستان)، پیشقاب (شوشتری)، پشخاو (ابیانه،[۲] انارک) و همچنین نظرداشت واژگان مشابهش مانند پیش-دستی و … این واژه فارسی است. پیش قاب، ظرفی بوده که در پیش و جلوی هر فرد گذاشته می‌شده و با ظرفی که در وسط سفره گذاشته می‌شده فرق داشته‌است.[۳][۴] در گذشته در پارسی به بشقاب، دوری می‌گفتند.[۵] امروزه نیز همچنان در برخی زبان‌های محلی، برای نمونه مازندرانی[۶]، بشقاب بزرگ را دوری می‌گویند. از دیگر واژه‌های پارسی معادل بشقاب، شیلان یا شیلانه،[۷][۸] بَزمِه[۸] و لب‌تخت[۹] می‌باشد.
در قدیم به‌ویژه بشقاب‌های بزرگ لبه‌دار را دوری، پردل، و رکابی می‌گفتند.[۹][۱۰] در پارسی، بشقاب سفالی و سوپ‌خوری، سُکُر (یا سُکوره، سُکُرجه، اُسکُر، اُسکُرچه)،[۱۱][۱۲][۱۳] بشقاب بزرگ زکنج،[۱۴] بشقاب کوچک بَزمَک،[۱۵] بشقاب کشیده دیس،[۱۶] بشقاب ژرف گِردَنَه،[۱۷] بشقاب چوبی چپین،[۱۸] و بشقاب پهن تبرک یا گرباک[۱۹] نامیده می‌شده‌است.
در ترکی استانبولی به بشقاب تاباک گفته می‌شود که همان تاباق در ترکی آذربایجانی است.[۲۰]
گونه‌ها[ویرایش]
بشقاب‌ها از مواد گوناگونی چون چینی، ملامین، بلور، پلاستیک، سرامیک،[۴] آرکوپال و حتی استیل و گاهی چوب ساخته می‌شوند.[۲۱] اندازه، شکل و عمق بشقاب‌ها بسته به نوع کاربرد آن‌ها (پیش‌غذا، غذای اصلی، سوپ‌خوری (با عمق کمی بیشتر)، میوه، و دسر) متفاوت است. غذا پیش از توزیع در بشقاب معمولاً در دیس کشیده می‌شود.[۲۲]
بعضی از بشقاب‌ها فقط به عنوان وسیله تزئینی کاربرد دارند.[۴] برخی از بشقاب‌ها نیز در شکل‌های دیگری بجز دایره (مانند مربع) تولید می‌شوند. نوعی از بشقاب با قابلیت نگهداری لیوان و قاشق و حمل همه این‌ها با یک دست به شکل آرگونومیک طراحی شده‌است.[۲۳] همچنین طرح‌هایی در دست است تا بشقاب‌های گرم شونده به تولید برسند.[۲۴]
مجموعه[ویرایش]
برخی علاقه‌مندان، به جمع‌آوری بشقاب اقدام می‌کنند. جمع‌آوری بشقاب به عنوان مجموعه برای نخستین بار توسط یک بریتانیایی-هلندی در سال ۱۸۰۰ (میلادی) صورت گرفت.[۴]
نگارخانه[ویرایش]
بشقاب ایرانی، هزاره نخست پیش از میلاد
یک بشقاب ایرانی از روزگار بوییان
منابع[ویرایش]
- ↑ http://www.etimolojiturkce.com/kelime/kap
- ↑ «نسخه آرشیو شده». بایگانی‌شده از اصلی در ۲۵ مه ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۵ مه ۲۰۱۹.
- ↑ دهخدا. «ظرف». لغتنامه دهخدا. دریافت‌شده در ۱۱ آبان ۱۳۸۸.
- ↑ ۴٫۰ ۴٫۱ ۴٫۲ ۴٫۳ مشارکت‌کنندگان ویکی‌پدیا. «Plate (dishware)». در دانشنامهٔ ویکی‌پدیای انگلیسی، بازبینی‌شده در ۱ nov ۲۰۰۹.
- ↑ دهخدا: سکرجه
- ↑ «واژه‌های شیرین مازندرانی (لوازم آشپزخانه)». پایگاه فرهنگی، اجتماعی، خبری روستای ایمن‌آباد و کروکلا.
- ↑ کزمُسرِفی به رنگ مصوّر ندیده‌است - بر طاق خانه‌اش زده شیلان کشیده‌است (سلیم)
- ↑ ۸٫۰ ۸٫۱ فرهنگ پارسیمان، سرواژهٔ «بشقاب».
- ↑ ۹٫۰ ۹٫۱ دهخدا. «بشقاب». لغتنامه دهخدا. دریافت‌شده در ۱۱ آبان ۱۳۸۸.[پیوند مرده]
- ↑ دهخدا. «دوری». لغتنامه دهخدا. دریافت‌شده در ۱۱ آبان ۱۳۸۸.[پیوند مرده]
- ↑ دائرةالمعارف اسلامی، سرواژهٔ ابومطهر ازدی بایگانی‌شده در ۱۵ دسامبر ۲۰۰۷ توسط Wayback Machine و لغتنامه دهخدا سرواژه‌های اسکرجه، اسکره و سکرجه.
- ↑ فرهنگ پارسیمان، سرواژهٔ «بشقاب سفالی».
- ↑ فرهنگ پارسیمان، سرواژهٔ «بشقاب سوپ خوری»، (مأخوذ از فرهنگ برهان).
- ↑ فرهنگ پارسیمان، سرواژهٔ «بشقاب بزرگ».
- ↑ فرهنگ پارسیمان، سرواژهٔ «بشقاب کوچک».
- ↑ فرهنگ پارسیمان، سرواژهٔ «بشقاب کشیده».
- ↑ فرهنگ پارسیمان، سرواژهٔ «بشقاب ژرف».
- ↑ فرهنگ پارسیمان، سرواژهٔ «بشقاب چوبی».
- ↑ فرهنگ پارسیمان، سرواژهٔ «بشقاب پهن».
- ↑ http://tr.wikipedia.org/wiki/Tabak_(eşya)
- ↑ «تندرستی با کاسه و بشقاب». سلامت نیوز. بایگانی‌شده از اصلی در ۲ ژانویه ۲۰۱۰. دریافت‌شده در ۱۱ آبان ۱۳۸۸.
- ↑ مشارکت‌کنندگان ویکی‌پدیا. «Platter (dishware)». در دانشنامهٔ ویکی‌پدیای انگلیسی، بازبینی‌شده در ۱ nov ۲۰۰۹.
- ↑ «بشقاب، قاشق، لیوان». مجله منزل. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۰ اکتبر ۲۰۰۹. دریافت‌شده در ۱۱ آبان ۱۳۸۸.
- ↑ «غذایی گرم و لذیذ با بشقاب رسانا». معاونت دانشجویی دانشگاه الزهرا. بایگانی‌شده از اصلی در ۳ فوریه ۲۰۰۹. دریافت‌شده در ۱۱ آبان ۱۳۸۸.
 |
در ویکیانبار پروندههایی دربارهٔ بشقاب موجود است. |
