علائم کووید-۱۹

از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد
علائم کووید ۱۹

علائم کووید ۱۹ از علائم خفیف تا شدید متغیر است.[۱][۲] علائم شایع عبارتند از سردرد، از دست دادن بویایی و چشایی، گرفتگی بینی و آبریزش بینی، سرفه، درد ماهیچه، گلودرد، تب، اسهال و تنگی نفس.[۳] افراد مبتلا به یک نوع عفونت ممکن است علائم متفاوتی داشته باشند و علائم آنها در طول زمان تغییر کند. سه دسته رایج علائم مشخص شده: در بخش تنفسی مانند سرفه، خلط سینه، تنگی نفس و تب؛ در بخش اسکلتی مانند درد عضلانی و مفصلی، سردرد و خستگی؛ در بخش گوارشی شامل درد شکم، استفراغ و اسهال.[۳] در افرادی که اختلالات گوش، بینی و گلو را نداشته‌اند، از دست دادن طعم غذاها (اوپامزه‌ای) همراه با از دست دادن بویایی ممکن است رخ دهد.[۴]

از بین افرادی که علائم را نشان می‌دهند، ۸۱٪ فقط علائم خفیف تا متوسط (تا سینه‌پهلو خفیف)، در ۱۴٪ علائم شدید (تنگی نفس، هیپوکسی یا بیش از ۵۰٪ درگیری در ریه‌ها) و ۵٪ از بیماران از علائم بحرانی رنج می‌برند. (نارسایی تنفسی، شوک (افت فشار خون) یا اختلال عملکرد چند ارگان).[۵] حداقل یک سوم از افرادی که به این ویروس آلوده شده‌اند، علائم قابل توجهی را از خود نشان نداند.[۶][۷] این افراد که علائم را نداشته‌اند، به علت بی‌خبری به دنبال آزمایش نمی‌روند و در نتیجه می‌توانند بیماری را گسترش دهند.[۷][۸][۹][۱۰] سایر افراد آلوده ممکن است بعداً علائمی را نشان دهند یا علائم بسیار خفیفی دارند که آنها هم می‌توانند ویروس را منتقل کنند.[۱۰]

همان‌طور که در مورد عفونت‌ها رایج است، بین لحظه ای که اولین بار فرد آلوده می‌شود و اولین علائم ظاهر می‌شود، تأخیر وجود دارد. میانگین تأخیر کووید ۱۹ چهار تا پنج روز است.[۱۱] اکثر افراد در عرض دو تا هفت روز پس از قرار گرفتن در معرض بیماری، علائم را نشان خواهند داد و تقریباً همه آنها حداقل یکی از علائم را در عرض ۱۲ روز تجربه می‌کنند.[۱۱][۱۲]

اکثر افراد از مرحله حاد بیماری بهبود می‌یابند. با این حال، برخی از مردم[۱۳][۱۴] تا ماه‌ها پس از بهبود، طیف وسیعی از عوارض، مانند خستگی را تجربه می‌کنند که به این وضعیت، کووید مزمن می‌گویند؛ آسیب طولانی مدت به اندام‌ها در کووید مزمن مشاهده شده‌است. مطالعات چند ساله برای بررسی بیشتر اثرات طولانی مدت این بیماری در حال انجام است.[۱۵]

بررسی اجمالی[ویرایش]

علائم کووید ۱۹

برخی از علائم کووید ۱۹ می‌تواند نامشخص باشد؛ شایع‌ترین علائم تب، سرفه خشک و خستگی است.[۱][۱۶] در میان کسانی که علائم را نشان می‌دهند، تقریباً از هر پنج نفر یک نفر ممکن است به‌طور جدی بیمار شود و در تنفس دچار مشکل شود. علائم اورژانسی شامل مشکل در تنفس، درد یا فشار مداوم در قفسه سینه، سرگیجه ناگهانی، مشکل در راه رفتن و کبود شدن صورت یا لب‌ها است؛ در صورت وجود این علائم، مراجعه فوری به پزشک توصیه می‌شود.[۱] پیشروی بیشتر این بیماری می‌تواند منجر به عوارضی از جمله ذات الریه، سندرم زجر حاد تنفسی، سپتیسمی، شوک عفونی و نارسایی حاد کلیه شود.

