پیش‌نویس:خود گواهی
در معرفت شناسی (نظریه معرفت)، گزارۀ بدیهی به گزاره ای گفته می شود که با درک معنای آن بدون دلیل ، صادق شناخته می شود.[نیازمند منبع] و / یا با عقل عادی انسانی.
برخی از معرفت شناسان منکر این هستند که هر گزاره‌ای بدیهی است. برای اکثر افراد دیگر، این باور که فرد خودآگاه است و دارای اراده آزاد است، به عنوان نمونه ای از خود گواه بودن ارائه می شود. با این حال، اعتقاد فرد به اینکه شخص دیگری آگاه است یا دارای اراده آزاد است، از نظر معرفتی بدیهی نیست.
اغلب گفته می شود که گزاره زیر بدیهی است: "یک کل متناهی بزرگتر یا مساوی هر یک از اجزای آن است".
یک استدلال منطقی برای نتیجه‌گیری بدیهی تنها ناآگاهی از هدف استدلال متقاعدکننده برای نتیجه‌گیری بر اساس یک یا چند مقدمه متفاوت با آن را نشان می‌دهد (نگاه کنید به ignoratio elenchi و مصادره به مطلوب ).
گزاره‌های تحلیلی[ویرایش]
گاهی گفته می شود که گزاره ای بدیهی است که انکار آن با خود آن منافات دارد. همچنین گاهی گفته می شود که گزاره تحلیلی گزاره ای است که انکار آن با خود تناقض دارد. اما مفاهیم به معنای چیزهای مختلفی هستند، یعنی گزاره تحلیلی همیشه یک گزاره بدیهی نیست.
به شرط درک و باور گزاره بدیهی، گزاره های بدیهی نیازی به اثبات ندارند. به همین ترتیب، اینکه انکار آنها با خود تناقض دارد، نیازی به اثبات ندارد. به این معناست که خود تناقضات موجود در گزاره های بدیهی و تحلیلی متفاوت است.
همه گزاره‌های تحلیلی بدیهی نیستند، و گاهی ادعا می‌شود که همه گزاره‌های بدیهی تحلیلی نیستند: مثلاً علم من به این که آگاه هستم.
استفاده های دیگر[ویرایش]
سخنرانی غیر رسمی[ویرایش]
در گفتار غیررسمی، بدیهی اغلب صرفاً به معنای آشکار است، اما تعریف معرفت‌شناختی دقیق‌تر است.
گزاره های اخلاقی[ویرایش]
گزاره‌های اخلاقی نیز ممکن است بدیهی تلقی شوند، اگرچه مشکل باید که توسط دیوید هیوم توصیف شد معتقد است که هیچ راه منسجمی برای انتقال از یک گزاره مثبت به یک بیانیه هنجاری وجود ندارد.
به عنوان مثال، الکساندر همیلتون گزاره های اخلاقی زیر را به عنوان بدیهی در فدرالیست شماره ۲۳ ذکر کرد:
- ابزار باید متناسب با هدف باشد.
- هر قدرتی باید با هدفش متناسب باشد.
- هیچ محدودیتی برای قدرتی که مقدر شده است هدفی را که خود قادر به محدود کردن نیست، انجام دهد، وجود نداشته باشد.
ادعای معروفی مبنی بر اثبات یک حقیقت اخلاقی در اعلامیه استقلال ایالات متحده آمده است، که می گوید: "ما این حقایق را بدیهی می دانیم، که همه انسان ها یکسان آفریده شده اند، که توسط خالق خود به آنها اعطا شده است. برخی حقوق غیرقابل انکار ، که از جمله آنها می توان به زندگی، آزادی و جستجوی خوشبختی اشاره کرد . از نظر فلسفی، خود گواه بودن این گزاره ها قابل بحث است.
ریاضیات[ویرایش]
در ریاضیات ، بدیهی به این معناست که نیازی به اثبات ندارد زیرا اثبات به آسانی بیانیه است. برای مثال هر عدد زوجی بر ۲ بخش پذیر است. این جمله بدیهی است.