| پیشوند
|
کاربرد
|
نمونه کهن
|
نمونه نوساخته
|
| اَبَر |
این پیشوند برای بیان بزرگنمایی به‌کار می‌رود و هم‌ارزِ super در زبان انگلیسی است. |
ابرمرد، ابررسانا، ابرپیچند.
|
| اَبی |
این پیشوند دیسهٔ دیگرِ «بی» می‌باشد. |
ابیراهی.
|
| اندر |
دیسه‌ای دیگر از «در» است که هم‌ارز inter در زبان انگلیسی است و به معنی درون، میان یا میان دوچیز می‌باشد. |
اندر شدن |
اندرکنش، اندرهلیدن، اندرخورد، اندراختریک، اندرابریک، اندراتمیک.
|
| اَف/آف |
این پیشوند معنی بالا است و همریشه با Up انگلیسی است. |
افراشتن، آفتاب |
افماردن.
|
| آ/ا/ان |
این پیشوند برای نفی به‌کار می‌رود و همریشه و هم‌معنی a/an/ab می‌باشد. |
آوردن، انیران، امرداد |
اریخت.
|
| ارتا/ارد/ |
این پیشوند به معنی راست و درست است و همریشه و هم‌معنی با ortho می‌باشد. |
اردیبهشت، اردکان، اردبیل، اردشیر |
اَرتاساخت، اَرتافکی، اَرتاپزشکی[۱].
|
| ب(۱) |
کاربرد این پیشوند در رساندن مفهوم دارندگی چیزی است و دیسه کوتاه شده «با» است. |
بِخرد، بِهوش.
|
| ب(۲) |
کاربرد دیگر این پیشوند در رساندن تأکید است که با فعل همراه می‌شود. |
بِرفت، بِشد.
|
| با |
کاربرد این پیشوند در رساندن مفهوم دارندگی چیزی است. |
باخرد، باوجدان، باآزرم.
|
| باز |
این پیشوند معنی دوباره می‌دهد. |
بازآمدن، بازگفتن.
|
| بر |
کابرد این پیشوند بیشتر همراه فعل است و معنی بیرون، فرا، بالا یا تأکید می‌دهد. |
برآمدن (طلوع کردن)، بررسیدن، برکندن.
|
| بس |
این پیشوند معنی بسیار و چندین می‌دهد. |
بسپار، بسپارِش.
|
| بی |
کاربرد این پیشوند در رساندن مفهوم نا دارندگی چیزی است. |
بی، بی خرد.
|
| بیش |
این پیشوند معنی زیاد می‌دهد و هم‌ارز hyper در زبان انگلیسی است. |
بیش‌دمی، بیش‌رویش.
|
| پ |
این پیشوند غالباً معنی ضد می‌دهد. |
پیراستن، پالودن.
|
| پاد/پت |
این پیشوند معنی ضد می‌دهد و هم‌ارز anti در زبان انگلیسی است. |
پای زهر |
پادزهر، پادساعت‌گرد، پادگردشگری، پادتن، پادگویی، پتیاره.
|
| پرا(پارا) |
این پیشوند هم‌ارز para در زبان انگلیسی است. |
|
پاراهور، پراسو، پارامغناطیس، پرآسه.
|
| پس |
این پیشوند به معنی عقب (عقبتر از چیزی)؛ بعد (بعد از چیزی) است. |
پسرفت، پس‌بر؛ پسماند، پساویز، پس‌چهر.
|
| پسا |
این پیشوند به معنی بعد (بعد از چیزی) است و هم‌ارز post در زبان انگلسیی است. |
|
پسانوگرایی، پسانوین.
|
| پی |
این پیشوند به معنی پس (پس از چیزی)؛ بعد (بعد از چیزی) است. |
پیامد، پیجو، پیاینده.
|
| پیرا/پر |
این پیشوند به معنی دور و اطراف چیزی است و هم‌ارز peri در زبان انگلیسی است. |
پرستیدن، پراکندن |
پیراپزشکی، پیرادندان، پرناوش، پرگشتن، پیراپزشکی، پیرابین، پیراشامه.