برخی علائم معمولاً زودتر از بقیه ظاهر می‌شوند. در اوت ۲۰۲۰، دانشمندان دانشگاه کالیفرنیای جنوبی ترتیب «علائم» اولیه بیماری کووید ۱۹ را به ترتیب تب و به دنبال آن سرفه و درد ماهیچه گزارش کردند و تهوع و استفراغ معمولاً قبل از اسهال ظاهر می‌شود.[۱۷] علائم کووید ۱۹ با رایج‌ترین علائم آنفلوانزا که در آن ابتدا سرفه و بعداً تب ایجاد می‌شود متضاد است.[۱۷] دستورالعمل‌های آژانس‌های بهداشتی توصیه می‌کنند که افراد به مدت ۱۴ روز تا آشکارشدن اولین علامت بیماری قرنطینه شوند،[۱۸] شواهد محدودی وجود دارد که نشان می‌دهد علائم ممکن است برای برخی از بیماران بیشتر از ۱۴ روز پس از ابتلا، آشکار شود.[۱۹]

علائم کلی[ویرایش]

علائم کلی شامل خستگی و دردهای عضلانی و مفصلی (آرترالژی) است. برخی از افراد گلودرد دارند.[۱][۲][۱۶]

تب[ویرایش]

تب یکی از شایع‌ترین علائم در بیماران مبتلا به کووید ۱۹ است. با این حال، عدم وجود تب در فرد مبتلا به معنی مبتلا نبودن او به کووید ۱۹ نیست. تب در هفته اول عفونت کووید ۱۹ بخشی از پاسخ ایمنی طبیعی بدن است. از سپتامبر ۲۰۲۰، تحقیقات کمی بر ارتباط شدت تب با پیامدهای آن متمرکز شده‌است.[۲۰]

یک مرور سیستماتیک در ژوئن ۲۰۲۰، نشان می‌داد که ۷۵ تا ۸۱ درصد افراد مبتلا تب کرده‌اند.[۲] از ژوئیه ۲۰۲۰، مرکز اروپایی کنترل و پیشگیری بیماری (ECDC) میزان شیوع تب را ۴۵ درصد اعلام کرد.[۳]

درد[ویرایش]

مرور سیستماتیک ژوئن ۲۰۲۰ شیوع ۲۷ تا ۳۵ درصد خستگی، ۱۴ تا ۱۹ درصد درد عضلانی و ۱۰–۱۴ درصد گلودرد را گزارش کرد.[۲] از ژوئیه ۲۰۲۰، ECDC میزان شیوع ۶۳٪ را برای ضعف عضلانی (سستی)، ۶۳٪ برای درد عضلانی (درد ماهیچه) و ۵۳٪ برای گلو درد را گزارش کرد.[۳]

تنفسی[ویرایش]

سرفه یکی دیگر از علائم شایع کووید ۱۹ است که می‌تواند خشک و شدید هم باشد.[۲]

برخی از علائم مانند مشکل تنفس در بیمارانی که نیاز به مراقبت در بیمارستان دارند شایع تر است.[۱] تنگی نفس بعداً در طول بیماری ایجاد می‌شود.

عوارض تنفسی ممکن است شامل ذات الریه و سندرم زجر حاد تنفسی (ARDS) باشد.[۲۱][۲۲][۲۳][۲۴]

از ژوئیه ۲۰۲۰، ECDC میزان شیوع ۶۸ ~ درصد را برای انسداد بینی، ۶۳ ~ درصد را برای سرفه گزارش کرد.[۳] در یک مرور سیستماتیک در ژوئن ۲۰۲۰، شیوع سرفه خشک ۵۴–۶۱ درصد و سرفه بسیار شدید ۲۲–۲۸ گزارش شد.[۲]

قلبی عروقی[ویرایش]

عوارض قلبی عروقی کووید ۱۹ ممکن است شامل نارسایی قلبی، آریتمی قلب، التهاب قلب و لخته شدن خون (ترومبوز سیاهرگی) باشد.[۲۵][۲۶][۲۷][۲۸][۲۹] این علائم در بیماران شدید کووید ۱۹ مشترک است.[۳۰]

