درگاه:کردستان/زندگی‌نامه
درگاه:کردستان/زندگی‌نامه/۱ محمدامین شیخ‌الاسلامی مُکری ملقب به هیمن (به کردی: هێمن Hêmin، به معنی متین) شاعر، مترجم و نویسنده کرد ایرانی بود. هیمن پس از یادگیری قرآن و کتب مقدماتی فارسی و عربی به مهاباد رفت و در مدت چهار سال در خانقاه و مدرسه جد مادریش شیخ یوسف برهان به عنوان طلبه علوم دینی تحصیلات خود را ادامه داد. هیمن تحت تأثیر معلم مدرسه‌ای در کلیجه در نزدیکی ده خود (لاچین مهاباد) به نام ملااحمد فوزی (زاده سلیمانیه و درگذشته در مکری در ۱۹۴۳) از فارسی و سرودن شعر بدان روی گردانده و شدیدا به کردی و فولکلور آن علاقه‌مند شده و مروج زبان نوشتاری کردی شد. هیمن از فعالان حزب دمکرات کردستان در زمان اعلام استقلال کردستان در ۱۹۴۶ در ایران بود و سپس به کردستان عراق گریخت تا بعد از انقلاب اسلامی که به ایران بازگشت و در ارومیه درگذشت.
احمد خانی (۱۶۵۱ -۱۷۰۷) سراینده برجسته‌ترین داستان به زبان کردی کرمانجی به نام مم و زین است. احمد خانی از ایل خانی بود و در ناحیه جولمرگ در ترکیه امروزی به دنیا آمد. آن ناحیه به طور کلی جزیره بوتان نامیده می‌شد. وی از ۱۴ سالگی به نوشتن پرداخت و بعداً از دغوبایزید به ریتکان مهاجرت کرد. داستان منظوم مم و زین را در سن ۴۴ سالگی به پایان رساند.
خانی بر زبان‌های کردی، فارسی و عربی تسلط داشت و در سال ۱۶۸۳ میلادی یک فرهنگ عربی-کردی به نام «نوبهار» برای کمک به کودکان عربی‌آموز نوشت. خانی در شهر دغو بایزید در ترکیه درگذشت و گور او به نام تربت خانی زیارتگاه مردم است.
عبدالله اوجالان (زاده ۴ آوریل ۱۹۴۸ میلادی، استان شانلی‌اورفه کردستان ترکیه) که در میان پیروانش به نام سَروک آپو (Serok Apo) نیز مشهور است رهبر و بنیانگدار حزب کارگران کردستان، که یک گروه چپگرا (مارکسیست لنینیست) و مسلح در ترکیه است. این حزب در برابر سرکوب کردهای ترکیه علیه دولت ترکیه تاسیس شد.
وی این حزب را در پاییز ۱۹۷۸ در روستای فیسِ شهرستان لیجه در استان دیاربکر تاسیس کرد .این سازمان به مبارزه مسلحانه با دولت ترکیه می‌پردازد . دولت ترکیه مدعی است سی هزار نفر در جریان درگیری نیروهای این حزب با ارتش ترکیه کشته شده‌اند.این حزب در واکنش به تحولات جهانی در سال ۲۰۰۲ هشتمین کنگره خود را برگزار کرد و ضمن اعلام انحلال حزب کارگران کردستان ترکیه، «کنگرهٔ آزادی و دمکراسی کردستان» را تاسیس کرد و اوجالان را همچنان بعنوان رهبر معرفی کرد.
لیلا زانا (به ترکی و کردی: Leyla Zana) از زندانیان سیاسی و چهره‌های فعال حقوق بشر در ترکیه است. در انتخابات دیاربکر در سال ۱۹۹۱ زانا به عنوان نماینده پارلمان انتخاب شد. پس از ادای سوگند در پارلمان وی که هدبندی به سه رنگ سرخ، زرد و سبز (نماد پرچم کردستان) به سر داشت به زبان کردی گفت: «من باید در راستای اینکه دو ملت کرد و ترک در یک نظام دموکراتیک با هم زندگی کنند تلاش بنمایم.» تا اوت ۲۰۰۲ حکومت محدودیت‌های شدیدی را مورد زبان کردی در آموزش و رسانه‌ها وضع نموده‌بود. در هنگام سوگند یاد کردن لیلا مجلسیان ترک با داد زدن وی را تروریست و تجزیه‌طلب نامیدند و خواهان دستگیری او شدند. البته به دلیل مصونیتش به خاطر نمایندگی مجلس، حکومت تا سه سال نتوانست وی را زندانی کند. سپس او به جرم صحبت کردن به زبان کردی به ۱۵ سال حبس محکوم شد. در سال ۱۹۹۴ به همراه سه قانونگدار کردتبار دیگر هاتیپ دیجله، اورهان دوغان و سلیم ساداک، حزب تازه‌بنای دموکراسی را تأسیس نمودند که در همان آغاز ممنوع‌الفعالیت شدند.
