پیش‌نویس:فهرست آثار ملی شهرستان ایلام

آثار ملی شهرستان ایلام

شهرستان ایلام، پرجمعیت‌ترین شهرستان در استان ایلام است. مرکز این شهرستان، شهر ایلام است.

ردیف	شماره ثبت	نام اثر	استان	شهرستان	مختصات	تاریخ ثبت	شهر
۱	۱	سلیمان تپه (ایلام)	ایلام	ایلام		۲۴/۶/۱۳۱۰
۲	۲	تپه بکسایه	ایلام	ایلام		۲۴/۶/۱۳۱۰
۳	۳	سبعات خزیر	ایلام	ایلام		۲۴/۶/۱۳۱۰
۴	۴	تل شیروان	ایلام	شیروان		۲۴/۶/۱۳۱۰
۵	۵	تل لالار	ایلام	دره شهر		۲۴/۶/۱۳۱۰
۶	۶	ماداکتو	ایلام	دره شهر	۳۳٫۱۳۰۱۶۶°شمالی ۴۷٫۳۶۶۵۰۲°شرقی	۲۴/۶/۱۳۱۰
۷	۸	تل‌های لارت	ایلام	دره شهر		۲۴/۶/۱۳۱۰
۸	۲۲۲۲	پل تاریخی گاومیشان	ایلام	دره شهر		۳/۱۲/۱۳۷۷

1 : سلیمان تپه (ایلام)

سلیمان‌تپه یا زیرزیر تپه از دوره ایلامیان و امروزه درون مرز عراق قرار گرفته است. مدیر کل ادارهٔ عتیقات ایران، آندره گدار این تپهٔ باستانی را در تاریخ ۲۴ شهریور ۱۳۱۰ با شمارهٔ ثبت ۱ به‌عنوان نخستین اثر ملی ایران به ثبت رساند، و وزارت معارف و اوقاف و صنایع مستظرفه این ثبت را در تاریخ ۸ بهمن ۱۳۱۳ تأیید کرد. در این سند سلیمان‌تپه در کنار رودخانهٔ طورسَک پشت‌کوه لرستان ثبت شده‌است. این اثر باستانی به عقیدهٔ ژاک دو مورگان از دورهٔ ایلامیان است. گُدارِ خوش، نام دیگر رودخانهٔ طورسک است. این رود در خط مرزی دو دهستان بولی و هجداندشت از میان رشته‌کوه سرازیر و در بالای قلعهٔ زیرزیر تپه چند شاخه می‌شود، که پرآب‌ترین شاخهٔ آن طورسک نام دارد.

سلیمان‌تپه، تل بکسایه و سبعات خزیر در سال ۱۳۱۰ هجری شمسی در فهرست آثار ملی ثبت شدند، اما در سال‌های بعد، با تغییر مرز ایران و عراق، از استان ایلام جدا شده و هم‌اکنون جزو محدوده خاک کشور عراق قرار گرفته‌اند.ژاک دو مورگان در کتابش هر سه این آثار را متعلق به تمدن ایلام می‌داند اما کارشناس ایرانی ثبت کننده این اثر عقیده داشته‌است که سبعات خزیر برخلاف دو اثر دیگر ایلامی نیست بلکه به تمدن گابالو (به انگلیسی: Gambulu) تعلق دارد. این آثار به هنگام ثبت واقع در استان ایلام (پشتکوه) در ایران قلمداد شده‌اند ولی هم‌اکنون در ایران قابل شناسایی نیستند و به دلایل نامعلومی درون کشور عراق قرار گرفته‌اند. این نقاط که بسیار نزدیک به مرز دو کشور بوده‌اند احتمال دارد با علامت‌گذاری مجدد مرز زمینی به‌دنبال عهدنامه ۱۹۷۵ الجزایر یا اجرا نشدن کامل قطعنامه ۵۹۸ شورای امنیت در مورد تعیین مرزها، از محدوده خاک ایران خارج شده باشند. برخی باستان‌شناسان مدعی‌اند در میان این آثار محل تقریبی سلیمان‌تپه را روی نقشه پیدا کرده‌اند ولی این مکان پوشیده از مین است و هیچ باستان‌شناسی جرات نزدیک شدن بدان را ندارد.

به گزارش ژورنال انجمن جغرافیایی پادشاهی لندن به سال ۱۸۴۶، در میان بدره و مندلی رود آب تورسک جریان دارد. در کنارهٔ رود طورسک برآمدگیهایی کوچک و ویرانه‌هایی بود که نام این رود از آن‌ها گرفته شده‌بود.

ترساق همچنین منطقه‌ای در استان دیاله بین زرباطیه و مندلی است. در همین گستره شهری به نام تورساق و رودخانه‌ای به نام تُرساق (رود گوار خوش) وجود دارد.

آلبرت اومستد اظهار نموده‌است که زیرزیر تپه محل دورایلو (به انگلیسی: Dur ilu) باستانی است.

2 : تپه بکسایه

تپه بکسایه مربوط به دوره عیلامیان است که در تاریخ ۲۴ شهریور ۱۳۱۰ با شمارهٔ ثبت ۲ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. این اثر امروزه درون مرز عراق قرار گرفته است.