به نظر می‌رسد فشار خون بالا شایع‌ترین عامل خطر آسیب قلبی در بیماری کووید ۱۹ است. در یک آمارگیری ۵۸٪ از افراد مبتلا، آسیب قلبی گزارش شده‌است.[۳۱]

عصبی[ویرایش]

بیماران مبتلا به کووید ۱۹ می‌توانند علائم عصبی را نشان دهند که می‌توان آنها را به‌طور کلی به درگیری در بخش عصبی بخش‌بندی کرد، مانند سردرد، گیجی، تغییر وضعیت روانی و عدم تمرکز، و درگیری سیستم عصبی محیطی مانند نابویایی و دشچشایی.[۳۲] برخی از بیماران دچار اختلالات شناختی به نام «مه مغزی کووید» می‌شوند که شامل از دست دادن حافظه، بی‌توجهی، تمرکز ضعیف یا عدم تمرکز می‌شود.[۳۳][۳۴] سایر اختلالات عصبی شامل حمله صرع، سکته مغزی، انسفالیت و نشانگان گیلن–باره (که شامل از دست دادن عملکردهای حرکتی (همی‌پارزی) می‌شود) است.[۳۵][۳۶]

در ژوئیه ۲۰۲۰، ECDC میزان شیوع سردرد را ۷۰ درصد اعلام کرد.[۳] یک مرور سیستماتیک در ژوئن ۲۰۲۰، شیوع ۱۰ تا ۱۶ درصد سردرد را گزارش کرد.[۲]

از دست دادن حس بویایی[ویرایش]

در برخی از افراد، کووید ۱۹ باعث می‌شود که افراد به‌طور موقت حس بویایی خود را به‌طور جزئی یا کامل از دست بدهند (نابویایی).[۳۷][۳۸]

اگر این علامت وجود داشته باشد، اغلب در اوایل بیماری ظاهر می‌شود.[۳۷] اغلب شروع نابویایی ناگهانی آشکار می‌شود. معمولاً طی یک ماه بوی بدن به حالت عادی برمی گردد. با این حال، برای برخی از بیماران بسیار آهسته بهبود می‌یابد و با بوهای ناخوشایند یا متفاوت از آنچه که در ابتدا احساس می‌شد (بویایی‌پریشی) همراه است و برای برخی از افراد حداقل تا چند ماه بوی بدن برنمی گردد.[۳۸] این یک علامت غیر معمول برای سایر بیماری‌های تنفسی است.[۳۷][۳۸]

از دست دادن حس بویایی عواقب مختلفی دارد. از دست دادن حس بویایی می‌توانند باعث مسمومیت شود زیرا فرد به دلیل ناتوانی در تشخیص بوی غذای فاسدشده نمی‌تواند بیماری‌های ناشی از غذا را تشخیص دهد یا ممکن است به دلیل ناتوانی در تشخیص دود، آتش‌سوزی را تشخیص ندهد. همچنین نابویایی با افسردگی ارتباط دارد. اگر بوی بدن بازنگردد، آموزش تشخیص بو یک گزینه بالقوه است.[۳۸]

یک مرور سیستماتیک در ژوئن ۲۰۲۰ نشان داد که شیوع اختلال بویایی در افراد مبتلا به کووید ۱۹ بین ۲۹–۵۴ درصد است. ,[۳۷] در حالی که یک مطالعه در اوت ۲۰۲۰ با استفاده از یک تست تشخیص بو، گزارش داد که ۹۶ درصد از افراد مبتلا دچار اختلال بویایی و ۱۸ درصد کل حس بویایی را از دست می‌دهند.[۳۸] یک بررسی سیستماتیک دیگر در ژوئن ۲۰۲۰، شیوع ۴ تا ۵۵ درصد کاهش توانایی بویایی را گزارش کرد.[۲] از ژوئیه ۲۰۲۰، ECDC میزان شیوع از دست دادن بویایی را ۷۰ ~ درصد اعلام کرد.[۳]

