درگاه:ارمنستان/نوشتار برگزیده
درگاه:ارمنستان/نوشتار برگزیده/۱
شهر ایرَوان (در ارمنی Երևան: یِرِوان) بزرگ‌ترین شهر ارمنستان و پایتخت این کشور است. ایروان در دامنهٔ کوه آرارات و بر کرانهٔ رود هرازدان بنا شده‌است و جمعیت آن در سال ۱۹۸۹، ۱٬۲۰۱٬۵۳۹ نفر سرشماری شده‌است. این شهر در تقسیمات کشور ارمنستان تابع هیچ استانی نیست و در واقع در مرز چهار استان کوتایک در شمال، آرارات در جنوب، آرماویر در جنوب غربی و آراگاتسوتن در شمال غربی قرار دارد. ارتفاع این شهر از سطح دریا از بین ۹۰۰ متر تا ۱۳۰۰ متر می‌باشد.
از ۴۰۰۰ سال پیش از میلاد مسیح، انسانها در محدوده ایروان زندگی می‌کرده‌اند. استحکامات عصر برنز شامل شنگاویت، کارمیربلور، کارمیربرد و بردادزور در این منطقه یافت شده‌اند.بین سده‌های ۶ و ۴ پیش از میلاد، ایروان یکی از مراکز مهم قلمرو ساتراپ ارمنی در امپراتوری هخامنشی بود. دوره زمانی بین سده‌های ۴ و ۳ پیش از میلاد نیز به عصر سیاه ایروان معروف است چراکه دانش تاریخی درباره آنچه در این دوره بر ایروان گذشت در دسترس نیست.
ایروان در ۱۳۸۷ به چنگ تیمور درآمد و به تاراج رفت و به لحاظ اهمیت راهبردی خود در طی قرن‌ها، بارها میان عثمانی‌ها و ایرانیان رد و بدل شد. در اوج جنگ‌های میان ایران و عثمانی در ۱۵۱۳ تا ۱۷۳۷، شهر ۱۴ بار دست به دست شد. در دوران شاه عباس اول و در ۱۶۰۴، ده‌ها هزار ارمنی به ایران کوچانده شدند. در طی جنگ ایران و روس، و در تاریخ ۱ اکتبر ۱۸۲۷ شهر ایروان به دست ارتش روس (تحت ریاست ایوان پاسکویچ) افتاد و در ۱۸۲۸ و بر اساس عهدنامه ترکمنچای رسماً از تسلط ایرانیان خارج شد.
درگاه:ارمنستان/نوشتار برگزیده/۲
نسل‌کشی ارامنه (به ارمنی:Հայոց Ցեղասպանություն، به ترکی استانبولی:Ermeni Kırımı) که گاهی با عناوین دیگری چون هولوکاست ارامنه و نیز توسط خود ارمنی‌ها با عنوان جنایت بزرگ (به ارمنی:Մեծ Եղեռն) شناخته می‌شود، به نابودی عمدی و از پیش برنامه‌ریزی شده (نسل‌کشی) جمعیت ارمنی ساکن سرزمین‌های تحت کنترل امپراتوری عثمانی در خلال و درست پس از جنگ جهانی اول (۱۹۱۵ تا ۱۹۱۷ میلادی) توسط دولتمردان عثمانی و رهبران قیام ترکان جوان اطلاق می‌شود.
عملیات در قالب کشتارهای دسته‌جمعی و نیز تبعیدهای اجباری در شرایطی که موجبات مرگ تبعیدشدگان را فراهم آورد، انجام می‌پذیرفت. امروزه تعداد کل قربانیان نسل‌کشی ارامنه به طور عام بین یک تا یک و نیم میلیون نفر برآورد شده‌است. امروزه این رویداد به طور گسترده به عنوان یکی از اولین نسل‌کشی‌های قرن بیستم شناخته می‌شود.
علاوه بر دستگیری و اعدام ارامنه، جمعیت بسیار زیادی از مردان، زنان و کودکان ارمنی از خانه و کاشانه خود تبعید، بدون هیچ دسترسی به آب و غذا به قصد مرگ وادار به راهپیمایی در مسیرهای طولانی و بیابانی شدند. تجاوز و آزار و اذیت جنسی قربانیان توسظ نیروهای متخاصم در طول تبعید به دفعات گزارش شده‌است.