لازم است ذکر شود که سلیمان‌تپه (ایلام)، تپه بکسایه، سبعات خزیر (چهار ریز) سه تپه باستانی و نخستین آثار ملی ثبت شده در ایران هستند. ژاک دو مورگان در کتابش هر سه این آثار را متعلق به تمدن عیلام می‌داند. این آثار به هنگام ثبت واقع در استان ایلام (پشتکوه) در ایران قلمداد شده‌اند ولی هم‌اکنون در ایران قابل شناسایی نیستند و به دلایل نامعلومی درون کشور عراق قرار گرفته‌اند. این نقاط که بسیار نزدیک به مرز دو کشور بوده‌اند احتمال دارد با جابجایی مرزها به دلایلی چون اجرای عهدنامه ۱۹۷۵ الجزایر یا قطعنامه ۵۹۸ شورای امنیت از محدوده خاک ایران خارج شده باشند. برخی باستان‌شناسان مدعی‌اند در میان این آثار محل تقریبی سلیمان‌تپه را روی نقشه پیدا کرده‌اند ولی این مکان پوشیده از مین است و هیچ باستان‌شناسی جرات نزدیک شدن بدان را ندارد.

3 : سبعات خزیر

سبعات خزیر (چهار ریز) مربوط به دوره عیلامیان است که در تاریخ ۲۴ شهریور ۱۳۱۰ با شمارهٔ ثبت ۳ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. این اثر امروزه درون مرز عراق قرار گرفته‌است.

لازم است ذکر شود که سلیمان‌تپه (ایلام)، تپه بکسایه، سبعات خزیر (چهار ریز) سه تپه باستانی و نخستین آثار ملی ثبت شده در ایران هستند. ژاک دو مورگان در کتابش هر سه این آثار را متعلق به تمدن عیلام می‌داند اما کارشناس ایرانی ثبت کننده این اثر عقیده داشته‌است که سبعات خزیر بر خلاف دو اثر دیگر عیلامی نیست بلکه به تمدن گابالو (به انگلیسی: Gambulu) تعلق دارد. این آثار به هنگام ثبت واقع در استان ایلام (پشتکوه) در ایران قلمداد شده‌اند ولی هم‌اکنون در ایران قابل شناسایی نیستند و به دلایل نامعلومی درون کشور عراق قرار گرفته‌اند. این نقاط که بسیار نزدیک به مرز دو کشور بوده‌اند احتمال دارد با جابجایی مرزها به دلایلی چون اجرای عهدنامه ۱۹۷۵ الجزایر یا قطعنامه ۵۹۸ شورای امنیت از محدوده خاک ایران خارج شده باشند. برخی باستان‌شناسان مدعی‌اند در میان این آثار محل تقریبی سلیمان‌تپه را روی نقشه پیدا کرده‌اند ولی این مکان پوشیده از مین است و هیچ باستان‌شناسی جرات نزدیک شدن بدان را ندارد.

سبعات خزیر (چهار ریز)
نام	سبعات خزیر (چهار ریز)
کشور	ایران
شهرستان	کشور عراق
اطلاعات اثر
دیرینگی	دوره عیلامیان
اطلاعات ثبتی
شمارهٔ ثبت	۳
تاریخ ثبت ملی	۲۴ شهریور ۱۳۱۰

4 : تل شیروان

تل شیروان از آثار تاریخی سیروان و چهارمین اثر ثبت شده در آثار ملی ایران است که در کنار رودخانه سیروان و در نزدیکی شهر تاریخی سیروان واقع شده است. تل شیروان مربوط به دوره‌ ماقبل تاریخ عصر حجر یا عصر سنگی است و در لایه‌ های بالایی آن آثاری از دوره‌ ساسانی نیز به چشم می ‌خورد. این تل تاریخی در ۲۴ شهریور ۱۳۱۰ با شماره‌ ۴ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید. سیروان یکی از شهرستان های استان ایلام در غرب ایران است و از شهرستان های بسیار زیبا و سرسبز استان ایلام بوده و منابع آبی بسیار زیاد در دل خود جای داده است. شهرستان سیروان با برخورداری از آثار و ابنیه های تاریخی و جاذبه های طبیعی زیبا با تنوع اقلیمی متفاوت کوه و جنگل، یکی از قطب های مهم و نگین گردشگری استان ایلام و حتی غرب کشور است. تل تاریخی شیروان نیز در این شهرستان واقع شده که با قدمت ماقبل تاریخ خود حکایت از قدمت این دیار دارد. این مکان باستانی به علت ارتفاع و مشرف بودن بر شهر تاریخی سیروان و همچنین آب و هوای بکر منطقه یکی از تفرجگاه‌ های ساسانی در فصل بهار بوده است که البته تاکنون مورد کاوش قرار نگرفته و برخلاف قدمت دیرین خود هنوز برای گردشگران داخلی و خارجی و حتی بومی گمنام و بکر مانده است. منابع:

• iribnews.ir
• soltansafar.com

5 : تل لالار

تل لالار در ایلام و شهرستان دره‌شهر واقع شده است.