بابا مردوخ روحانی در سال ۱۳۰۲ در روستای کاشتر در اطراف سنندج به دنیا آمد. او در فراگیری علوم را نزد پدرش (شیخ حبیب الله مدرس) آغاز کرد. از دیگر آموزگاران او می‌توان از ملا محمد مدرس گرجی و بدیع الزمان مهی سنندجی نام برد. او آثاری در زمینه‌های فقه، تفسیر، ریاضی، منطق، عروض، قافیه و... نوشته است. از مهمترین آثار او می‌توان به «تاریخ مشاهیر کرد» اشاره کرد. مردوخ پس از اتمام تحصیل علوم قدیم در کردستان، به تهران رفت و در دانشگاه تهران شروع به تحصیل دانشهای آکادمیک کرد. از اساتید او در این دوران می‌توان به بدیع الزمان فروزانفر و محمد شهابی اشاره کرد. او پس از تمام کردن دوره دانشگاه به کردستان بازگشت و به آموزگاری پرداخت. او در سال ۱۳۶۷ ھ. ش. در تهران به سبب بیماری سرطان درگذشت.
سوران کردستانی (بهمن فریور) (زادهٔ ۱۳۳۴ در سنندج) از محققان، نویسندگان و مورخان و شاعران فعال معاصر کرد ایران است. او پس از مدتی جدال با بیماری، ۳۰ فروردین ۱۳۹۲ در بیمارستانی در تبریز درگذشت. دکتر سوران کردستانی به موازات تحصیل در رشته پزشکی در دانشگاه تهران، تحقیقات فرهنگی خویش را در زمینه‌های (تاریخ، شناخت ادیان، زبان‌شناسی، و جامعه‌شناسی و فرهنگ اقوام و ملل خاورمیانه) آغاز نموده و اکنون پس از ۳۹ سال (از ۱۳۵۲ تا ۱۳۹۱ خورشیدی) تحقیق در زمینه‌های یادشده، متجاوز از یکصد اثر علمی/ فرهنگی تالیف، چاپ و منتشر نموده و قریب به ۱۰۰۰ مقاله تحقیقی به رشته تحریر درآورده است که توسط وب‌گاه رکوردهای جهانی الخیرات به عنوان پرکار ترین و فعال ترین محقق زبان و ادبیات و تاریخ کرد، نخستین نمایشگاههای کردستان شناسی برای اولین بار در تاریخ کرد، برپایی نخستین کلاس‌های آموزش زبان کردی در ایران در سالهای بعد از انقلاب در کردستان ایران، شناخته شده است.
درگاه:کردستان/زندگی‌نامه/۷ رویا طلوعی (زاده ۱۳۴۵)، روزنامه نگار ایرانی و یکی از مدافعان حقوق بشر و طرفدار حقوق زنان است. او در حال حاضر در ایالات متحده آمریکا به سر می‌برد. طلوعی در سال ۱۳۴۵ در شهر بانه از استان کردستان در مرز غربی ایران زاده شد. او دبیرستان را در بانه خواند و دکترای علوم آزمایشگاهی خود را از دانشگاه مشهد دریافت کرد.
طلوعی سردبیر ماهنامه مجله راسان در در سنندج بود که درباره موضوعات زنان به زبان کردی منتشر می‌شد و در سال ۲۰۰۵ به وسیله قوه قضائیه ایران تعطیل شد. طلوعی همچنین برپاکننده و پشتیبانی کننده انجمنی از زنان در استان کردستان و عضو انجمن جهانی قلم است.