مهاجمان سرحد(بلوچستان شمالی)

مهاجمان سرحد(بلوچستان شمالی)

تصویری از کتاب مهاجمان سرحد نسخه ترجمه شده حمید احمدی
نویسنده(ها)	رجینالد ادوارد هری دایر
برگرداننده(ها)	حمید احمدی، عبدالحسین یادگاری
کشور	انگلستان
زبان	انگلیسی
تعداد جلد	1
رویداده در	1916میلادی، 1295 شمسی
تاریخ نشر	1921
انتشار به انگلیسی	1921
شابک	شابک ‎۹۷۸۶۰۰۵۴۰۴۴۷۰
این کتاب حاصل جدال نیروهای انگلیسی با بلوچ ها در منطقه سرحد بلوچستان یکی از نواحی بلوچستان ایران است که نیروهای انگلیسی تحت امر ژنرال رجینالد هری دایر و نیروهای بلوچ تحت امر سرداران بلوچی مانند سردار جیند خان یاراحمدزهی وسردار جمعه خان اسماعیل زهی و سردار خلیل خان گمشادزهی بودند.

مهاجمان سرحد (بلوچستان شمالی) یا مدافعان سرحد(بلوچستان شمالی) کتابی انتشار یافته به نویسندگی ژنرال رجینالد ادوارد هری دایر (1927-1864 )، سال ۱۹۲۱ در لندن است که نویسنده جریانات حمله نیروهای انگلیسی به بلوچستان ایران با بهانه همکاری سرداران بلوچ با قوای آلمانی و حماسه دفاع سرداران بلوچ منطقه سرحد را در برابر نیروهای انگلیسی سال ۱۹۱۶ به قلم می کشد. مهمترین سرداران بلوچ که با انگلیسی ها جنگیدند «سردار جمعه خان اسماعیل زهی»، 》 در منطقه سرحد و ایالت بلوچستان پاکستان و«سردار خلیل خان گمشادزهی» در منطقه گـُشت و «سردار جیندخان یاراحمد زهی» بودند. جنگ های این سرداران بلوچ با قوای انگلیس منجر به کشته شدن بسیاری از نیروهای انگلیسی گردید. در نبردی که بین نیروهای جمعه خان با انگلیس در شمال زاهدان کنونی روی داد بیش از 70 انگلیسی کشته شدند. و در نبرد دره نالک خاش در نزدیکی روستای سنگان نیز بیش از 330 انگلیسی به قتل رسیدند.

نامشناسی عنوان

منطقه سرحد بلوچستان شامل شهرستان های زاهدان، خاش، تفتان، میرجاوه و سراوان است که در زمان رویداد حماسه مهاجمان سرحد این شهرستان ها تحت عنوان «منطقه سرحد بلوچستان» شناخته می شدند. مولف کتاب پس از برگشت به لندن ماجرای جدال خود و بلوچ ها را با نام اصلی همین منطقه «مهاجمان سرحد» در سال ۱۹۲۱ در لندن انتشار داد.پژوهش های دیگری درصدد تغییر نام کتاب مهاجمان سرحد به نام درست و صحیح آن مدافعان سرحد نام نهند به جهت اینکه سرداران بلوچ که حاضر نبودند به نحو دیگری زیر سلطه انگلیس قرار گیرند و در جنگ های متعددی با انگلیسی ها درگیر شدند.