نام اثر در فهرست آثار ملی ایران: تل لالار

قدمت و دوره تاریخی: ساسانی ـ اسلامی

آدرس تل لالار دره‌شهر : ایلام، دره‌شهر، دره شهر، بدره ساحل رود سیمره

شماره ثبت ملی: 5

تاریخ ثبت: ۱۳۱۰/۰۶/۲۴

تل لالار یکی از آثار ملی ثبت شده ایران در دره‌شهر است که قدمت آن مربوط به ساسانی ـ اسلامی می باشد و در تاریخ ۱۳۱۰/۰۶/۲۴ به شماره ثبت 5 در مجموعه آثار تاریخی ایران ثبت شده است. نشانی این اثر ملی ثبت شده دره‌شهر دره شهر، بدره ساحل رود سیمره می باشد.

استان ایلام دارای جاذبه های گردشگری، باستانی و طبیعی بسیاری است که تل لالار شهرستان دره‌شهر یکی از آثار تاریخی و دیدنی این استان می باشد. برای مشاهده دیگر جاذبه های گردشگری این استان، صفحه معرفی جاذبه های گردشگری ایلام را ببینید.

سرزمین ایران جزء چند کشور اول جهان با بیشترین پیشینه تاریخ و تمدن در بین تمام کشورهای جهان و از نظر تعداد میراث ثبت شده جهانی در بین کشورهای برتر دنیا قرار گرفته است، در ایران بیش از 30 هزار جاذبه گردشگری، طبیعی و فرهنگی وجود دارد. همچنین بهتر است بدانید ایران، مقام نخست جهان در میان کشورهای جهان از نظر تعداد شهرهای جهانی صنایع دستی را دارا می باشد. با توجه به این که ایران دارای اقلیم های بسیار متنوع آب و هوایی است و به عنوان یکی از امن ترین مقصدهای گردشگری شناخته و معرفی شده است، فرصت بی نظیری برای همه علاقه مندان به صنعت گردشگری در ایران و سراسر دنیا است تا با سفر به ایران و استان ایلام، از این همه جاذبه گردشگری، طبیعی، میراث فرهنگی، صنایع دستی بازدید نمایند.

6 : ماداکتو

در شرق استان ایلام و غرب کوهپایه کبیرکوه از سلسله جبال زاگرس، شهر تاریخی 1400 ساله‌ای قرار دارد که این شهر تاریخی به نام‌های دره شهر یا سمیره نیز معروف است اما در حقیقت اسم این شهر ماداکتو می باشد، ماداکتو به سرزمین مادها یا جایی که مادها سکونت می کنند، اطلاق می شود.

شهر باستانی سیمره کجاست؟

• آدرس: استان ایلام، شهرستان دره‌شهر، حاشیه شرقی شهر دره‌شهر

شهر باستانی سیمره (Seymareh) که با عنوان ماداکتو (Madakto) نیز شناخته می‌شود، از مهم‌ترین دیدنی‌های تاریخی استان ایلام و بزرگ‌ترین محوطه تاریخی این استان به شمار می‌رود. این شهر از اولین آثار تاریخی است که در شهریور ماه سال ۱۳۱۰ خورشیدی در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.

دره شهر در ۱۳۵ کیلومتری جنوب غربی شهر ایلام قرار دارد و محوطه تاریخی سیمره نیز در حاشیه جنوب شرقی شهر دره‌شهر واقع شده است. در واقع، شهر باستانی «ماداکتو» قدیمی‌ترین بخش دره شهر به حساب می‌آید که بر اساس برخی از شواهد موجود، روزگاری شهری آباد و پررونق بود و ناگهان، در زلزله‌ای مهیب (احتمالا بیش از هزار سال پیش) ویران شد. منطقه‌ای با وسعت حدود ۱۲۰ هکتار (و به ادعای برخی منابع بالغ بر ۲۰۰ هکتار) که در شمال «کبیرکوه» بزرگ‌ترین و مهم‌ترین رشته کوه استان ایلام، در دره سیمره و در جنوب رودخانه‌‎ای به همین نام قرار گرفته است.

مسیر دسترسی به دره شهر و شهر باستانی سیمره

برای بازدید از منطقه تاریخی دره شهر و شهر سیمره، چنانچه از تهران و با خودروی شخصی حرکت را آغاز کنید، سه مسیر پیش روی شما قرار خواهد داشت. در مسیر اول، باید خود را به جاده قم برسانید و پس از عبور از استان‌های قم و اراک، رهسپار استان لرستان و شهر خرم‌آباد شوید. در انتهای این مسیر و از جاده پل دختر، می‌توانید به دره شهر برسید. در حاشیه جنوب شرقی دره شهر، بقایای شهر باستانی سیمره قابل‌‌ مشاهده خواهد بود.

مسیر دوم از مبدا تهران، از شهر پرند آغاز می‌شود و پس از عبور از ساوه، به استان همدان می‌رسد و با گذر از شهرهای ملایر و بروجرد و خرم آباد، به جاده پل دختر و در نهایت دره شهر ختم خواهد شد. مسیر سوم نیز از شهر پرند و ساوه می‌گذرد و با عبور از استان‌های همدان و کرمانشاه، به ایلام و سپس شهر دره شهر خواهد رسید.

