بی‌حسی موضعی
بی‌حسی موضعی (به انگلیسی: Local anesthesia) به روش‌هایی گفته می‌شود که حس را در بخش‌های خاصی از بدن از بین می‌برد.[۱] هدف از این کار ایجاد بی دردی موضعی است یعنی از بین بردن حس درد اگرچه دیگر حس‌های محیطی هم ممکن است تحت تأثیر قرار گیرند. این روش‌ها درد و استرس جراحی (مانند دندانپزشکی) را کاهش داده و در بسیاری از شرایط مانند سزارین نسبت به بیهوشی عمومی امن تر بوده و برتری دارد. همچنین بی‌حسی موضعی برای کاهش درد غیرجراحی و برای اینکه تشخیص علت دردهای مزمن آسان‌تر شود کاربرد دارد.[۲] گاهی متخصص بیهوشی دو روش بیهوشی عمومی و بی‌حسی موضعی را با هم به کار می‌برد.
اصطلاحات زیر گاهی به جای یکدیگر استفاده می‌شوند:
- بی‌حسی موضعی: که هدف آن ایجاد بی‌حسی در ناحیه کوچکی از بدن مانند دندانها یا قسمتی از پوست می‌باشد.[۳]
- بی‌حسی منطقه‌ای: که هدف آن ایجاد بی‌حسی در یک ناحیه بزرگتر مانند پا یا دست‌ها می‌باشد.[۳]
تاریخچه
[ویرایش]کوکائین اولین بی‌حس‌کننده موضعی طبیعی است. بیشتر داروهای بی‌حس‌کننده موضعی دیگر از ترکیبات شیمیایی صنعتی ساخته شده‌اند. کوکائین در سال ۱۸۰۰ میلادی وارد اروپا گردید و زیگموند فروید عصب شناس و روانکاو اتریشی از آن در درمان بیماران خود استفاده کرد. این دارو در سال ۱۸۸۰ در چشم‌پزشکی به کار رفت و کاربرد آن در دندانپزشکی توسط Hall متداول گردید. Halsted برای اولین بار در سال ۱۸۸۵ از کوکائین برای فلج موقتی عصب به عنوان بی‌حسی موضعی استفاده کرد. پروکائین و لیدوکائین از ترکیبات صناعی آن است که از سال ۱۹۴۰ تاکنون استفاده می‌شوند.[۴]
موارد استفاده
[ویرایش]بی‌حسی موضعی کاربرد وسیعی در پزشکی و دندانپزشکی دارد. در جراحی‌های اندام‌های حرکتی، جراحی‌های چشم، زایمان، نمونه برداری بافتی و بی‌حسی‌های نخاعی و برای تسکین دردهای غیرقابل کنترل با داروهای دیگر استفاده می‌شود.[۲]
داروهای بی‌حس‌کننده موضعی، به صورت برگشت‌پذیر باعث ایجاد بی‌حسی و از بین رفتن درد در یک ناحیه می‌شوند.[۵] زمانی که این داروها در مسیر عصب تزریق می‌شوند (مانند بلاک عصبی) می‌توانند اثراتی مانند بی‌دردی یا فلج عضلانی ایجاد کنند.
داروهای بی‌حس‌کننده موضعی در دو دسته موجود می‌باشد، استر و آمید. داروهای بی‌حس‌کننده موضعی صناعی از کوکائین بدست می‌آید. البته بین مشتقات کوکائین و کوکائین تفاوت وجود دارد، مشتقات کوکائین توانایی سوء استفاده ندارند و موجب انقباض عروقی و افزایش فشار خون نمی‌شوند، به جز روپیواکائین و مپیواکائین که به میزان کمی موجب انقباض عروق خونی می‌شود.[۶]
داروهای بی‌حس‌کننده موضعی ویژگی‌های گوناگونی دارند که به این دلیل از آن‌ها در تکنیک‌های مختلف استفاده می‌شود:[۳]
- بی‌حس‌کننده سطحی (به انگلیسی: Topical anesthetic) (ایجاد بی‌حسی در سطوح مختلف از بدن بکار می‌روند)
- بی‌حسی ارتشاحی (به انگلیسی: Infiltration Anesthesia)
- بی‌حسی منطقه‌ای (به انگلیسی: Regional Anesthesia) (اصطلاحی در بیهوشی است که شامل دو روش اسپاینال و اپیدورال می‌شود)
عوارض جانبی داروها به نوع بی‌حس‌کننده موضعی و ناحیه و روش استفاده از این دارو بستگی دارد. این عوارض می‌توانند در موارد زیر بروز کنند:
- بی‌حسی طولانی مدت یا فلج به دلیل عفونت، هماتوم، فشار بالای مایع در یک حفره محدود و قطع رشته عصبی توسط سوزن در هنگام تزریق ماده بی‌حس‌کننده موضعی[۷]
- واکنش‌های دارویی، حمله وازوواگال، کبود شدن به دلیل سمیت بی‌حس‌کننده موضعی (جهت مطالعه بیشتر)
- بی‌اثر شدن دارو به دلیل آبسه
مکانیسم
[ویرایش]عمده‌ترین مکانیسم اثر مواد بی‌حسی، مهار انتقال عصبی از طریق انسداد قابل برگشت کانال‌های سدیم است. جریان سدیم در غشاء سلول‌های عصبی، برای دپولاریزاسیون جدار سلول و در نتیجه برای عبور موج عصب الزامی است. وقتی عصب خاصیت دپولاریزاسیون را از دست بدهد، برانگیزش عصبی منتقل نمی‌شود.[۴]
عوارض
[ویرایش]اگر مقدار تزریق داروی بی‌حسی به‌طور دقیق کنترل شود عوارض بسیار کم است. بعضی عوارض موضعی بوده و به نحوه تزریق بستگی دارد مانند ایجاد خون‌مردگی و کبودی پوست و احتمال صدمه به عصب و وریدها. حساسیت موضعی به پاره‌ای از داروها نیز وجود دارد ولی احتمال آن کم است درصورتی‌که دوز دارو رعایت نشود علائم مغزی مانند خواب‌آلودگی و سرگیجه و حتی تشنج ممکن است بروز نماید.[۸]
منابع
[ویرایش]- ↑ thefreedictionary.com > local anesthesia In turn citing: Mosby's Medical Dictionary, 8th edition. Copyright 2009
- ↑ ۲٫۰ ۲٫۱ «Anesthesia, Local». TheFreeDictionary.
- ↑ ۳٫۰ ۳٫۱ ۳٫۲ Miller's Anesthesia 7th edition. Elsevier Health Sciences. 2010.
- ↑ ۴٫۰ ۴٫۱ McLeod، Ian K (۲۰۱۳). «Local Anesthetics». eMedicine.
- ↑ «Drugs associated with Local Anesthesia». Drugs.com.
- ↑ Gurvinder Rull (۲۰۱۱). «Practical Local Anaesthesia». Patient.co.uk. بایگانی‌شده از اصلی در ۳ اوت ۲۰۱۴.
- ↑ "Nerve damage associated with peripheral nerve block" (PDF). Information for patients: The Royal College of Anaesthetists. January 2006. Archived from the original (PDF) on 16 April 2014.
{{cite journal}}: Cite journal requires|journal=(help) - ↑ Daniel E Becker (۲۰۰۹). «Essentials of Local Anesthetic Pharmacology». PMID.