پیش‌نویس:ادعای سرقت علمی در رساله دکترای حسن روحانی

ادعای سرقت علمی حسن روحانی ابتدا در سال ۱۳۹۲ مطرح شد، زمانی که وبگاه تلگراف مدعی شد که روحانی جملاتی از کتاب محمدهاشم کمالی، یک نویسنده افغان را «برداشته است». دانشگاه کلدونین گلاسگو که روحانی از آن فارغ‌التحصیل شده‌است، اعلام کرد که جملات مورد نظر به درستی ارجاع داده شده‌است. این مسئله دوباره همزمان با انتخابات ریاست‌جمهوری سال ۹۶ در ایران توسط یک پویش دانشجویی مطرح شد. این پویش مدعی شد که طبق نتایج بررسی رساله دکترای حسن روحانی توسط نرم‌افزار تشخیص سرقت علمی آیثنتیکیت، در فصل‌های یک تا چهار این رساله به ترتیب ۳۹٪، ۴۳٪، ۴۰٪ و ۸۲٪ از کارهای دیگران کپی برداری شده‌است. علی اکبر کلانتری، عضو مجلس خبرگان رهبری و هیئت علمی دانشگاه شیراز مدعی است که یکی از قربانیان این ماجراست و «بخش‌های عمده‌ای» از کتاب او ترجمه شده و در رساله روحانی بدون دریافتِ ارجاع استفاده شده‌است.

صادق زیباکلام، استاد دانشگاه تهران، رقبای روحانی را به سیاسی کردن این مسئله در فضای قبل از انتخابات متهم نمود. محمدمهدی زاهدی، رئیس کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس شورای اسلامی، مدعی شد که طبق مستندات «بخش زیادی از فصل چهارم رساله دکترای حسن روحانی از همان کتاب آیت‌الله کلانتری برداشته شده‌است.» چند تن از اساتید دانشگاه شیراز، انجمن اسلامی دانشجویان مستقل کشور و بسیج دانشجویی در نامه‌های جداگانه‌ای خواستار بررسی این مسئله شدند.

پیش‌زمینه

به گفته نوشتهٔ تلگراف در سال ۱۳۹۲، رساله دکترای حسن روحانی که دارای جملات بسیار منطبق با کتاب یک نویسنده افغان بود، مورد تحلیل قرار گرفت. به گفته بهداد مرشدی در تلگراف، ظاهراً حسن روحانی بخش‌هایی از کتاب محمد هاشم کمالی، نویسنده افغان، را برداشته است. به گفتهٔ چارلز مک‌گی، سخنگوی دانشگاه کلدونین گلاسکو، کتابخانه دانشگاه اعلام نمود که این کتاب هم در متن اصلی و هم در فهرست مراجع به عنوان منبع ذکر شده‌است. انتشار این ادعا توسط رسانه‌های غربی موجب شد که دانشگاه کلدونین گلاسکو دو چکیده از پایان‌نامه کارشناسی ارشد و دکترای روحانی را منتشر نماید. به گفتهٔ مک‌گی، مسئولان کتابخانه کلدونین گلاسکو تأیید کرده‌اند که رسالهٔ روحانی در متن به کتاب هاشمی کمالی ارجاع داده‌است. به گفته تلگراف، در چکیده رساله دکترای روحانی، دو جملهٔ دقیقاً مشابه با جملات کتاب هاشم کمالی وجود دارد. نشریه فارن پالیسی نیز پس از وبگاه خودنویس جملاتی از چکیده رساله دکترای روحانی که شبیه به جملات کتاب هاشمی کمالی بود را منتشر کرد.

سید حسن امین، استاد سابق دانشگاه کلدونین گلاسگو که استاد حسن روحانی بوده‌است در مصاحبه‌ای با بی‌بی‌سی فارسی در پاسخ به سؤال خبرنگاری که پرسید «در اینترنت گفته شده بخش‌هایی از پروپوزال آقای روحانی از روی نوشتهٔ دیگری کپی شده»، پاسخ داد: «قطعاً این مسئله دروغ است که پروپزال ایشان از روی نوشتهٔ دیگری کپی شده‌باشد و من چنین چیزی اصلاً نشنیده‌ام؛ برای اینکه این به‌نوعی نتیجه و حاصل پروپزال ارائه‌شده به‌وسیلهٔ ایشان بود با تغییرات وسیعی که من در چند نوبت انجام دادم تا مقبول کمیسیون تحقیقات عالی دانشگاه قرار بگیرد».

همزمان با انتخابات ریاست جمهوری ۹۶

در سال ۱۳۹۶، همزمان با انتخابات ریاست جمهوری ایران، این موضوع دوباره توسط رسانه‌های دولتی مطرح شد.

پویش دانشجویی

گروهی از دانشجویان در ایران و آمریکا اقدام به بررسی رساله دکترای روحانی کردند. این پویش دانشجویی نتیجهٔ یافته‌های خود را در وبگاه اینترنتی خود قرار دادند. سازمان مردم‌نهاد دیدبان شفافیت و عدالت به عنوان حامی در وبگاه این پویش معرفی شده‌است. طبق گفته این گروه، براساس نتایج تحلیل تز با استفاده از نرم‌افزار تشخیص سرقت علمی آیثنتیکیت در فصل‌های یک تا چهار این رساله به ترتیب ۳۹٪، ۴۳٪، ۴۰٪ و ۸۲٪ از کارهای دیگران کپی برداری شده‌است. به گفته کیوان ابراهیمی، دانشجوی دکترای دانشگاه ایالتی آیووا و عضو این پویش بیشتر قسمت‌های رساله روحانی از آثار کلانتری، ضیاءالدین سردار، نوئل کالسون، حمید عنایت، وائل حلاق، سیدابوالاعلی مودودی، پاتریک بنرمن، هاشم کمالی و ویلیام مونتگومری کپی برداری شده‌است. روحانی در پاسخ به سؤالی در این رابطه گفته‌است: «من مدرک دکتری خودم را از یک دانشگاه معتبر بین‌المللی گرفتم و زمین ندادم که مدرک بگیرم.»