همچنین، اهالی جنوب کشور از شهر دزفول در استان خوزستان و اهالی غرب کشور از خرم‌آباد مرکز استان لرستان، می‌توانند مسیر حرکت خود را به‌سمت ایلام، دره‌شهر و سپس شهر باستانی سیمره در پیش بگیرند.

چنانچه قصد سفر با وسایل حمل و نقل عمومی را دارید، خود را به مرکز استان ایلام برسانید. فاصله شهر ایلام تا دره شهر کمتر از ۱۳۰ کیلومتر است و تقریبا با ۱٫۵ تا دو ساعت رانندگی در جاده (با میانگین سرعت ۱۰۰ کیلومتر بر ساعت)، می‌توان به دره شهر تاریخی و شهر سیمره رسید.

تاریخچه شهر باستانی سیمره ایلام

سیمره بزرگ‌ترین محوطه تاریخی استان ایلام است که بنا بر شواهد موجود، در دوره ساسانی بر ویرانه‌های شهر ماداکتو، پایتخت حکومت عیلامیان بنا شد. بر اساس این شواهد، قدمت این شهر به بیش از ۲,۵۰۰ سال پیش بازمی‌گردد.

از شواهد تاریخی چنین بر می‌آید که در جریان نبرد موسوم به «جنگ شوش» در سال ۶۴۵ پیش از میلاد، شهر ماداکتو پس از حمله دولت آشور به دولت عیلام و پیروزی آشور بانیپال، رونق خود را از دست داد و این رکود در زمان هخامنشیان و سلسله‌های بعدی نیز باقی ماند؛ تا اینکه با روی کار آمدن حکومت ساسانی، آبادانی به این منطقه بازگشت و ساسانیان،‌ نام «سیمره» را بر این شهر گذاشتند. مورخان این شهر باستانی را مرکز ولایت مهرگان‌کدک (مهرگان‌کده) می‌دانند که مردمانی از تبار عرب، فارس و کرد در آن سکونت داشتند.

برخی بر این عقیده‌اند که در سال ۹۴۵ میلادی زلزله‌ای مهیب در دره سیمره رخ داد و آن را به‌طور کامل تخریب کرد. ادعاهایی نیز وجود دارد که مردم شهر، این زلزله را پیش‌بینی و پیش از وقوع آن، شهر را به‌طور کامل تخلیه کردند. بدین ترتیب، شهر بزرگی که گفته می‌شد ساختمان‌های بسیاری در آن وجود داشت، با وقوع زلزله، برای همیشه خالی از سکنه باقی ماند.

هنری راولینسون (Sir Henry Rawlinson) سیاست‌مدار و خاورشناس مشهور انگلیسی و محقق متون میخی ایران، در سفرنامه خود که با نام «گذر از زهاب به خوزستان» به فارسی ترجمه شده است، درباره سیمره چنین می‌نویسد:

به‌سمت جنوب غربی برای دیدن خرابه‌های شهر سیمره به راه افتادم. فاصله شهر سیمره تا مصب کرخه در حدود ۱۳ کیلومتر است و موقعیت مکانی آن با سیروان یکی است. افزون بر این، چنان شباهتی بین این دو شهر وجود دارد که آنچه درباره سیروان گفته‌ام، درباره سیمره نیز صدق می‌کند. با این حال، یک فرق عمده وجود دارد و آن هم اینکه در اینجا، ساختمان‌های بیشتری وجود دارد که بزرگی شهر را می‌رساند و همچنین، در سیمره ساختمان‌ها به هم فشرده نیستد و ازاین‌رو، مسیر خیابان‌ها، بازارها، محل کاروانسراها و عمارات به‌خوبی آشکار است.

نحوه کشف شهر باستانی سیمره

شهر باستانی سیمره از نخستین آثار تاریخی کشف و ثبت شده در استان ایلام به حساب می‌آید؛ اما تاریخ دقیق نخستین کاوش و نحوه کشف آن مشخص نیست. برخی معتقدند «هنری راولینسون» (Sir Henry Rawlinson) انگلیسی، نخستین باستان‌شناسی بود که در سال ۱۸۳۶ میلادی از شهر سیمره بازدید و اقدام به پژوهش در این منطقه کرد. او معتقد بود که ویرانه‌های باقی‌مانده از سیمره به زمان حکومت ساسانی ارتباط دارد.

«ژاک دو مورگان» (Jacques de Morgan) باستان‌شناس فرانسوی نیز در سال ۱۸۹۱ میلادی به دیدار سیمره رفت و آن را همان شهر تاریخی ماداکتو معرفی کرد. «اورل اشتاین» (Aurel Stein) مجارستانی، دیگر باستان‌شناسی بود که در ۱۹۳۶ میلادی به شناسایی و کاوش در سیمره همت گماشت.

گفته می‌شود تا پیش از سال ۱۴۰۰ خورشیدی، ۹ فصل کاوش باستان‌شناسی در این محوطه تاریخی انجام گرفته است. بر اساس این کاوش‌ها، مکان‌هایی چون خانه اربابی، بنای مسجد، اماکن حاشیه سیل بند و اماکن مسکونی حاشیه نشین شهر کشف شده‌اند.