اختلال در بویایی یا چشایی بیشتر در افراد جوان دیده می‌شود و شاید به همین دلی، با خطر کمتر عوارض پزشکی ارتباط دارد.[۳۷]

از دست دادن حس چشایی[ویرایش]

در برخی از افراد، کووید ۱۹ باعث می‌شود افراد به‌طور موقت تغییراتی در طعم و مزه غذا (دشچشایی یا ناچشایی) تجربه کنند.[۳۷][۳۸] تغییرات در احساس شیمیایی مانند تندی، نیز گزارش شده‌است. تا ژانویه ۲۰۲۱، مکانیسم علائم چشایی به خوبی شناخته نشده بود.[۳۸]

مرور سیستماتیک در ژوئن ۲۰۲۰ شیوع ۲۴ تا ۵۴ درصد اختلالات چشایی را در افراد مبتلا نشان داد.[۳۷] یک مرور سیستماتیک دیگر در ژوئن ۲۰۲۰ شیوع ۱ تا ۸ درصد اوپامزه‌ای را گزارش کرد.[۲] از ژوئیه ۲۰۲۰، ECDC میزان شیوع ۵۴ ~ درصد را برای اختلال عملکرد چشایی گزارش کرد.[۳]

سایر علائم عصبی و روانی[ویرایش]

ممکن است نیمی از بیمارانی را که با کووید ۱۹ شدید در بیمارستان بستری هستند، تحت تأثیر علائم نادر عصبی و روانی قرار بگیرند. برخی از علائم گزارش شده شامل روان‌آشفتگی، سکته مغزی، خونریزی مغزی، از دست دادن حافظه، روان‌پریشی، آسیب عصب محیطی، اضطراب و اختلال اضطراب پس از سانحه است. علائم عصبی در بسیاری از موارد با آسیب به خونرسانی مغز یا انسفالیت ارتباط دارد که در برخی موارد می‌تواند به التهاب حاد منتشره مغزی نیز پیشرفت کند. سکته مغزی در افراد جوان بدون عوامل خطر معمول گزارش شده‌است.[۳۹]

در سپتامبر ۲۰۲۰، مشخص نبود که آیا این علائم به دلیل عفونت مستقیم سلول‌های مغزی بوده یا تحریک بیش از حد سیستم ایمنی بدن است.[۳۹]

یک مرور سیستماتیک در ژوئن ۲۰۲۰، شیوع ۶ تا ۱۶ درصد سرگیجه یا گیجی، ۷ تا ۱۵ درصد سردرگمی و ۰ تا ۲ درصد آتاکسی را گزارش کرد.[۲]

دیگر[ویرایش]

Itchy rash. Small erythematous spots are observed.
جوش خارش دار در یک زن ۶۱ ساله مبتلا به کووید ۱۹. نقاط کوچک جوش مشاهده می‌شود.
Chilblain-like lesions in a patient with coronavirus infection.
یک ضایعه شبیه به سرماسوزک در بیمار مبتلا به کووید ۱۹.

سایر علائم در بین افراد مبتلا به کووید ۱۹ کمتر رایج است. برخی از افراد ممکن است بیماری‌های گوارشی مانند بی‌اشتهایی، اسهال، تهوع یا استفراغ را تجربه کنند.[۱][۴۰] مرور سیستماتیک در ژوئن ۲۰۲۰ شیوع اسهال بین ۸ تا ۱۲ درصد و حالت تهوع را ۳ تا ۱۰ درصد گزارش کرد.[۲]

علائم کمتر رایج شامل لرز، سرفه خون (خلط خونی)، اسهال و بثورات پوستی است.[۱۶] ممکن است بر روی دست و پا، جوش‌های غیرچرکی صورتی رنگ با بنفش رنگ ایجاد شود که به اصطلاح «انگشتان پا کووید» می‌گویند. این ضایعات شبیه جوش اغلب فقط در بیماران جوان رخ می‌دهد و تا اواخر بیماری یا در دوران نقاهت ظاهر نمی‌شود.[۴۱] پلی مورفیسم‌های ژنتیکی خاص (در ژن TREX1) با حساسیت نسبت به ابتلا به کووید پا مرتبط هستند.[۴۲] یک مرور سیستماتیک در ژوئن ۲۰۲۰ شیوع ۰ تا ۱ درصد این نوع جوش پوستی را در بیماران مبتلا گزارش کرد.[۲]

