| پیشوند |
کاربرد |
نمونه کهن |
نمونه نوساخته |
| اَبَر |
این پیشوند برای بیان بزرگنمایی به‌کار می‌رود و هم‌ارزِ super در زبان انگلیسی است. |
ابرمرد، ابررسانا، ابرپیچند. |
| اَبی |
این پیشوند دیسهٔ دیگرِ «بی» می‌باشد. |
ابیراهی. |
| اندر |
دیسه‌ای دیگر از «در» است که هم‌ارز inter در زبان انگلیسی است و به معنی درون، میان یا میان دوچیز می باشد. |
اندر شدن |
اندرکنش، اندرهلیدن، اندرخورد، اندراختریک، اندرابریک، اندراتمیک. |
| اَف/آف |
این پیشوند معنی بالا است و همریشه با Up انگلیسی است. |
افراشتن، آفتاب |
افماردن. |
| آ/ا/ان |
این پیشوند برای نفی به‌کار می‌رود و همریشه و هم‌معنی a/an/ab می‌باشد. |
آوردن، انیران، امرداد |
اریخت. |
| ارتا/ارد/ |
این پیشوند به معنی راست و درست است و همریشه و هم‌معنی با ortho می‌باشد. |
اردیبهشت، اردکان، اردبیل |
اَرتاساخت، اَرتافکی، اَرتاپزشکی[۱]. |
| ب(۱) |
کاربرد این پیشوند در رساندن مفهوم دارندگی چیزی است و دیسه کوتاه شده «با» است. |
بِخرد، بِهوش. |
| ب(۲) |
کاربرد دیگر این پیشوند در رساندن تاکید است که با فعل همراه می‌شود. |
بِرفت، بِشد. |
| با |
کاربرد این پیشوند در رساندن مفهوم دارندگی چیزی است. |
باخرد، باوجدان، باآزرم. |
| باز |
این پیشوند معنی دوباره می‌دهد. |
بازآمدن، بازگفتن. |
| بر |
کابرد این پیشوند بیشتر همراه فعل است و معنی بیرون، فرا، بالا و یا تأکید می‌دهد. |
برآمدن (طلوع کردن)، بررسیدن، برکندن. |
| بس |
این پیشوند معنی بسیار و چندین می دهد. |
بسپار، بسپارِش. |
| بی |
کاربرد این پیشوند در رساندن مفهوم نا دارندگی چیزی است. |
بی، بی خرد. |
| بیش |
این پیشوند معنی زیاد می‌دهد و هم‌ارز hyper در زبان انگلیسی است. |
بیش‌دمی، بیش‌رویش. |
| پ |
این پیشوند غالباً معنی ضد می‌دهد. |
پیراستن، پالودن. |
| پاد/پت |
این پیشوند معنی ضد می‌دهد و هم‌ارز anti در زبان انگلیسی است. |
پای زهر، پدرام |
پادزهر، پادساعت‌گرد، پادگردشگری، پادتن، پادگویی، پتیاره. |
| پرا(پارا) |
این پیشوند هم‌ارز para در زبان انگلیسی است. |
|
پاراهور، پراسو، پارامغناطیس، پرآسه. |
| پس |
این پیشوند به معنی عقب (عقبتر از چیزی)؛ بعد (بعد از چیزی) است. |
پسرفت، پس‌بر؛ پسماند، پساویز، پس‌چهر. |
| پسا |
این پیشوند به معنی بعد (بعد از چیزی) است و هم‌ارز post در زبان انگلسیی است. |
|
پسانوگرایی، پسانوین. |
| پی |
این پیشوند به معنی پس (پس از چیزی)؛ بعد (بعد از چیزی) است. |
پیامد، پیجو، پیاینده. |
| پیرا/پر |
این پیشوند به معنی دور و اطراف چیزی است و هم‌ارز peri در زبان انگلیسی است. |
پرستیدن، پراکندن |