بر اساس شواهد تاریخی و کاوش‌های باستان‌شناسی، اولین مسجد ایرانی دوران صدر اسلام در شهر باستانی سیمره ساخته شد

بنا بر کاوش‌های صورت گرفته، اولین مسجد دوران صدر اسلام در ایران با استفاده از سنگ و گچ در شهر باستانی سیمره ساخته شد که دارای حیاط مرکزی، شبستان و ایوان مزین به گچ بری‌های زیبا بود. علاوه بر آن، بقایای مراکز صنعتی شامل سفالگری و شیشه‌سازی (تامین‌کننده بخشی از اقتصاد شهر سیمره) برج‌های نگهبانی، خیابان، سیستم آبکشی و دفع فاضلاب نیز در کاوش‌های باستان‌شناسی به چشم می‌خورد.

اسامی تاریخی سیمره

منطقه تاریخی سیمره که امروزه با عنوان دره شهر نیز شناخته می‌شود، به اسامی دیگری چون ماداکتو، مهرجان کده، مهرگان کده، مهرگان كدک، مهرگان‌ کذک و مهرجان قذق نیز شهرت دارد.

«یاقوت حموی» مورخ و جغرافی‌دان نامدار قرن هفتم هجری قمری، در متاب «معجم‌البلدان» از این شهر چنین نام برده است:

شهری است در نواحی جبل به سوی خوزستان و آن را مهرجان‌قذق خوانند و آن آبادان و دارای میوه‌ها و آب است.

وسعت شهر سیمره

شهر باستانی سیمره عنوان بزرگ‌ترین محوطه تاریخی در سطح استان ایلام (و به زعم برخی بزرگ‌ترین منطقه تاریخی غرب کشور) را به خود اختصاص داده است. کارشناسان مساحت عرصه باقی مانده این منطقه تاریخی را بیش از ۱۲۰ هکتار تخمین می‌زنند که این وسعت با احتساب حریم‌های چهارگانه اطراف، بالغ بر ۲۰۰ هکتار عنوان می‌شود.

شرایط بازدید از شهر باستانی سیمره

بازدید از شهر باستانی سیمره تابع شرایط و قوانین خاصی نیست و در زمان دلخواه می‌توان به دیدار این اثر تاریخی رفت.

بهترین زمان بازدید از شهر باستانی سیمره

منبع عکس: گوگل مپ؛ نام عکاس: ناشناس

بهترین زمان بازدید از شهر باستانی سیمره را می‌توان فصل بهار و اوایل تابستان دانست؛ چراکه در نیمه اول سال،‌ طبیعت زیبای این منطقه بسیار چشم‌نواز‌ و تماشایی به نظر می‌رسد. با این حال، اوایل فصل پاییز نیز، که دمای هوا نسبتا معتدل است، می‌تواند زمان مناسبی برای سفر به استان ایلام و دیدار از دره شهر تاریخی و مناطق اطراف آن باشد.

جاهای دیدنی اطراف شهر باستانی سیمره

پل گاومیشان

• آدرس: کیلومتر ۲۰ جاده دره‌‌شهر به پلدختر، روی رودخانه سیمره (مشاهده روی نقشه)
• فاصله از شهر باستانی سیمره: ۲۳ کیلومتر ( کمتر از نیم ساعت با ماشین)

در میان مکان‌های دیدنی دره‌ شهر، پل گاومیشان از اهمیت بسزایی برخوردار است. این اثر تاریخی که قدمتش به عصر ساسانی بر می‌گردد، یادگار ارزشمندی از هنر معماری دوران باستان به حساب می‌آید که روی رودخانه سیمره ساخته شد. آثاری نیز از مرمت چشمه طاق‌های این پل در دوران صفویه و قاجاریه به چشم می خورد.

از لحاظ جغرافیایی، پل گاومیشان در مرز بین دو استان لرستان و ایلام واقع شده است و در واقع، ۹۰ درصد این سازه در استان لرستان قرار دارد؛ اما در فهرست آثار ملی، پل گاومیشان به‌عنوان یکی از آثار تاریخی استان ایلام به ثبت رسید.

گاومیشان از بزرگ‌ترین و مشهورترین پل‌های تاریخی غرب کشور محسوب می‌شود که طول آن حدود ۱۷۸ متر و عرض گذر آن قریب به هشت متر تخمین زده می‌شود. در روزگار کنونی، ۶ چشمه طاق در آن به چشم می‌خورد که پهنای آن‌ها از پنج تا ۲۵ متر متغیر است. دهانه این پل با بیش از ۵۰ متر عرض، بزرگ‌ترین دهانه پل در ایران شناخته می‌شود.

وجه تسمیه نام پل گاومیشان را برخی برگرفته از واژه محلی «گومیشه» می‌دانند که به‌معنای «پرورش گاو» است. باور عامیانه‌ای نیز وجود دارد که بر اساس آن در گذشته‌های دور، گاومیش نری در پی یافتن جفت گمشده خود،‌ تمام منطقه را پشت سر گذاشت و در نهایت، او را در غاری در حوالی گاومیشان فعلی یافت و از آن روز، اهالی نام این پل را نیز گاومیشان گذاشتند.