تقریباً ۲۰ تا ۳۰ درصد از افراد مبتلا که به بیمارستان مراجعه می‌کنند، دارای آنزیم‌های کبدی بالا هستند که نشان دهنده آسیب کبدی است.[۴۳][۴۴]

عوارض شامل نارسایی چند عضو، شوک عفونی و مرگ است.[۲۱][۲۲][۲۳][۲۴]

اثرات طولانی مدت[ویرایش]

سندرم التهابی چند ارگانی در کودکان[ویرایش]

به دنبال عفونت ، کودکان ممکن است دچار سندرم التهابی چند ارگانی شوند که به آن سندرم التهابی چند ارگانی اطفال نیز می‌گویند. این بیماری علائم مشابه سندروم کاوازاکی دارد که می‌تواند کشنده باشد.[۴۵][۴۶][۴۷]

کووید مزمن[ویرایش]

منابع[ویرایش]

  1. ۱٫۰ ۱٫۱ ۱٫۲ ۱٫۳ ۱٫۴ ۱٫۵ "Symptoms of Coronavirus". U.S. Centers for Disease Control and Prevention (CDC). 22 February 2021. Archived from the original on 4 March 2021. Retrieved 4 March 2021.
  2. ۲٫۰۰ ۲٫۰۱ ۲٫۰۲ ۲٫۰۳ ۲٫۰۴ ۲٫۰۵ ۲٫۰۶ ۲٫۰۷ ۲٫۰۸ ۲٫۰۹ ۲٫۱۰ ۲٫۱۱ Grant MC, Geoghegan L, Arbyn M, Mohammed Z, McGuinness L, Clarke EL, Wade RG (23 June 2020). "The prevalence of symptoms in 24,410 adults infected by the novel coronavirus (SARS-CoV-2; COVID-19): A systematic review and meta-analysis of 148 studies from 9 countries". PLOS ONE. 15 (6): e0234765. Bibcode:2020PLoSO..1534765G. doi:10.1371/journal.pone.0234765. PMC 7310678. PMID 32574165. S2CID 220046286.
  3. ۳٫۰ ۳٫۱ ۳٫۲ ۳٫۳ ۳٫۴ ۳٫۵ ۳٫۶ ۳٫۷ "Clinical characteristics of COVID-19". European Centre for Disease Prevention and Control (به انگلیسی). Retrieved 29 December 2020.
  4. Niazkar HR, Zibaee B, Nasimi A, Bahri N (July 2020). "The neurological manifestations of COVID-19: a review article". Neurological Sciences. 41 (7): 1667–1671. doi:10.1007/s10072-020-04486-3. PMC 7262683. PMID 32483687.
  5. "Interim Clinical Guidance for Management of Patients with Confirmed Coronavirus Disease (COVID-19)". U.S. Centers for Disease Control and Prevention (CDC). 6 April 2020. Archived from the original on 2 March 2020. Retrieved 19 April 2020.
  6. Multiple sources:
  7. ۷٫۰ ۷٫۱ Gao Z, Xu Y, Sun C, Wang X, Guo Y, Qiu S, Ma K (February 2021). "A systematic review of asymptomatic infections with COVID-19". Journal of Microbiology, Immunology, and Infection = Wei Mian Yu Gan Ran Za Zhi. 54 (1): 12–16. doi:10.1016/j.jmii.2020.05.001. PMC 7227597. PMID 32425996.
  8. Oran, Daniel P. , and Eric J. Topol. “Prevalence of Asymptomatic SARS-CoV-2 Infection: A Narrative Review. ” Annals of Internal Medicine. vol. 173,5 (2020): 362-367. doi:10.7326/M20-3012 PMID 32491919 Retrieved 14 January 2021.
  9. Lai CC, Liu YH, Wang CY, Wang YH, Hsueh SC, Yen MY, et al. (June 2020). "Asymptomatic carrier state, acute respiratory disease, and pneumonia due to severe acute respiratory syndrome coronavirus 2 (SARS-CoV-2): Facts and myths". Journal of Microbiology, Immunology, and Infection = Wei Mian Yu Gan Ran Za Zhi. 53 (3): 404–412. doi:10.1016/j.jmii.2020.02.012. PMC 7128959. PMID 32173241.
  10. ۱۰٫۰ ۱۰٫۱ Furukawa NW, Brooks JT, Sobel J (July 2020). "Evidence Supporting Transmission of Severe Acute Respiratory Syndrome Coronavirus 2 While Presymptomatic or Asymptomatic". Emerging Infectious Diseases. 26 (7). doi:10.3201/eid2607.201595. PMC 7323549. PMID 32364890.
