محمدحسن میرزا

از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد
محمدحسن میرزا قاجار
ولیعهد سلطنت مشروطه ایران
دوران۱۲۸۸ – ۱۳۰۴
پیشیناحمدشاه قاجار
جانشینمحمدرضا پهلوی
زاده۲۹ آبان ۱۲۷۸
تبریز، ایران
درگذشته۱۷ دی ۱۳۲۱ (۴۳ سال)
لندن، انگلستان، بریتانیا
آرامگاهحرم حسین بن علی، کربلا
همسرانمهین‌بانو
عزیز اقدس
همایون‌السلطنهٔ قوانلوی قاجار
محترم‌السلطنه
شمس‌الملوک
انیس‌السلطنه[۱]
فرزند(ان)گیتی‌افروز
شمس
حسین
حمید
رکن‌الدین
دودمانقاجار
پدرمحمدعلی‌شاه
مادرملکه جهان
تک‌چهرهٔ محمدحسن میرزااثر حسین ارژنگی

محمدحسن میرزا قاجار (۱۲۷۸ – ۱۳۲۱ خورشیدی) ملقب به حضرت اقدس، برادر و ولیعهد احمدشاه قاجار و آخرین ولیعهد سلسله قاجاریه بود. او در شهریور ۱۲۸۸ به مقام ولیعهدی رسید و تا خلع سلطنت احمدشاه، جمعاً به مدت شانزده سال ولیعهد ایران بود. احمدشاه پس از تاجگذاری، وی را به فرمانروایی آذربایجان منصوب کرد.

با عزل احمدشاه از سلطنت در ۹ آبان ۱۳۰۴ توسط مجلس مؤسسان، به دستور رضاشاه از کاخ گلستان اخراج و از طریق بغداد به اروپا رفت. او پیش از اخراج خواستار ملاقات با رضاشاه شد که این ملاقات از سوی رضاشاه رد شد و تنها به این اکتفا شد که از طلب ۴۰ هزار تومانی وی به او مبلغ ۵ هزار تومان پرداخت شود. این مبلغ با سر و صدا در بیست کیسه دویست و پنجاه تومانی به وی تحویل گردید.[۲]

در سال ۱۳۰۸ پس از فوت احمدشاه در پاریس، اعلامیه‌ای صادر کرد و در آن خود را شاه قانونی ایران اعلام نمود (پیش از آن احمدشاه حاضر به استعفاء نشده بود). در حوادث شهریور ۱۳۲۰ و استعفای رضاشاه بار دیگر خواستار بازگشت به ایران گردید و سرانجام در سال ۱۳۲۱ و در فقر و تنگدستی در لندن درگذشت. پیکر وی در حرم حسین بن علی در کربلا و در آرامگاه خانوادگی اش دفن شد .[۳][۴]

اقدسیه و سلطنت‌آباد[ویرایش]

محمدحسن میرزا قاجار در واپسین هفته‌های ولیعهدی، مالک باغات و اراضی اقدسیه، شمیران و باغ و عمارت سلطنت‌آباد شد. او از دولت مبلغ ۸۸۹۹۶ تومان، طلب داشت که دولت برای تسویه این بدهی، در ۱۲ اردیبهشت ۱۳۰۴ لایحه‌ای به مجلس داد که اراضی و باغات اقدسیه همراه با باغ و عمارت سلطنت‌آباد به مالکیت او درآید. بهای اقدسیه و باغ و عمارت سلطنت‌آباد معادل ۶۸ هزارتومان تعیین و قرار شد با این واگذاری، طلب محمدحسن میرزا از دولت به بیست هزار تومان کاهش یابد. اقدسیه در آن زمان قناتی با هفت سنگ و نیم آب داشت که کم‌آب به حساب می‌آمد و قرار شد حقابه دولت از این قنات محفوظ بماند. باغ و عمارت سلطنت‌آباد نیز به حال مخروبه درآمده و هزینه نوسازی آن یکصد هزار تومان برآورد می‌شد.[۵] این لایحه در ۲۲ شهریور ۱۳۰۴ به تصویب مجلس شورای ملی رسید اما کمتر از دو ماه بعد، با رأی مجلس به انقراض سلطنت قاجار، محمدحسن میرزا قاجار در ۹ آبان ۱۳۰۴ از ایران اخراج شد. پس از آنکه در سال ۱۳۰۸ یعنی پس از درگذشت احمدشاه، محمدحسن میرزا اعلامیه‌ای صادر و خود را پادشاه قانونی اعلام کرد، از او در ایران اراضی و باغات شمیران، اقدسیه و باغ و عمارت سلطنت‌آباد مصادره شد.

همسران و فرزندان[ویرایش]

دودمان[ویرایش]

مجموعه تلویزیونی[ویرایش]

مرحوم حسام محمودی در سریال رحیل (به کارگردانی: مسعود آب پرور و رامین عباسی زاده) ایفاگر نقش محمدحسن میرزای ولیعهد بود. اما به علت فوت ایشان در اواخر فیلمبرداری، محسن امیری با انتخاب توسط هوش مصنوعی جایگزین ایشان شد.

جستارهای وابسته[ویرایش]

منابع[ویرایش]

  1. عاقلی، باقر، «شرح حال رجال سیاسی و نظامی معاصر ایران (جلد دوم)»، نشر گفتار با همکاری نشر علم، ص ۱۱۷۹
  2. تاریخ بیست ساله ایران، حسین مکی انتشارات ایران، جلد سوم
  3. فرهنگ فارسی دکتر محمد معین، جلد ششم، ص ۱۹۲۳
  4. زندگانی سیاسی سلطان احمدشاه، حسین مکی، امیرکبیر، ۱۳۵۷
  5. «مذاکرات جلسه ۱۹۸ دوره پنجم مجلس شورای ملی ۲۲ شهریور ۱۳۰۴».[پیوند مرده]