بر اساس شواهد موجود، در سال ۱۰۰۸ هجری قمری، فردی به نام «حسین‌خان بزرگ» والی بزرگ و معروف ایلام اقدام به تعمیر پل گاومیشان کرد. با این حال و به گواه عده‌‌ای از باستان‌شناسان، این پل تاریخی در زلزله‌ای که در سال ۱۳۳۴ هجری قمری روی داد، به‌طور کامل دچار آسیب شد. اولین فصل از مرمت جدید پل گاومیشان نیز در سال ۱۳۸۷ خورشیدی پایان گرفت.

پل تاریخی گاومیشان در اسفندماه سال ۱۳۷۷ خورشیدی در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید و زمزمه‌هایی نیز برای ثبت جهانی آن شنیده می‌شود.

آبشار ماربره

• آدرس: کیلومتر ۲۰ جاده دره‌شهر به پلدختر، مجاور روستای آرمو (مشاهده روی نقشه)
• فاصله از شهر باستانی سیمره: ۲۰ کیلومتر ( کمتر از نیم ساعت با ماشین)

آبشار ماربره از جمله جاذبه‌های طبیعی و زیبای استان ایلام و شهرستان دره شهر به شمار می‌رود که در ۲۰ کیلومتری جاده دره شهر به‌سمت پل‌ دختر و بین دو روستای آرمو و کل سفید قرار گرفته است. این آبشار دائمی زیبا از جمله آبشارهای پرآب و منحصربه‌فرد استان ایلام محسوب می‌شود که در همه فصل‌های سال، جریان دارد و خوشبختانه تاکنون خشکسالی را تجربه نکرده است.

برخلاف اغلب آبشارها که از بالای کوه سرازیر می‌شوند، آبشار ماربره از دل صخره‌ای در میان تنگه بیرون می‌آید. ازاین‌رو، از دور قابل‌مشاهده نخواهد بود و برای بازدید از آن، باید به نزدیکی آبشار رسید. این آبشار از سرچشمه‌های مهم رودخانه سزار است و پس از این رودخانه، به رود کرخه سرازیر می‌شود و در نهایت، به تالاب هورالعظیم می‌پیوندد.

پوشش گیاهی خاص اطراف آبشار ماربره نیز بر جذابیت‌های بصری این مکان افزوده است. انواع درختان سر سبز چون انجیر و انگور و گیاهان دارویی چون پرسیاوشان در این مکان به چشم می‌خورد. با وجود اینکه آبشار ماربره در تمام فصول سال تماشایی و زیبا به نظر می‌رسد؛ پیشنهاد می‌شود که بازدیدکنندگان فصول بهار و تابستان و زمان ابتدای صبح را برای دیدار از این جاذبه طبیعی انتخاب کنند.

سد سیمره

• آدرس: کیلومتر ۳۰ جاده دره‌شهر به ایلام (مشاهده روی نقشه)
• فاصله از شهر باستانی سیمره: ۳۳ کیلومتر ( حدود ۴۵ دقیقه با ماشین)

سد سیمره بزرگ‌ترین سد بتنی ایران است که در مرز میان دو استان ایلام و لرستان و در مسیر رود سیمره قرار دارد. سد بتنی سیمره از نوع دو قوسی است و سالانه به میزان ۶۷۳ گیگاوات ساعت انرژی برق‌آبی تولید می‌کند.

طبیعت بکر و زیبای پشت سد سیمره به مکان جذابی برای گردشگران این منطقه تبدیل شده است. علاوه بر چشم‌انداز فیروزه‌ای رود سیمره، قایق‌سواری، ماهیگیری و ورزش‌های آبی در این رودخانه نیز از جمله تفریحات مطلوب بازدیدکنندگان محسوب می‌شود. پشت سد سیمره که به تنگه کافرین یا کافری نیز شهرت دارد، در میان کوه‌های کبیرکوه، دینارکوه و مانشت جای گرفته است و ازاین‌رو، طبیعت کوهستانی جذابی را پیش چشم بازدیدکنندگان به نمایش می‌گذارد.

رود سیمره که از سرچشمه‌های مهم رود کرخه به شمار می‌آید؛ خود از ارتفاعات برف‌گیر شمال غرب ایران منشا می‌گیرد و با گذر از کوه‌ها، صخره‌های بکر و دره‌های پرپیچ‌وخم، به طبیعت زیبای شهرستان بدره می‌رسد و در نهایت، پس از پیوستن به رود زال، در پل تاریخی کشکان به رود کرخه می‌ریزد.

آتشکده دره شهر (آتشکده چهارطاقی)

• آدرس: حاشیه جنوبی دره‌ شهر، ابتدای جاده دره شهر به آبدانان (مشاهده روی نقشه)
• فاصله از شهر باستانی سیمره: کمتر از یک کیلومتر

منبع عکس: گوگل مپ؛ نام عکاس: ناشناس

آتشکده چهارطاقی دره شهر که به عناوین دیگری چون چهارطاقی سرخ آباد، چهاردر سرخ آباد و آتشکده تنوره سرخ نیز شناخته می‌شود؛ از آثار تاریخی استان ایلام به شمار می‌رود که در حاشیه شهر دره‌شهر، در دامنه ارتفاعات مشرف بر جاده دره شهر به آبدانان و در منطقه‌ای موسوم به «تنوره سرخ گچی» واقع شده است.