  11. ۱۱٫۰ ۱۱٫۱ Gandhi RT, Lynch JB, Del Rio C (October 2020). "Mild or Moderate Covid-19". The New England Journal of Medicine. 383 (18): 1757–1766. doi:10.1056/NEJMcp2009249. PMID 32329974.
  12. Wiersinga WJ, Rhodes A, Cheng AC, Peacock SJ, Prescott HC (August 2020). "Pathophysiology, Transmission, Diagnosis, and Treatment of Coronavirus Disease 2019 (COVID-19): A Review". JAMA. 324 (8): 782–793. doi:10.1001/jama.2020.12839. PMID 32648899. S2CID 220465311.
  13. "Half of young adults with COVID-19 have persistent symptoms after 6 months". medicalxpress.com (به انگلیسی). Retrieved 10 July 2021.
  14. Blomberg B, Mohn KG, Brokstad KA, Zhou F, Linchausen DW, Hansen BA, et al. (June 2021). "Long COVID in a prospective cohort of home-isolated patients". Nature Medicine: 1–7. doi:10.1038/s41591-021-01433-3. PMID 34163090. S2CID 235625772.
  15. CDC (11 February 2020). "COVID-19 and Your Health". Centers for Disease Control and Prevention (به انگلیسی). Retrieved 23 January 2021.
  16. ۱۶٫۰ ۱۶٫۱ ۱۶٫۲ "Coronavirus". World Health Organization (WHO). Retrieved 4 May 2020.{{cite web}}: نگهداری CS1: url-status (link)
  17. ۱۷٫۰ ۱۷٫۱ Larsen JR, Martin MR, Martin JD, Kuhn P, Hicks JB (13 August 2020). "Modeling the Onset of Symptoms of COVID-19". Frontiers in Public Health. 8: 473. doi:10.3389/fpubh.2020.00473. PMC 7438535. PMID 32903584. S2CID 221105179.[نیازمند منبع غیر اولیه]
  18. "Considerations for quarantine of contacts of COVID-19 cases" (به انگلیسی). World Health Organization. WHO recommends that all contacts of individuals with a confirmed or probable COVID-19 be quarantined in a designated facility or at home for 14 days from their last exposure.
  19. Bikbov B, Bikbov A (2021). "Maximum incubation period for COVID-19 infection: Do we need to rethink the 14-day quarantine policy?". Travel Medicine and Infectious Disease. 40: 101976. doi:10.1016/j.tmaid.2021.101976. PMC 7816956. PMID 33476809. Notably, these incubation periods longer than 14 days were registered not only in sporadic cases, but in a substantial proportion reaching... 5.0% out of 339, 7.7% out of 104... patients with traced contacts
  20. Gul MH, Htun ZM, Inayat A (February 2021). "Role of fever and ambient temperature in COVID-19". Expert Review of Respiratory Medicine. 15 (2): 171–173. doi:10.1080/17476348.2020.1816172. PMC 7544962. PMID 32901576.
  21. ۲۱٫۰ ۲۱٫۱ Hui DS, I Azhar E, Madani TA, Ntoumi F, Kock R, Dar O, et al. (February 2020). "The continuing 2019-nCoV epidemic threat of novel coronaviruses to global health - The latest 2019 novel coronavirus outbreak in Wuhan, China". International Journal of Infectious Diseases. 91: 264–266. doi:10.1016/j.ijid.2020.01.009. PMC 7128332. PMID 31953166.
  22. ۲۲٫۰ ۲۲٫۱ Murthy S, Gomersall CD, Fowler RA (April 2020). "Care for Critically Ill Patients With COVID-19". JAMA. 323 (15): 1499–1500. doi:10.1001/jama.2020.3633. PMID 32159735.