صادق زیباکلام، استاد دانشگاه تهران، رقبای روحانی را به سیاسی کردن مسئله سرقت علمی متهم نمود و این سؤال را مطرح کرد که اگر این پویش و حامیان آن دارای اهداف سیاسی نیستند، چرا این مسئله را درست پیش از انتخابات مطرح نمودند؟ زیباکلام همچنین گفت که افرادی که این پویش را اداره می‌کنند قصد داشتند پیش از انتخابات حسن روحانی را در ذهن مردم فریب‌کار جلوه دهند. به گفته المانیتور ابراهیمی تأیید نمود که این پویش دارای اهداف «سیاسی و علمی» است. ابراهیمی در پاسخ به این سؤال که چرا این مسئله در زمان نزدیک به انتخابات مطرح شده‌است پاسخ داد که آنها نتوانسته بودند از طریق دانشگاه کلدونین گلاسکو به متن کامل رساله دسترسی پیدا کنند و تنها پیش از انتخابات از طریق یک مؤسسهٔ وابسته به وزارت علوم متن را در اختیار داشتند.

پیگیری علی اکبر کلانتری

کلانتری، دانشیار دانشگاه شیراز و نماینده فارس در مجلس خبرگان رهبری، نیز مدعی شد که بخش‌هایی از رساله روحانی از کتاب وی کپی برداری شده‌است. وزیر علوم، محمد فرهادی، این موضوع را تکذیب کرد. کلانتری نیز در پاسخ به واکنش وزیر علوم، اظهار تاسف کرد و این اقدام فرهادی را عجولانه خواند. کلانتری مدعی شد که «بر اساس تحقیقات گسترده و بر پایه اظهار نظر کارشناسان» بیش از هفتاد درصد فصل چهارم رساله دکترای روحانی، بدون ارجاع دادن به آن، از روی کتاب وی تحت عنوان «حکم ثانوی در تشریع اسلامی» کپی برداری شده‌است. کلانتری در نامه‌ای به محمدمهدی زاهدی، رئیس کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس شورای اسلامی، خواستار رسیدگی قانونی به مسئله ادعای سرقت علمی انجام گرفته توسط حسن روحانی از کتاب وی شد. زاهدی از بررسی این موضوع در کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس خبر داد و گفت که روی «مستندات قوی» ای که بدست وی رسیده‌است «وقت کافی» گذاشته‌است و «به عنوان یک شخص دانشگاهی و نه به عنوان رئیس کمیسیون آموزش مجلس شورای اسلامی» بر این باور است که طبق آن مستندات «بخش زیادی از فصل چهارم رساله دکترای حسن روحانی از همان کتاب آیت‌الله کلانتری برداشته شده‌است.» غلامحسین محسنی اژه‌ای، سخنگوی قوه قضاییه، در یک نشست خبری در پاسخ به خبرنگاران گفت که برای ورود قوه قضاییه به این مسئله نیاز به وجود شاکی خصوصی است و دادگاه ویژه روحانیت باید آن را بررسی نماید.

واکنش‌ها

۵۰ دفتر انجمن اسلامی دانشجویان مستقل کشور با ارسال نامه‌ای به کلانتری، او را «قربانی اصلی» خوانده و از وی خواستند تا مسئله ادعای سرقت علمی انجام گرفته توسط حسن روحانی از کتاب او را پیگیری قضایی کند. کلانتری نیز در پاسخ گفت که ترجیح می‌دهد مسئله را از طریق «مجاری علمی» پیگیری کند چرا که به عقیده او «کار بیشتر جنبه علمی و ماهیت دانشگاهی دارد». کلانتری پیش از این در نامه‌ای به فرهادی، وزیر علوم، گفته بود که «مصمم به پیگیری حقوقی و قضایی این موضوع در زمان مناسب» است. بسیج دانشجویی دانشگاه‌های صنعتی شریف، علم و صنعت ایران و خواجه نصیرالدین طوسی نیز طی نامه‌ای درخواست مشابهی مبنی بر پیگیری قضایی مسئله از طرف کلانتری داشتند. به گزارش خبرگزاری دانشجو، در تاریخ ۳ مرداد ۱۳۹۶ هشتگ #سرقت_علمی به ترند اول ایران تبدیل شد و فعالان دانشجویی با انتشار توییت خواستار پیگیری این مسئله شدند. ۵۰ نفر از اساتید دانشگاه شیراز نیز در یک نامه به کمیسیون اصل ۹۰ خواستار رسیدگی به این مسئله شدند.

پیوند به بیرون

• مجلس با تحقیق و تفحص از «اعتبار مدرک تحصیلی روحانی» مخالفت کرد

رده:جنجال‌های سرقت ادبی رده:حسن روحانی