بر اساس مصالح و سبک معماری، قدمت آتشکده دره شهر به بیش از ۱۴۰۰ سال پیش و اواخر دوره ساسانی یا اوایل دوره اسلامی می‌رسد و نام آن نیز در فهرست آثار ملی ایران به چشم می‌خورد. با این حال، متاسفانه عدم توجه به این اثر ارزشمند،‌ ریزش دیوارهای بنا، رد پای دود آتش در دیوارها، نوشتن یادگاری بر آن و انبار کردن علوفه دام داخل آتشکده، هویت تاریخی این اثر را در معرض نابودی قرار داده است.

ساختمان آتشکده دره‌ شهر چون دیگر آتشکده‌های عصر ساسانی، از لحاظ معماری از اصول خاصی پیروی می‌کند که سادگی حرف اول را در آن می‌زند. بنای چهارطاقی با پلانی مربع شکل و پنج در پنج و متشکل از گچ و قلوه‌سنگ که گنبدی تک‌جداره بر فراز آن وجود دارد؛ بنابراین و از آن جایی که چهارطاقی‌ها را اغلب به‌عنوان آتشکده‌های عصر ساسانی می‌شناسند، این بنا را نیز به آن دوره نسبت می‌دهند.

تنگه بهرام چوبین

• آدرس: کیلومتر ۱۰ جاده دره شهر به پلدختر، بعد از روستای شیخ مکان (مشاهده روی نقشه)
• فاصله از شهر باستانی سیمره: ۱۵ کیلومتر ( حدود ۲۰ دقیقه با ماشین)

تنگه بهرام چوبین چنانچه از نامش بر می‌آید، عنوان خود را از «بهرام» سردار عصر ساسانی به یادگار دارد که ظاهرا روزگاری برای شکار به این منطقه می‌آمد. آثاری نیز از دژهای نظامی منسوب به بهرام چوبین در تنگه به چشم می‌خورد و نقل است که وی در زمان شورش علیه خسرو پرویز، این مکان را برای پناه گرفتن انتخاب کرده بود. از این جهت، تنگه بهرام چوبین ایلام علاوه بر جاذبه زیبای طبیعی، به واسطه طراحی دفاعی و نظامی که در آن صورت گرفته است، از مهم‌ترین مکان‌های تاریخی ایران به حساب می‌آید.

قلعه بهرام به‌دلیل قرارگیری در فضای تنگه،‌ از خطر دشمن در امان بود و مکان مناسبی برای پناه گرفتن در اختیار بهرام چوبین می‌گذاشت

تنگه فضایی تنگ و باریک را برای عبور به‌سمت برج و باروی قلعه در اختیار افراد می‌گذاشت و از این جهت، مسیر دشواری برای سربازان خسرو پرویز و دسترسی گروهی آن‌ها به قلعه فراهم می‌کرد و در نتیجه، بهرام چوبین را از خطر حمله دشمن در امان نگاه می‌داشت. تصاویری نیز از وی بر دیواره صخره‌ها به چشم می‌خورد که بر اساس اسناد تاریخی، به خواست بهرام و توسط سپاه و سربازان هوادار او کنده‌کاری شده است. وی حتی در این مکان، آب‌انبار نیز ساخت تا مایه حیات خویش را برای مدت طولانی ذخیره کند.

برای ورود به طبیعت مدافع بهرام چوبین و تماشای کامل فضاهای محافظت‌شده و روش‌های خلاقانه او برای حفظ بقا، به تجهیزات صخره‌نوردی نیاز است. هرچند به بخش‌هایی از این اثر ارزشمند طبیعی تاریخی آسیب وارد شده؛ اما همچنان، شکوه و اقتدار بی‌نظیر خود را در دامنه کبیرکوه به نمایش می‌گذارد. علاوه بر آن، فضای سرسبز و چشم‌نواز طبیعت اطراف تنگه نیز بسیار تماشایی و لذت‌بخش است؛ به‌ویژه برای کسانی که امکان یا فرصت کشف دنیای شگفت‌انگیز بهرام در داخل تنگه را ندارند.

7 : تل‌های لارت

تل‌های لارت مربوط به دوره ساسانی و اسلامی است و در شهرستان دره‌شهر بخش بدره، ۵ کیلومتری غرب روستای لارت واقع است. این اثر در تاریخ ۲۴ شهریور ۱۳۱۰ با شمارهٔ ثبت ۸ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

تل‌های لارت در ایلام و شهرستان دره‌شهر واقع شده است.

