ماهی‌شناسی کاربردی

ماهی شناسی کاربردی دانش نوینی در گستره‌ی علوم محسوب می‌گردد که علاوه بر پرداختن به چگونگی زیست ماهی، با علوم کاربردی و اجرایی نیز در ارتباط می‌باشد. آب به عنوان محیط زیست ماهیان و آبزیان، تمامی نیازهای حیاتی آن‌ها را برطرف می‌نماید. دو پارامتر مهم درجة حرات و شوری آب، از جمله دلایل اصلی پراکنش و مهاجرت آبزیان محسوب می‌گردند.انجام مطالعات دقیق علمی، نیازمند روش‌های کارآمد و فنون تخصصی در زمینة ماهی‌شناسی می‌باشد، تا بعنوان منابعی کاربردی و مطمئن، به عنوان دستورالعمل کار در پژوهشکده‌ها و آزمایشگاه‌های ماهی‌شناسی و علوم وابسته به آن، مورد استفاده قرار گیرند. به همین دلیل علمی با عنوان ماهی شناسی کاربردی نیازهای تکنیکی مربوطه را تا حدودی برطرف می‌نماید؛ به طوری‌که محققان رشته‌های شیلات و بیولوژی دریا، و همچنین سایر علوم وابسته، به آسانی بتوانند تحقیقات و پروژه‌های تخصصی خود را در زمینه‌های ماهی‌شناسی و بررسی‌های بیولوژیک، با استفاده از روشهای ماهی‌شناسی کاربردی به انجام رسانند. در واقع دانش ماهی‌شناسی کاربردی به عنوان راهنما و دستورالعملی در زمینة شناسایی و بررسی ماهی‌ها می‌پردازد؛ به طوری‌که، در این دانش به بیولوژی ماهیان، به ویژه ماهیان آب شیرین و شور پرداخته، به شناخت ابزار، تجهیزات، وسایل و مواد لازم برای صید و نیز با دقت بیشتر، به آماده سازی و چگونگی انتقال نمونه‌ی ماهیان جهت مطالعات علمی ماهی شناسی می‌پردازد. همچنین در زمینه‌ی تشخیص و شناسایی نمونه‌های ماهی، با بررسی پارامترهای بیولوژیک ماهی، همانند فاکتورهای قابل اندازه‌گیری و قابل شمارش، چگونگی تعیین سن و زیست‌سنجی ماهیان مورد نظر قرار می‌گیرد. از طرفی این علم به بررسی‌های مرتبط با بیولوژی تولید مثل و رسیدگی جنسی ماهی پرداخته و به طور نسبتا جامع، به تقسیم بندی گونه‌های مختلف ماهیان از نظر رژیم غذایی، شناسایی و ارزیابی روش‌های مختلف تغذیه و نیز بررسی عادات غذایی ماهیان می‌پردازد. ماهی‌شناسی کاربردی از دیگر سو به اختصاصات خانواده‌ها و جنس‌های ماهیان آب‌های داخلی، آب شیرین و دریایی و چگونگی نگارش و تفسیر کلید شناسایی ماهیان را مورد بررسی قرار می‌دهد؛ و درنهایت، با دید بررسی ماهیان مختلف و با توجه به اهمیت ماهیان حوزه‌های اکولوژیک در گستره جهانی، گروه‌های ماهیان را، به سه دستة ماهیان اقتصادی درجة اول، ماهیان اقتصادی درجة دوم و ماهیان غیراقتصادی تقسیم می‌نماید، و آنها را به طور کامل مورد بررسی‌های سیستماتیک، ویژگی‌های بیولوژیک و پراکنش جغرافیایی قرار می‌دهد. در ایران نیز ماهی شناسی سابقه‌ای نزدیک به یکصد سال دارد و از بانیان علوم ماهی شناسی و شیلاتی کشور می‌توان به شادروان مهندس احمد بریمانی، شادروان دکتر اسماعیل رستمی و شادروان مهندس فرهاد فریدپاک به همراه شادروان دکتر امین کیوان، استادان بنیانگذار و پیشکسوت علوم شیلات ایران، نام برد که در گسترة علوم و فنون شیلاتی، تألیفات با ارزشی در نیم قرن اخیر، در داخل و خارج از ایران، از خود برجای گذاشته‌اند. از جمله پژوهشگران و محققان معاصر بررسی و مطالعه ماهیان می‌توان دکتر محمدرضا احمدی، مهندس ابوالقاسم شریعتی، مهندس سعادتی، دکتر غلامحسین وثوقی، دکتر حسین عمادی، دکتر مسعود هدایتی فرد و دکتر اصغر عبدلی را نام برد که در راستای علم ماهی‌شناسی، آثار قابل توجهی منتشر نموده‌اند.

