دیکتاتور
 | در درستی این مقاله اختلاف نظر وجود دارد. |
 | برای تأییدپذیری کامل این مقاله به منابع بیشتری نیاز است. |
دیکتاتور یک رهبر سیاسی است که دارای قدرت مطلق است. کشوری که توسط دیکتاتور حکومت می‌شود دیکتاتوری نامیده می‌شود. کلمه دیکتاتور برگرفته از عنوان یک کلانتر در جمهوری روم است که در مواقع اضطراری به منظور حکومت بر جمهوری، توسط سنای روم تعیین می‌شد.[۱]
همچنین دیکتاتور به فرمانروا و در بیش تر موارد پایه‌گذار یک نظام حکومتی استبدادی اطلاق می‌شود. معنای این واژه در تعاریف جدید خود در بسیاری از مواقع با بی رحمی و ستم همراه می‌گردد. دیکتاتور در واژه به معنی «کسی که دیکته می‌کند» و در اصطلاح، در ابتدا با رویکردی نامنفی در اشاره به مجری یک سازوکار خاصّ حکومتی در روم باستان که دیکتاتور نام داشت و در معنای جدید و در اشاره‌ای منفی به دیکتاتوری‌های نوین به معنی «خود رای» و «مطلق‌العنان» است. در ابتدا عنوان هریک از قضاتی که در روم قدیم در مواقع خطیر و بحرانی برای اداره امور کشور از طرف کنسول‌ها برای مدت شش ماه با اختیارات فوق‌العاده انتخاب می‌شدند دیکتاتور نام داشتند. دیکتاتور معاونی با عنوان ماگیستر اکوئیتوم (به‌معنی اربابِ سواران) انتخاب می‌کرد. انتخاب دیکتاتور از ۴۳۰ ق.م. معمول شد و در اواخر قرن ۳ ق.م. منسوخ شد. «لوکیوس کورنلیوس سولا» دوباره آن را بدون قید مدت برقرار کرد. پس از قتل ژولیوس سزار دیکتاتوری رسماً ملغی شد. دیکتاتوری‌های معاصر اغلب یا به عنوان رهبر یک حزب یا به کمک پیروان خود از طریق شورش یا کودتا حکومت را به‌دست می‌گیرند یا از طریق قانون اساسی بر سر کار می‌آیند و به تدریج حکومت دیکتاتوری به وجود می‌آورند. دیکتاتورها نوعاً به اتکاء یک حزب رسمی و کمک پلیس مخفی و تبلیغات شدید به حکومت ادامه می‌دهند. (دائرةالمعارف فارسی).
باید توجه داشت که اگرچه نام‌های مستبد، تمامیت‌خواه، خودکامه، جبار و یکه‌سالار، مترادفات هر یک از آن‌ها و نیز نام نظام‌های حکومتی تحت فرمانرواییشان در ادبیات و بحث‌های سیاسی اغلب به یک معنا به کار می‌روند، هم‌معنا نبوده و در علم سیاست دارای تعاریف جداگانه می‌باشند.
دیکتاتور روم
در نظام جمهوری روم، دیکتاتور فردی بود که به‌طور موقت قدرت ایالت‌ها را در طول جنگ بر عهده داشت. مقام او تنها برای ۶ ماه بود.
در قرن نوزدهم
پس از شکل‌گیری کشورهای آمریکای لاتین، دولت‌های ملی روی کار آمدند، ولی دولت‌های ملی توسط فرماندهان ارتش که یک ارتش وفادار به خود را در دست داشتند سقوط کردند و دیکتاتورها بر مسند قدرت نشستند برای نمونه می‌توان به آنتونیو لوپز د سانتا آنا در مکزیک و خوان منوئل د روساس در آرژانتین اشاره کرد. پدیده سرنگونی دولت‌های ضعیف ملی تا نیمه دوم قرن بیستم میلادی در آمریکای لاتین ادامه داشت.
در قرن بیستم
بزرگ‌ترین دیکتاتورهای تاریخ بشر در این قرن پدیدار شدند.