نام اثر در فهرست آثار ملی ایران: تل‌های لارت

قدمت و دوره تاریخی: ساسانی ـ اسلامی

آدرس تل‌های لارت دره‌شهر : ایلام، دره‌شهر، بخش بدره، ۵ کیلومتری غرب روستای لارت

شماره ثبت ملی: 8

تاریخ ثبت: ۱۳۱۰/۰۶/۲۴

تل‌های لارت یکی از آثار ملی ثبت شده ایران در دره‌شهر است که قدمت آن مربوط به ساسانی ـ اسلامی می باشد و در تاریخ ۱۳۱۰/۰۶/۲۴ به شماره ثبت 8 در مجموعه آثار تاریخی ایران ثبت شده است. نشانی این اثر ملی ثبت شده دره‌شهر بخش بدره، ۵ کیلومتری غرب روستای لارت می باشد.

استان ایلام دارای جاذبه های گردشگری، باستانی و طبیعی بسیاری است که تل‌های لارت شهرستان دره‌شهر یکی از آثار تاریخی و دیدنی این استان می باشد. برای مشاهده دیگر جاذبه های گردشگری این استان، صفحه معرفی جاذبه های گردشگری ایلام را ببینید.

سرزمین ایران جزء چند کشور اول جهان با بیشترین پیشینه تاریخ و تمدن در بین تمام کشورهای جهان و از نظر تعداد میراث ثبت شده جهانی در بین کشورهای برتر دنیا قرار گرفته است، در ایران بیش از 30 هزار جاذبه گردشگری، طبیعی و فرهنگی وجود دارد. همچنین بهتر است بدانید ایران، مقام نخست جهان در میان کشورهای جهان از نظر تعداد شهرهای جهانی صنایع دستی را دارا می باشد. با توجه به این که ایران دارای اقلیم های بسیار متنوع آب و هوایی است و به عنوان یکی از امن ترین مقصدهای گردشگری شناخته و معرفی شده است، فرصت بی نظیری برای همه علاقه مندان به صنعت گردشگری در ایران و سراسر دنیا است تا با سفر به ایران و استان ایلام، از این همه جاذبه گردشگری، طبیعی، میراث فرهنگی، صنایع دستی بازدید نمایند.

تل‌های لارت
نام	تل‌های لارت
کشور	ایران
استان	استان ایلام
شهرستان	شهرستان دره‌شهر
اطلاعات اثر
کاربری	تپه
دورهٔ ساخت اثر	دوره ساسانی
اطلاعات ثبتی
شمارهٔ ثبت	۸
تاریخ ثبت ملی	۲۴ شهریور ۱۳۱۰

8 : پل گاومیشان

پل گاومیشان مربوط به حوزه لرستان است

موقعیت جغرافیایی

مردم شهرستان دره‌شهر معتقدند این پل در این شهرستان قرار دارد. این در حالی است که وب‌سایت رسمی میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری ایران موقعیت این پل را در شهرستان پلدختر اعلام می‌کند اما این پل به دلیل قرار گرفتن در مرز دو استان لرستان و ایلام به عنوان یکی از جاذبه‌های گردشگری استان ایلام نیز معرفی شده‌است.

مشخصات[ویر

طول این پل که از بناهای دوره ساسانی است حدود ۱۷۵ متر و عرض گذر سطح پل نزدیک به ۸ متر و۲۰ سانتیمتر است و در حال حاضر دارای ۶ چشمه طاق می‌باشد. پهنای پاتاقها، یا حدفاصل چشمه از ۵/۲ تا ۲۵ متر متغیر است. عرض چشمه اصلی این پل حدود ۳۳ متر و ۷۰ سانتیمتر، دهانه پل گاومیشان با بیش از ۵۰ متر عرض بزرگترین دهانه پل کشور است. هر چند که یکی از این دهانه‌ها بعد از عقب‌نشینی سپاه ایران در جریان حمله اعراب به ایران برای کاهش سرعت پیشروی دشمن تخریب شد. در مورد مصالح باید گفته که مصالح اصلی آن ملاط، آجر و سنگ تشکیل می‌دهند. معماری پاتاقها به سبک معماری ساسانی است اما در چشمه طاقها آثار مرمت دوره‌های صفوی و قاجار دیده می‌شود.

منابع :

2. ↑ (حبیب‌الله محمودیان، ۱۳۸۳، معرفی اجمالی قلعه‌های باستانی استان ایلام، بخش دوم، انتشارات گویش)
3. ↑  پارامتر |عنوان= یا |title= ناموجود یا خالی (کمک)
4. ↑ صورتجلسه سازمان میراث فرهنگی استان ایلام ۹۳۲/۱۲۴/۵۹۹۸ مورخ ۹۳/۹/۲۶
5. ↑ (ایرج افشار سیستانی، نگاهی به ایلام)
   2. ↑
   3. ↑ ^{پرش به بالا به:۳٫۰ ۳٫۱}
   4. ↑ «جاذبه‌های گردشگری ایلام». سازمان میراث فرهنگی و گردشگری ایران. بایگانی‌شده از اصلی در ۴ سپتامبر ۲۰۱۴. دریافت‌شده در ۳۰ اوت ۲۰۱۴.

رده:آثار ملی استان ایلام رده:شهرستان ایلام رده:آثار ملی شهرستان ایلام رده:فهرست آثار ملای شهرستان ایلام