پیراپزشکی، پیرادندان، پرناوش، پرگشتن، پیراپزشکی، پیرابین، پیراشامه. |
| پیش |
این پیشوند به معنی جلو (جلو از چیزی)؛ قبل (قبل از چیزی) است. |
پیشرفتن، پیشبرد؛ پیش نمایش، پیشامد. |
| تَرا |
این پیشوند که غالباً به معنی ورا (ورای چیزی) است و هم‌ارز trans در زبان انگلیسی است. |
ترجمه |
ترابری، تراگسیلش، ترا فرستادن، ترانهش، تراکنش، ترافرازنده. |
| تک |
این پیشوند به معنی یک، تنها است و هم‌ارز mono و uni است. |
تک‌نگاری، تکپار. |
| در |
این پیشوند به معنی درون، میان یا گاهی بیرون می‌باشد. |
درآمدن، درکنش، درماندن، درشمیدن، درکشیدن. |
| دژ |
این پیشوند به معنی بد، با شیوه بد ویا ناجور به‌کار بردن می‌باشد. |
دژخیم، دژآگاه، دژپیه. |
دژدود، دژگواری. |
| دُش |
دیسه ای دیگر از دژ می‌باشد و هم‌ارز dys در زبان انگلیسی است. |
دشنام، دشمن، دشوار |
دش‌دَمی، دش‌زایی، دش‌آهنگی، دش‌میزی، دش‌اُوباری، دش‌گواری. |
| ریز |
این پیشوند به معنی خرد و کوچک است |
|
ریزگرد، ریزآرایه، ریزموج |
| ز/هز/آز/ |
این پیشوند غالباً همراه با فعل به‌کار می‌رود و به معنی بیرون و همریشه با ex/ec/e انگلیسی است. |
زدودن، آزمایش، هزینه. |
| سر |
این پیشوند غالباً همراه با فعل به‌کار می‌رود. |
سرآمدن، سررفتن، سرریز. |
|
| س/اس/ش/اش |
این پیشوند دیس دیگر پیوشند (ز/هز/آز) است، غالباً همراه با فعل به‌کار می‌رود و به معنی بیرون و همریشه با ex/ec/e انگلیسی است. |
سگالیدن، ستوه،شکافتن |
اسکفتن |
| فر |
این پیشوند در رساندن مفهوم تکامل، کمال و والایی به‌کار می‌رود. |
فرنشین (رئیس)، فرگشتن (تکامل یافتن)، فرآوری، فرایند. |
| فرا |
این پیشوند به معنی والا و بالا به‌کار می‌رود. |
فراتاب، فرا رفتن. |
فرابری، فرابنفش. |
| فرو |
این پیشوند به معنی فرود و زیر به‌کار می‌رود. |
فرورفتن |
فروسرخ. |
| گ |
این پیشوند به معنی سوا و جدا کردن است. |
گداختن، گواردن، گشادن، گزیدن، گریختن. |
| ن |
این پیشوند معنی "به سوی" و "پایین" می‌دهد. |
نگریستن، نشستن، نوشتن، نبرد |
نِپاهِش، نپاهیدن. |
| نا |
این پیشوند منفی‌ساز است. |
ناجوانمرد، نا خردمند، نارس. |
| وا |
این پیشوند غالباً همراه با فعل به‌کار می‌رود. |
وارفتن، واماندن. |
واپاشی، واکنش. |
| ور |
این پیشوند گاهی به معنی بالا به‌کار می‌رود و کلاً معانی متعددی دارد. |
وررفتن، ورآمدن، ور کشیدن. |
| هم/هن/ان |
این پیشوند هم‌ارز homo در زبان انگلیسی است. |
همراه، هندسه، انباشتن، اندوختن، انجمن |
همایش |
| هو/خو |
این پیشوند به معنی خوب و نیک می‌باشد و هم‌ارز eu در زبان انگلیسی است. |
هومن، خسرو، خرم، خجیر |
هونهنگ، هوپرورد، هوگواری، هوهسته، هومرگ. |