|
| پیش |
این پیشوند به معنی جلو (جلو از چیزی)؛ قبل (قبل از چیزی) است. |
پیشرفتن، پیشبرد؛ پیش نمایش، پیشامد.
|
| تَرا |
این پیشوند که غالباً به معنی ورا (ورای چیزی) است و هم‌ارز trans در زبان انگلیسی است. |
ترجمه |
ترابری، تراگسیلش، ترا فرستادن، ترانهش، تراکنش، ترافرازنده.
|
| تک |
این پیشوند به معنی یک، تنها است و هم‌ارز mono و uni است. |
تک‌نگاری، تکپار.
|
| خر |
این پیشوند به معنی بزرگ است. |
خرمگس، خربت، خرمنج، خروار، خرگوش، خرچنگ.
|
| در |
این پیشوند به معنی درون، میان یا گاهی بیرون می‌باشد. |
درآمدن، درکنش، درماندن، درشمیدن، درکشیدن.
|
| دژ |
این پیشوند به معنی بد، با شیوه بد ویا ناجور به‌کار بردن می‌باشد. |
دژخیم، دژآگاه، دژپیه. |
دژدود، دژگواری.
|
| دُش |
دیسه‌ای دیگر از دژ می‌باشد و هم‌ارز dys در زبان انگلیسی است. |
دشنام، دشمن، دشوار |
دش‌دَمی، دش‌زایی، دش‌آهنگی، دش‌میزی، دش‌اُوباری، دش‌گواری.
|
| ریز
|
این پیشوند به معنی خرد و کوچک است
|
|
ریزگرد، ریزآرایه، ریزموج
|
| ز/هز/آز/ |
این پیشوند غالباً همراه با فعل به‌کار می‌رود و به معنی بیرون و همریشه با ex/ec/e انگلیسی است. |
زدودن، آزمایش، هزینه، هزوارش.
|
| سر |
این پیشوند غالباً همراه با فعل به‌کار می‌رود. |
سرآمدن، سررفتن، سرریز.
|
|
| س/اس/ش/اش |
این پیشوند دیس دیگر پیوشند (ز/هز/آز) است، غالباً همراه با فعل به‌کار می‌رود و به معنی بیرون و همریشه با ex/ec/e انگلیسی است. |
سگالیدن، ستوه، شکافتن |
اسکفتن
|
| فر |
این پیشوند در رساندن مفهوم تکامل، کمال و والایی به‌کار می‌رود. |
فرنشین (رئیس)، فرگشتن (تکامل یافتن)، فرآوری، فرایند.
|
| فرا |
این پیشوند به معنی والا و بالا به‌کار می‌رود. |
فراتاب، فرارفتن. |
فرابری، فرابنفش.
|
| فرو |
این پیشوند به معنی فرود و زیر به‌کار می‌رود. |
فرورفتن |
فروسرخ.
|
| گ |
این پیشوند به معنی سوا و جدا کردن است. |
گداختن، گواردن، گشادن، گزیدن، گریختن.
|
| ن |
این پیشوند معنی "به سوی" و "پایین" می‌دهد. |
نگریستن، نشستن، نوشتن، نبرد، نشیب |
نِپاهِش، نپاهیدن.
|
| نا |
این پیشوند منفی‌ساز است. |
ناجوانمرد، نا خردمند، نارس.
|
| وا |
این پیشوند غالباً همراه با فعل به‌کار می‌رود. |
وارفتن، واماندن. |
واپاشی، واکنش.
|
| ور |
این پیشوند گاهی به معنی بالا به‌کار می‌رود و کلاً معانی متعددی دارد. |
وررفتن، ورآمدن، ور کشیدن.
|
| هم/هن/ان |
این پیشوند هم‌ارز homo در زبان انگلیسی است. |
همراه، هندسه، انباشتن، اندوختن، انجمن |
همایش
|
| هو/خو |
این پیشوند به معنی خوب و نیک می‌باشد و هم‌ارز eu در زبان انگلیسی است. |
هومن، خسرو، خرم، خجیر |
هونهنگ، هوپرورد، هوگواری، هوهسته، هومرگ.
|