تارخچه رویداد

پیش زمینه

هنگامی که کمپانی هند شرقی بر هند و پاکستان امروزی مستولی شد و منطقه کلات و بلوچستان شرقی به تصرف انگلیسی ها درآمد عده ای از سران بلوچ برای اهداف شوم و استعماری انگلیس مانع تراشی می کردند.
آنها با حمله به کاروان انگلیسی ها و چپاول آنها مانع حضور انگلیس در سرحد بلوچستان شده بودند. در این زمان انگلیس به فکر کشیدن خط آهن به بلوچستان ایران بود. مهمترین سرداران بلوچ که با انگلیسی ها جنگیدند «سردار جمعه خان اسماعیل زهی»(دزآپ قدیم زاهدان امروزی) «سردار خلیل خان گمشادزهی» و پاکستان همچنین در منطقه گـُشت و سردار «جیندخان یاراحمد زهی»(خاش) بودند. جنگ های این سرداران بلوچ با قوای انگلیس منجر به کشته شدن بسیاری از نیروهای انگلیسی گردید. در نبردی که بین نیروهای جمعه خان با انگلیس در شمال زاهدان کنونی روی داد بیش از 70 انگلیسی کشته شدند. و در نبرد دره نالک در نزدیکی روستای سنگان نیز بیش از 330 انگلیسی به قتل رسیدند. این نبرد پس از آن روی داد که «سردار جیند خان یاراحمدزهی» به دست نیروهای انگلیسی اسیر گردید. دایر که با فریب دادن بلوچ ها توسط عیدوخان ریگی آنها را به اسارت گرفته بود قصد داشت تا با انتقال این اسرا به هند فتنه بلوچستان را خاموش کند . اما سرنوشت چیز دیگری را رقم زد. اسرا از منطقه کوهستانی تفتان منتقل می شدند که این برای بلوچ های منطقه فرصت مناسبی بود.

حمله بلوچ ها انگلیسی ها

سردار این منطقه «بهروزخان» نام داشت وی قاصدی روانه کرد و به سران طوایف گمشادزهی و یاراحمدزهی اعلام نمود که ارتش دایر قصد عبور از منطقه را دارد. بدین ترتیب تفنگچی های این دو قوم گردنه دره نالک را مسدود نموده و منتظر انگلیسی ها شدند. در نبرد سختی که روی داد بلوچها دو کشته دادند ولی توانستند با استفاده از موقعیت کوهستانی منطقه نیروهای دایر را سرکوب کنند و این افسر انگلیس را برای همیشه از بلوچستان بیرون برانند.مجموع نبردهای بسیاری بین انگلیس و بلوچ ها رخ داده است که حافظه مردم محل خاطراتی چند از آن را به یاد دارد. یکی از آنها خاطره شهادت پهلوان سردار ایل گمشادزهی «سردار خلیل خان گمشادزهی» می باشد. این سردار بلوچ هنگامی که برای جنگ عازم می گردید غسل کرده و دستور داد تا گاوی قربانی کنند و دعا کرد که خداوند شهادت را نصیب وی کند . از قضا دعای وی نیز پذیرفته شد و در یکی از نبردها به شهادت رسید و در محلی به نام گزک به همراه دیگر شهدای بلوچ به خاک سپرده شد.( «سردار خلیل خان گمشادزهی» به همراه هیبت و عده ای دیگر از اهالی حسین بـُـرّ گـُشت ، در جنب قریه گشت باسپاهیان انگلیس مواجه میشوند که پس از اتمام مهماتشان ، به بالاِ ی کوه رفته و با غلتاندن سنگ ها به نبرد ادامه میدهند که بر بالای همین کوه که در سمت شمالی گشت موقعیت دارد ، به شهادت میرسند و آرامگاهشان تا هنوز بر بالای همین کوه واقع بوده و این کوه امروزه به کوه شهیدان معروف است ) دیگری خبر رسانی توسط پیک بهروزخان که لالخان شهلی بر نام داشت. می گویند وی سریع ترین مرد بلوچ بوده است بطوری که این خبر را در کمترین زمان و با پای پیاده به اردوی یاراحمدزهی ها رسانده است.

ترجمه

اولین ترجمه فارسی کتاب با عنوان مهاجمان سرحد توسط حمید احمدی سال ۱۳۷۸ انتشارات نشر نی و ترجمه دوم کتاب با عنوان مهاجمان سرحد(بلوچستان شمالی) توسط دکتر عبدالحسین یادگاری سال ۱۳۹۱ انتشارات جوان پویا انتشار یافته است.

جستار های وابسته

• سرحد بلوچستان
• خاش
• زاهدان

منابع

• احمدی، حمید، مهاجمان سرحد، نشر نی، 1391
• یادگاری، عبدالحسین، مهاجمان سرحد(بلوچستان شمالی)،جوان پویا،1391
• https://profdoc.um.ac.ir/paper-abstract-1094616.html