پژوهش‌های بسیار زیادی درباره نسل‌کشی ارامنه انجام شده و می‌شود که قریب به اکثریت آنها وقوع چنین نسل کشی را واقعی و انکارناپذیر می‌دانند. امروزه کشور ارمنستان خواهان به رسمیت شناختن این نسل کشی است اما دولت ترکیه علی‌رغم عدم انکار وقوع چنین واقعه‌ای از پذیرفتن این واقعه با عنوان «نسل کشی» خود داری کرده و وجود سیاست سیستماتیک برای نابودی ارامنه را قبول ندارد. ترکیه معتقد است که در آن سالها علاوه بر ارمنی‌ها ترکهای بی دفاع نیز قربانی آشفتگی‌ها شده‌اند.
درگاه:ارمنستان/نوشتار برگزیده/۳
جماعت ارمنیان پراکنده یا دیاسپورای ارمنی یا به (ارمنی սփիւրքահայություն وبه انگلیسی Spiurkahayutiun) جوامع ارمنی ساکن در خارج از ارمنستان و قره باغ (آرتساخ) را بوجود آورده است.
جمعیت ارمنی ساکن در سراسر جهان حدود یازده میلیون نفر تخمین زده می‌شود اما تنها حدود ۳۳۰۰۰۰۰ نفر آنها در ارمنستان و حدود ۱۴۰۰۰۰ نفرشان نیز در قره باغ و حدود ۱۲۰۰۰۰ نفرشان هم در جاواختی ساکنند.
جمعیت دیاسپورای ارمنی (با بیشترین میزان جمعیتش در روسیه، ایالات متحده، فرانسه، آرژانتین، اوکراین، لبنان، سوریه، ایران و گرجستان) حدود هشت میلیون نفر تخمین زده می‌شود. تنها یک پنجم ارامنه در جمهور سابق ارمنستان شوروی ساکنند و قبل از جنگ جهانی اول و تا ۱۹۲۰ ارمنستان، قسمت شرقی ترکیه، جنوب گرجستان، قره باغ و نخجوان را هم در بر می‌گرفت.
صدها هزار نفر از ارامنه در غرب اروپا نظیر فرانسه، آلمان، ایتالیا، انگلیس و هلند و از اوائل سال ۱۹۸۰ در آمریکای شمالی و جنوبی ساکنند.
درگاه:ارمنستان/نوشتار برگزیده/۴
کلیسای حواری ارمنی یا به اختصار کلیسای ارمنی (به زبان ارمنی Հայ Առաքելական Սուրբ Եկեղեցի به زبان انگلیسی Armenian Apostolic Church) فقط به ارمنیان تعلق دارد و اعضای آن فقط افرادی هستند که ارمنی متولد شده‌اند. کلیسای ارمنی گاهی با نام کلیسای گریگوری بکار می‌رود و علت آن رسمیت یافتن آن در ارمنستان توسط گریگور روشنگر می‌باشد و گاهی ارمنیان خود را لوساوُرچاکان می‌نامند، یعنی متعلق به کلیسای گریگور لوساوُریچ که اصولاً صحیح نیست زیرا نام کلیسای ارمنی همانگونه که در بالا ذکر شد کلیسای حواریون ارمنی می‌باشد.
اکثریت ارمنیان عضو این کلیسا هستند و گروهی اقلیت در کلیساهای دیگر شرکت دارند:
<<کلیسای کاتولیک از سده ۱۷م. کلیسای ارمنیان پروتستان یا کلیسای انجیلی ارمنی، کلیسای ادونتیست‌های ارمنی (یا شنبه داران)، ارمنیان کاتولیک کار ملیت، کلیسای جماعت ربانی و جماعت برادری، کلیسای گواهان یهوه که فرقه‌های انحرافی و در اساس فعالیت سیاسی جزو رسالت اصلی آنان است.>>
علت مردمی و ملی بودن کلیسای ارمنی، مردم نقش مهمی در اداره مسایل کلیسایی، دینی و حوزه‌های اسقفی ایفا می‌کنند. کلیسای ارمنی از همان ابتدا دارای روحیه و ماهیت مردمی بوده است. چنانکه آگاتانگغوس تاریخنگار ارمنی سده پنجم ذکر کرده تیرداد سوم ارمنستان که برای انتخاب گریگور روشنگر به رهبری کلیسای ارمنی شورایی متشکل از سپاهیان و روسای خاندان‌های مختلف و اشراف در شهر واغارشاپات تشکیل گردد؛ و از همین جا همواره مردم چه در انتخاب روسای حوزه‌های اسقفی و چه در انتخاب جاثلیق شرکت داشته در انجام امور جاری کلیسا نقش مهمی دارند.
شرکت زنان در جلسات و هیئت‌های ملی و کلیسایی و همچنین حق انتخاب کردن و انتخاب شدن با تصمیم و فرمان رسمی کشیش خریمیان هایریکتحقق یافت.