تریپیتاکا
| معادل‌های تریپیتاکا | |
|---|---|
| انگلیسی | Tripiṭaka، Three Baskets |
| پالی | Tipiṭaka |
| سانسکریت | त्रिपिटक Tripiṭaka |
| بنگالی | ত্রিপিটক |
| برمه‌ای | ပိဋကတ် သုံးပုံ [pḭdəɡaʔ θóʊɴbòʊɴ] |
| چینی | 三藏 (پین‌یین: sānzàng) |
| ژاپنی | 三蔵 (さんぞう) (rōmaji: sanzō) |
| خمر | ព្រះត្រៃបិដក |
| کره‌ای | 삼장 (三臧) (RR: samjang) |
| سینهالی | ත්රිපිටකය |
| تایلندی | พระไตรปิฎก |
| ویتنامی | Tam tạng |
| فهرست موضوعات بودایی | |
تریپیتاکا (به انگلیسی: Tripiṭaka) یا تیپیتاکا (به انگلیسی: Tipiṭaka) یا پالی کانن (به انگلیسی: Pali Canon) یا سه سبد اصطلاحی سنتی برای کتاب مقدس بوداییان است.[۱][۲] این کتاب یا متون، منبع متعارف مورد احترام و به‌طور انحصاری معتبر در کیش تراواده بوداگرایی است. کیش مهایانه بوداییان نیز این متون را محترم می‌شمارند و معتبر می‌دانند اما بر خلاف پیروان تراواده برای متون مختلف مشتق از آن و تفسیرهایی که بعدها شکل گرفته‌اند نیز احترام قایل هستند.[۱][۳]
تاریخچه[ویرایش]
تریپیتاکا بین حدود سال ۵۰۰ پیش از میلاد تا آغاز سده اول میلادی شکل گرفته و به احتمال زیاد برای نخستین بار در قرن اول پیش از میلاد نوشته شده‌است.[۳]
سه بخش[ویرایش]
هر گروه از بوداییان خرده فرهنگ خاص خود را برای معبد خود دارند که توسط سانگها نوشته شده‌است.
هر مجموعه متشکل از ۳۲ کتاب در سه بخش یا سبدهای آموزه است:
- سبد انتظار نظم و انضباط از راهبان (Vinaya PiṭakaVinaya Piṭaka)؛
- سبد گفتمان (Sūtra Piṭaka ،Nikayas)
- سبد ویژه دکترین (Abhidharma Piṭaka).[۱][۳][۴]
به‌ویژه ساختار رفتاری و اخلاقی فضایل سبد نخست به برخی قسمت‌های دارماسوسترا (Dharmaśāstra) در متون هندو شباهت دارد.[۵]
زبان[ویرایش]
بسیاری از تریپیتاکاهای موجود به زبان پالی برخی به زبان سانسکریت و برخی هم به دیگر زبان‌های آسیایی هستند.[۴]
ترجمه به فارسی[ویرایش]
از تریپیتاکا و بخش‌های مختلف آن چندین ترجمه به زبان فارسی تهیه شده و با مشخصات زیر به چاپ رسیده‌است:
- مونیندو، آجان، داماپادا: راه داما: مجموعه‌ای از خطابه‌های بودا، ترجمۀ کیوان تفتی، تهران: لوح زرین، ۱۴۰۰؛ ۹۳ ص.
- تریپیتاکا: آم‍وزش‍‌ه‍ای بودا، بنیاد ترویج بودا، ترجمۀ ک‍اووس م‍ف‍خ‍م ای‍ن‍ال‍و، تهران : س‍ل‍م‍ک ، ۱۳۸۴؛ ص ۱۱۹.
- تریپیتاکا: چ‍ن‍ی‍ن گ‍ف‍ت بودا، گردآورنده بوکیو دندو کیوکای، ترجمۀ ه‍اش‍م رج‍ب‌زاده از متون انگلیسی و ژاپنی، ویراست ۲، ت‍وک‍ی‍و: بنیاد ترویج آئ‍ی‍ن بودا، ۱۹۸۵ م= ۱۳۶۴؛ ۳۰۷ ص.
- تریپیتاکا: چ‍ن‍ی‍ن گ‍ف‍ت بودا، بنیاد ترویج بودا (ژاپن)، ترجمۀ ه‍اش‍م رج‍ب‌زاده، تهران: طرح نو، ۱۳۸۹؛ ۳۲۵ ص.