جستار وابسته

• آبزی‌شناسی
• ماهی‌شناسی
• ماهی
• آبزیان
• ملی شدن شیلات ایران
• شیلات

منابع

• احمدی، م.ر.، ۱۳۶۹. تکنیک ایزوالکتروفوکوسینگIsoelectrofocousing و کاربرد آن در تشخیص‌های گونه‌ای، کنفرانس ملی بهره برداری مناسب از ذخایر آبزیان دریای مازندران ، (۱۷ تا ۱۹ مهر)، بابلسر.
• بریمانی، ا.، ۱۳۵۲. ماهی‌شناسی و شیلات، دانشگاه تهران و دانشگاه اورمیه(۱۳۵۶).
• راگیموف، د.ب.، ۱۹۹۴. گاوماهیان دریای خزر، ترجمه: امانی، ق و افرائی، م.ع. ۱۳۷۹. مرکز تحقیقات شیلات استان مازندران.۳۰ ص.
• رستمی، ا.، ۱۳۲۴. ماهیان آب شیرین حوزة دریای خزر و حفاظت از ذخایر آنها، نشریه دانشکده‌ی دامپزشکی، دانشگاه تهران، مرداد _ آبان ۱۳۲۴، ص: ۱۱۱ الی ۱۷۵، تهران.
• ریدل، د.، ۱۹۷۴. ماهی و ماهیگیری، ترجمة: غ.ح. وثوقی، م.ر. احمدی، ۱۳۶۵، انتشارات مرکز نشر دانشگاهی، تهران، ۲۹۱ص.
• عبدلی، ا.، ۱۳۷۸. ماهیان آب‌های داخلی ایران، انتشارات موزة طبیعت و حیات وحش ایران، تهران، ۳۷۸ ص.
• فریدپاک، ف.، ۱۳۴۵. جدول تشخیص خانوادة ماهیان حوزة دریای خزر، انیستیتو ماهی‌شناسی صنعتی، شرکت سهامی شیلات ایران، نشریة شمارة ۷، بندر انزلی.
• کازانچیف، ا.ن.، ۱۹۸۱. ماهیان دریای خزر و حوزة آبریز آن، مترجم: ا. شریعتی، ۱۳۸۳، چاپ دوم، نقش مهر، تهران. ۲۱۴ص.
• کیوان، ا؛ ۱۳۸۲. ماهیان خاویاری ایران، شرکت سهامی شیلات ایران، تهران،۴۰۰ص.
• کیوان، ا.، ۱۳۳۳. خاویار (ماهیان خاویاری، طرز تهیه انواع خاویار، بازرسی بهداشتی کالاهای گوشتی و خاویار تاسماهیان)، شرکت سهامی طبع کتاب و ستاد ارتش، تهران، ۱۷۰ ص.
• نادری جلودار، م.، عبدلی، ا.، ۱۳۸۳. اطلس ماهیان حوزه‌ی جنوبی دریای خزر، مؤسسة تحقیقات شیلات ایران، تهران، ۹۶ص.
• بلگواد، ه، لوپنتین، ۱۹۴۲، ماهیانخلیج فارس، مترجم: اعتماد، ا، مخیر، ب.، ۱۳۶۹، چاپ دوم، ، انتشارات دانشگاه تهران، ۴۲۲ص.
• وثوقی، غ.ح. و ب.، مستجیر، ۱۳۷۱. ماهیان آب شیرین، چاپ اول، انتشارات دانشگاه تهران، ۳۱۷ص.
• هدایتی فرد، مسعود، رمضانی، حمید، ۱۳۸۶، [[[ماهی شناسی کاربردی،]]] http://aminkeyvan.blogfa.com/post-9.aspx انتشارات علمی دانشگاه آزاد اسلامی، ۲۲۶ صفحه . ISBN: ۹۶۴-۴۵۰-۴۰۴-۶ ،
• هدایتی‌فرد، م؛ یوسفیان، م.، م.ر.، احمدی، ۱۳۷۶. ارایه الگویی جهت تشخیص رسیدگی جنسی تاسماهیان (Acipenseridae). اولین کنگرة جانورشناسی ایران، دانشکدة علوم دانشگاه تربیت معلم، ۲۶ و ۲۷ شهریور ۱۳۷۶، تهران.
• هدایتی‌فرد، م.، ۱۳۷۴. بررسی بیولوژیک ماهی تون هوور(Thunnus tonggol) در سواحل جنوبی ایران، پایان‌نامه‌ی کارشناسی مهندسی منابع طبیعی _ شیلات، (به راهنمایی: دکتر امین کیوان)، ۱۰۷ ص.