علاوه بر این سال ۱۹۷۹ میلادی، همگام با انقلاب ۵۷ ایران واقع شد که رهبر آن، روح‌الله خمینی بعدها توسط بسیاری از منابع داخلی و خارجی و مردم داخل و خارج ایران یک دیکتاتور نامیده شد.[۲][۳][۴][۵][۶]
در قرن بیست‌ویکم
علی خامنه‌ای یکی از دیکتاتورهای زندهٔ جهان در قرن بیست‌ویکم نام برده شده است.[۸][۹][۱۰] وی طی خیزش ۱۴۰۱ ایران که در موازات سال ۲۰۲۲–۲۳ قرار گرفت توسط مردم داخل و خارج کشور و رسانه‌های خارجی و ایرانی خارج از کشور دیکتاتور نامیده شد.[۱۱][۱۲][۱۳][۱۴] خامنه‌ای همچنین مورد خطاب شعار مرگ بر دیکتاتور قرار گرفت که در خیزش ۱۴۰۱ سر داده می‌شد.[۱۵][۱۶]
منابع
- ↑ "Definition of DICTATOR" (به انگلیسی). Retrieved 2017-08-29.
- ↑ "List of Dictators - SourceWatch". www.sourcewatch.org (به انگلیسی). Retrieved 2023-06-29.
- ↑ Kalder، Daniel (۲۰۱۰-۰۱-۲۹). «Dictator-lit: The poetry of Ayatollah Khomeini» (به انگلیسی). The Guardian. شاپا 0261-3077. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۶-۲۹.
- ↑ «بانگ "مرگ بر دیکتاتور" در سالروز شلیک به هواپیمای اوکراینی – DW – ۱۴۰۱/۱۰/۱۸». dw.com. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۶-۲۹.
- ↑ «ادامه خیزش انقلابی در نقاط مختلف کشور همزمان با جمعه اعتراضی زاهدان». ایران اینترنشنال. ۲۰۲۳-۰۶-۲۹. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۶-۲۹.
- ↑ ارسالی شما | شعار «مرگ بر خامنه‌ای، لعنت بر خمینی» – مشهد، ۲۷ بهمن, 2023-02-16, retrieved 2023-06-29
- ↑ «Current Dictators - List of World Dictators From 2015-2022». Current Heads of State & Dictators |. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۶-۲۹.
- ↑ «Dictatorship Countries 2023». worldpopulationreview.com. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۶-۲۹.
- ↑ "Countries Ruled by Dictatorship". Ranker (به انگلیسی). Retrieved 2023-06-29.
- ↑ «Current Dictators - List of World Dictators From 2015-2022». Current Heads of State & Dictators |. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۶-۲۹.
- ↑ https://catalogue.nla.gov.au/Record/3873178
- ↑ "Iranian Actor Calls Khamenei 'A Mentally Ill Dictator'". Iran International (به انگلیسی). 2023-06-29. Retrieved 2023-06-29.
- ↑ «Dictator of the Month: Ali Khamenei of Iran». AllGov. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۶-۲۹.
- ↑ "Iran's Protesters Want Khamenei Gone. Who Is Iran's Supreme Leader?". Council on Foreign Relations (به انگلیسی). Retrieved 2023-06-29.
- ↑ طنین شعار «مرگ بر دیکتاتور» در چیتگر - شنبه ۲۷ خرداد, 2023-06-18, retrieved 2023-06-29
- ↑ «فراخوان سه شب آتش؛ معترضان با شعار «مرگ بر دیکتاتور» به استقبال چهارشنبه‌سوری رفتند». ایران اینترنشنال. ۲۰۲۳-۰۶-۲۹. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۶-۲۹.
- ↑ S.B. (21 August 2013). "Syria's war: If this isn't a red line, what is?". The Economist. Archived from the original on 20 December 2014. Retrieved 15 April 2015.
- ↑ "Syria gas attack: death toll at 1,400 worst since Halabja". The Week. 22 August 2013. Archived from the original on 25 August 2013. Retrieved 24 August 2013.
- ↑ D. Ward, Kenneth (September 2021). "Syria, Russia, and the Global Chemical Weapons Crisis". Arms Control Association. Archived from the original on 8 July 2023.
لغتنامه دهخدا
پیوند به بیرون
جستارهای وابسته