- تریپیتاکا، سوترپیتاکا، خوداکانیکایا، دهمه‌پده: حکمت بودا (ذمه پده) : متنی کهن منتسب به بودا، ترجمه و تصحیح از پالی به انگلیسی فردریش‌ماکس مولر، ترجمۀ فارسی محمدجواد ادبی، تهران: نغمه نواندیش، ۱۳۸۷؛ ۱۵۱ ص.
- ت‍ری پ‍ی‍ت‍اک‍ا، سوتراپیتاکا، خوداکانیکایا، ده‍م‍ه پده: خ‍ردب‍ودا (دم‌پ‍اده)، ترجمه و ویرایش ف‍ری‍دری‍ش‌م‍اک‍س مولر، برگردان فارسی م‍ه‍دی ب‍اق‍ی و ش‍ی‍ری‍ن م‍خ‍ت‍اری‍ان، تهران: ق‍ص‍ه، ۱۳۸۳؛ ۱۱۲ ص.
- تریپیتاکا، سوترپیتاکا، خوداکانیکایا، دهمه‌پده: داماپادا (متن کهنه بودایی)، ترجمه، گردآوری و ویرایش رابرت ون‌دویر، برگردان فرامرز جواهری‌نیا، تهران: مثلث، ۱۳۸۶؛ ۱۲۹ ص.
- ن‍ات ه‍ان، ت‍ی‍ک، در خ‍ن‍دۀ ت‍و ج‍ه‍ان‍ی م‍ی‌خ‍ن‍دد، ویراستار پ‍ی‍ت‍ر ل‍وی‍ت، ترجمۀ علی ب‍رزگ‍ر، تهران: داری‍ن‍وش، ۱۳۸۴؛ ص ۷۹.
- ری‌پیتاکا، سوتراپیتاکا، پرگیاپارمیتا، هریدیه: ساحل نیروانه، شرح سوتره دل (متن بودایی مهایانه) بر اساس تفسیرهای هندی و تبتی، علیرضا شجاعی، ویراستار مریم ربانی، تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاهها(سمت)، پژوهشکدۀ تحقیق و توسعه علوم انسانی، قم: دانشگاه ادیان و مذاهب، ۱۳۹۷؛ هفت+۲۷۹ ص.
- تریپیتاکا، سوتراپیتاکا، پرگیاپارمیتا، وجره چهیدیکه، سورۀ الماس و سورۀ دل (دو متن بودایی)، همراه با سه شرح از: هویی ننگ، د.ت. سوزوکی و ادوارد کونتسه، پژوهش و برگردان علی پاشایی، با همکاری علیرضا شجاعی، تهران: دیبایه، ۱۳۹۷؛ ۲۹۴ ص.
جستارهای وابسته[ویرایش]
پانویس[ویرایش]
- ↑ ۱٫۰ ۱٫۱ ۱٫۲ Tipitaka Encyclopedia Britannica (2015)
- ↑ "Buddhist Books and Texts: Canon and Canonization."
- ↑ ۳٫۰ ۳٫۱ ۳٫۲ Barbara Crandall (2012). Gender and Religion, 2nd Edition: The Dark Side of Scripture. Bloomsbury Academic. pp. 56–58. ISBN 978-1-4411-4871-1.
- ↑ ۴٫۰ ۴٫۱ Richard F. Gombrich (2006). Theravada Buddhism: A Social History from Ancient Benares to Modern Colombo. Routledge. p. 4. ISBN 978-1-134-21718-2.
- ↑ Oskar von Hinuber (1995), Buddhist Law according to the Theravada Vinaya: A Survey of Theory and Practice, Journal of International Association of Buddhist Studies, volume 18, number 1, pages 7-46
منابع[ویرایش]
- مشارکت‌کنندگان ویکی‌پدیا. «Tripiṭaka». در دانشنامهٔ ویکی‌پدیای انگلیسی، بازبینی‌شده در ۲۴ نوامبر ۲۰۱۶.
 |
در ویکی‌انبار پرونده‌هایی دربارهٔ تریپیتاکا موجود است. |
 | این یک مقالهٔ خرد کتاب‌های مقدس است. می‌توانید با گسترش آن به ویکی‌پدیا کمک کنید. |