• Ahnelt, H., Abdoli, A., Naderi, M., and B.W. Coad, 2000. Anatirstrum Profundorum: A rare deep-water gobiid species from the Caspian Sea of Iran. Cybium, France, ۲۴(۲): ۱۳۹-۱۵۹.

۲۳- Allen, G.R., and Robertson, D.R., ۱۹۹۴. Fishes of the Tropical Eastern Pacific. University of Hawaii Press, Honolulu. xix, 332 pp.

• Armentrout, N.B., ۱۹۷۴. Key to the families of freshwater fish of Iran, Based on works of L.S. Berg.

• Bagenal, T., ۱۹۷۸. Methods for assessment for fish production, in Fresh water, Blackwell Scientific Pub. Oxford. London. ۳۶۵p.
• Berg, L.S. ۱۹۴۹. Freshwater fishes of the U.S.S.R. and Adjacent Countries, Vol., II and III, Moskowa.
• Berg, L.S., ۱۹۴۸. Freshwater Fishes of the U.S.S.R and Adjacent Countries. Israel Program for Scientific Translation Jerusalem, (۱۹۶۲-۱۹۶۵. ۳ vol).
• Biswas, S., ۱۹۹۳. Manual of methods in fish biology, South Asian Publishers, PVR, Ltd, Newdehi, Intrnational books Co., Absecon Highlands, India, 157p.
• Bond, C.E.۱۹۹۶ Biology of Fishes. ۲nd edition. Saunders College Publishing, Forth Worth. xviii + ۷۵۰ pp
• Coad, B.W., ۱۹۹۵. [The freshwater fihes of Iran]http://briancoad.com, Acta. Sc. Nat. Brno, Vol. Var, Pag. Var.
• Coad, B.W., ۱۹۸۰. A provisional, annotated check-list of the freshwater fishes of Iran. Journal of the Bombay. Natural History Society. ۷۶(۱), (۱۹۷۹): ۸۶-۱۰۵.
• Fischer, W. and Bianchi, G., ۱۹۸۴. FAO species identification sheets for fishery purposes, Western Indian Ocean(Fishing area 51), Rome, FAO, 6 Vols. Pag. Var.

• Hedayatifard, M., ۲۰۰۷. The Surveying of Biological Properties of Longtail Tuna (Thunnus tonggol), in the Southern Coasts of Iran, proceeding of: The International Conference on Science and Technology of Aquaculture, Fisheries and Oceanography In The Arabian Seas, February ۱۰-۱۳, ۲۰۰۷, Kuwait Institute for Scientific Research, KISR, Kuwait.
• Holcik, J., (Ed). ۱۹۸۹. The Freshwater fishes of Europe, Vol. ۱, Part I, II, III, Petromyzoniformes. ۳۱۳ pp., Vol. I, part II. General introduction to Fishes Acipenseriformes. ۴۶۴ pp. Aula-Verlag, Wiesbaden. John Wiley and sons, Inc. USA.
• Keyvanfar, A., Rochu, D. and Fine, J.M., ۱۹۸۸. Comparitive Study of Sturgeon Oocyte soluble proteins by isoelectric focusing. Comp. Biochem. Physiol. Vol. ۹۰B. (۲): ۳۹۳-۳۹۶.
• Moyle, P. and Jr.J., Cech, 1996 Fishes: An Introduction to Ichthyology. ۳rd edition. Prentice Hall, Upper Saddle River, New Jersey. xvi + ۵۹۰ pp. Davis , 559p.
• Saadati, M.A.G. ۱۹۷۷. Taxonomy and distribution of the freshwater fishes of Iran. M.S. Thesis, Colorado State University, Fort Collins. xiii + ۲۱۲ pp.