  23. ۲۳٫۰ ۲۳٫۱ Cascella M, Rajnik M, Cuomo A, Dulebohn SC, Di Napoli R (2020). "Features, Evaluation and Treatment Coronavirus (COVID-19)". StatPearls. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing. PMID 32150360. Retrieved 18 March 2020.
  24. ۲۴٫۰ ۲۴٫۱ Heymann DL, Shindo N, et al. (WHO Scientific and Technical Advisory Group for Infectious Hazards) (February 2020). "COVID-19: what is next for public health?". Lancet. 395 (10224): 542–545. doi:10.1016/s0140-6736(20)30374-3. PMC 7138015. PMID 32061313.
  25. Long B, Brady WJ, Koyfman A, Gottlieb M (July 2020). "Cardiovascular complications in COVID-19". The American Journal of Emergency Medicine. 38 (7): 1504–1507. doi:10.1016/j.ajem.2020.04.048. PMC 7165109. PMID 32317203.
  26. Puntmann VO, Carerj ML, Wieters I, Fahim M, Arendt C, Hoffmann J, et al. (November 2020). "Outcomes of Cardiovascular Magnetic Resonance Imaging in Patients Recently Recovered From Coronavirus Disease 2019 (COVID-19)". JAMA Cardiology. 5 (11): 1265–1273. doi:10.1001/jamacardio.2020.3557. PMC 7385689. PMID 32730619. Lay summary. {{cite journal}}: Cite uses deprecated parameter |lay-url= (help)
  27. Lindner D, Fitzek A, Bräuninger H, Aleshcheva G, Edler C, Meissner K, et al. (November 2020). "Association of Cardiac Infection With SARS-CoV-2 in Confirmed COVID-19 Autopsy Cases". JAMA Cardiology. 5 (11): 1281–1285. doi:10.1001/jamacardio.2020.3551. PMC 7385672. PMID 32730555. Lay summary. {{cite journal}}: Cite uses deprecated parameter |lay-url= (help)
  28. Siripanthong B, Nazarian S, Muser D, Deo R, Santangeli P, Khanji MY, et al. (September 2020). "Recognizing COVID-19-related myocarditis: The possible pathophysiology and proposed guideline for diagnosis and management". Heart Rhythm. 17 (9): 1463–1471. doi:10.1016/j.hrthm.2020.05.001. PMC 7199677. PMID 32387246.
  29. Basu-Ray I, Almaddah N, Adeboye A, Soos MP (2021). Cardiac Manifestations Of Coronavirus (COVID-19). StatPearls. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing. PMID 32310612. Retrieved 5 March 2021.
  30. Li, Xing; Wang, Ying; Agostinis, Patrizia; Rabson, Arnold; Melino, Gerry; Carafoli, Ernesto; Shi, Yufang; Sun, Erwei (July 2020). "Is hydroxychloroquine beneficial for COVID-19 patients?". Cell Death & Disease. 11 (7): 512. doi:10.1038/s41419-020-2721-8.
  31. Zou F, Qian Z, Wang Y, Zhao Y, Bai J (September 2020). "Cardiac Injury and COVID-19: A Systematic Review and Meta-analysis". CJC Open. 2 (5): 386–394. doi:10.1016/j.cjco.2020.06.010. PMC 7308771. PMID 32838255.
  32. Payus AO, Liew Sat Lin C, Mohd Noh M, Jeffree MS, Ali RA (August 2020). "SARS-CoV-2 infection of the nervous system: A review of the literature on neurological involvement in novel coronavirus disease-(COVID-19)". Bosnian Journal of Basic Medical Sciences. 20 (3): 283–292. doi:10.17305/bjbms.2020.4860. PMC 7416180. PMID 32530389.
  33. Even Mild Cases Can Cause "COVID-19 Fog", Columbia University Irving Medical Center, 21 September 2020
