دیوان غربی-شرقی

یادبود دیالوگ تلویحی گوته و حافظ در دیوان غربی-شرقی گوته، واقع در شهر وایمار آلمان

دیوان غربی-شرقی یا دیوان باختری-خاوری (به آلمانی: West-Östlicher Divan) اثری از یوهان ولفگانگ فون گوته، شاعر، فیلسوف و دانشمند آلمانی، است که در سال ۱۸۱۹ منتشر شد. این کتاب به نظم سروده شده است و نویسنده بیشتر در آن از نمادها و عناصر ادبیات شرقی و ایرانی الهام گرفته است.

محتوا

این کتاب که گفتارهای گوناگون آن از حافظ و فرهنگ ایرانی الهام گرفته، از یکسو بازتابانندهٔ باورها و اندیشه‌های ایرانی و به ویژه حافظ، و از سوی دیگر بازتاب‌دهندهٔ نگاه منتقدانهٔ گوته به آن هاست.

در سراسر این دیوان، گفته‌ها، پندارها و شخصیت و نام حافظ به کرات مشاهده می‌ شود؛ نویسنده بارها در کتاب خود را مرید و تاثیر پذیرفته از حافظ می‌داند گویی، وی برای سرودن بیشتر شعرهای دیوان از حافظ یاری جسته است. در این دیوان واژگان فارسی و عربی بسیاری یافت می‌شود که به همان وجه به کار رفته‌اند نظیر بلبل، ساقی، درویش، حوری، الله، مشک، میرزا، مفتی، فتوام‌پنبه وزیر، ترک و غیره.

آشنایی گوته با حافظ و فرهنگ ایرانی را باید گونه‌ای خوش‌اختری معنوی-تاریخی برای هر دو فرهنگ مغرب‌ و مشرق زمین تلقی کرد که خود به آفرینش تعداد بی‌شماری از آثار ادبی در سده‌های نوزده و بیست میلادی انجامید. دیوان غربی-شرقی جزء واپسین آفریده‌های گوته بشمار می‌رود، وی آن را در جایی به عنوان «برآیند زندگی خود» معرفی می‌کند.

ترجمه به فارسی

دیوان غربی-شرقی گوته برای سه بار توسط مترجمان ایرانی به فارسی ترجمه شد. ابتدا این اثر توسط شجاع‌الدین شفا به صورت آزاد ترجمه و برای بار دوم توسط کورش صفوی به ترجمه کامل این اثر اقدام و توسط انتشارات هرمس منتشر شد. ترجمه سوم از «دیوان شرقی غربی» توسط انتشارات کتاب پارسه با ترجمه محمود حدادی و با مقدمه‌ای از برند اربل سفیر آلمان منتشر شد.

گفتارها

دیوان غربی-شرقی ۱۲ گفتار به نام‌های زیر دارد:

• نواگر نامه (مغنی نامه)
• حافظ نامه
• مهرنامه
• اندیشه نامه
• رنج نامه
• اندرز نامه
• تیمور نامه
• زلیخانامه
• ساقی نامه
• زبانزد نامه
• پارسی نامه
• پردیس نامه

جستارهای وابسته

• گوته
• حافظ