ماتریکس برون‌یاخته‌ای
شبکه برون یاخته‌ای (ECM) یا بافت‌مانهٔ[نیازمند منبع] برون‌یاخته‌ای یا ماده زمینه‌ای یا شبکه‌ای از گلیکوپروتئین‌ها و یاخته‌ها است که پیرامون یاخته‌ها را در بر می‌گیرد. این ماده ژله مانند از گلیکوزآمینوگلیکان‌ها، گلیکوپروتئین‌ها، مایع بافتی و گاهی و فیبروبلاست‌های استروما ساخته شده‌است.
اجزا[ویرایش]
پرکننده‌های اصلی ماده زمینه‌ای گلیکوزآمینوگلیکان‌ها هستند؛ که از آن میان، مهم‌ترین گلیکان موجود در ماتریکس برون‌یاخته‌ای هیالورونان‌هایی مانند اسید هیالورونیک است (پلی‌ساکارید غیر پروتئوگلیکان). گلیکوزآمینوگلیکان‌ها در روند مورفوژنز و تمایز طبیعی یاخته‌ها و بافت‌ها نقش دارند. پروتئوگلیکانها مانند هپاران سولفات، کندروایتین سولفات، کراتان سولفات هستند.
از فیبرهای پروتئینی این بافت‌مانه، می‌توان کلاژن، الاستین و گلیکو پروتئین فیبرونکتین را نام برد.
از دیگر پروتئین‌های بافت‌مانهٔ برون‌یاخته‌ای می‌توان به متالوپروتئیناز‌های بافت‌مانه که به نام آنزیم‌های بافت‌مانهٔ متالوپروتئیناز، (Matrix metalloproteinase ; MMP) شناخته می‌شوند، اشاره کرد. آنزیم‌های بافت‌مانهٔ متالوپروتئیناز، خانواده بزرگی از آنزیم‌های پروتئولیتیک هستند که در تجزیه ترکیبات گوناگون بافت‌مانهٔ برون‌یاخته‌ای نقش دارند. بافت‌مانه‌های متالوپروتئیناز، آنزیم‌های وابسته به کلسیم و روی هستند و در پیشرفت و گسترش بیماری‌های التهابی (آرتریت روماتوئید)، بیماری‌های قلبی عروقی و تومورهای سرطانی نقش دارند.
انواع
بر حسب نوع بافت، تفاوتهایی در ترکیب‌های بافت‌مانهٔ برون‌یاخته‌ای وجود دارد. برای نمونه بافت‌مانهٔ برون‌یاخته‌ای در غضروف در برگیرنده مادهٔ زمینه‌ای و رشته‌ها می‌باشد که از رشته‌های شرکت کننده در ساختمان آن بسته به نوع غضروف، کلاژن نوع I و II و رشته‌های الاستیک را می‌توان نام برد که مسئول استحکام غضروف هستند. در استخوان، حضور مواد استخوانی معدنی در بافت‌مانهٔ مایه شده‌است که استخوان بافتی سفت و محکم باشد و چگونگی ساختمان آن سبب گردید، که استخوان با کمترین وزن حداکثر استحکام را داشته باشد.
منابع[ویرایش]
- هاروی لودیش، زیست‌شناسی سلولی ومولکولی لودیش، ترجمهٔ عباس بهادر، ابوالفضل اکبری، دیباج، شابک ۹۷۸-۹۶۴-۸۵۶۵-۱۰-۲