  34. Belluck P (11 October 2020), "How Brain Fog Plagues Covid-19 Survivors", The New York Times
  35. Carod-Artal FJ (May 2020). "Neurological complications of coronavirus and COVID-19". Revista de Neurología. 70 (9): 311–322. doi:10.33588/rn.7009.2020179. PMID 32329044.
  36. Toscano G, Palmerini F, Ravaglia S, Ruiz L, Invernizzi P, Cuzzoni MG, et al. (June 2020). "Guillain-Barré Syndrome Associated with SARS-CoV-2". The New England Journal of Medicine. 382 (26): 2574–2576. doi:10.1056/NEJMc2009191. PMC 7182017. PMID 32302082.
  37. ۳۷٫۰ ۳۷٫۱ ۳۷٫۲ ۳۷٫۳ ۳۷٫۴ ۳۷٫۵ ۳۷٫۶ Agyeman AA, Chin KL, Landersdorfer CB, Liew D, Ofori-Asenso R (August 2020). "Smell and Taste Dysfunction in Patients With COVID-19: A Systematic Review and Meta-analysis". Mayo Clinic Proceedings. 95 (8): 1621–1631. doi:10.1016/j.mayocp.2020.05.030. PMC 7275152. PMID 32753137.
  38. ۳۸٫۰ ۳۸٫۱ ۳۸٫۲ ۳۸٫۳ ۳۸٫۴ ۳۸٫۵ ۳۸٫۶ Marshall M (January 2021). "COVID's toll on smell and taste: what scientists do and don't know". Nature. 589 (7842): 342–343. Bibcode:2021Natur.589..342M. doi:10.1038/d41586-021-00055-6. PMID 33452511.
  39. ۳۹٫۰ ۳۹٫۱ Marshall M (September 2020). "How COVID-19 can damage the brain". Nature. 585 (7825): 342–343. Bibcode:2020Natur.585..342M. doi:10.1038/d41586-020-02599-5. PMID 32934351.
  40. Berlin DA, Gulick RM, Martinez FJ (December 2020). Solomon CG (ed.). "Severe Covid-19". The New England Journal of Medicine. 383 (25): 2451–2460. doi:10.1056/NEJMcp2009575. PMID 32412710. S2CID 218649520.
  41. Massey PR, Jones KM (October 2020). "Going viral: A brief history of Chilblain-like skin lesions ("COVID toes") amidst the COVID-19 pandemic". Seminars in Oncology. 47 (5): 330–334. doi:10.1053/j.seminoncol.2020.05.012. PMC 7245293. PMID 32736881.
  42. Jabalameli N, Rajabi F, Firooz A, Rezaei N (January 2021). "The Overlap between Genetic Susceptibility to COVID-19 and Skin Diseases". Immunological Investigations: 1–8. doi:10.1080/08820139.2021.1876086. PMID 33494631.
  43. Xu L, Liu J, Lu M, Yang D, Zheng X (May 2020). "Liver injury during highly pathogenic human coronavirus infections". Liver International. 40 (5): 998–1004. doi:10.1111/liv.14435. PMC 7228361. PMID 32170806.
  44. Sanders JM, Monogue ML, Jodlowski TZ, Cutrell JB (May 2020). "Pharmacologic Treatments for Coronavirus Disease 2019 (COVID-19): A Review". JAMA. 323 (18): 1824–1836. doi:10.1001/jama.2020.6019. PMID 32282022.
  45. "Multisystem inflammatory syndrome in children and adolescents temporally related to COVID-19". World Health Organization (WHO). 15 May 2020. Retrieved 20 May 2020.
  46. HAN Archive – 00432 (Report). U.S. Centers for Disease Control and Prevention (CDC). 15 May 2020. Archived from the original on 15 May 2020. Retrieved 20 May 2020.
  47. Huang C, Wang Y, Li X, Ren L, Zhao J, Hu Y, et al. (February 2020). "Clinical features of patients infected with 2019 novel coronavirus in Wuhan, China". Lancet. Elsevier. 395 (10223): 497–506. doi:10.1016/S0140-6736(20)30183-5. PMC 7159299. PMID 31986264.