لوراسیا

نقشهٔ ابرقارهٔ پانگئا در ۲۰۰ میلیون سال پیش. لوراسیا در شمال و گندوانا در جنوب قرار داشتند.

لوراسیا، لورازیا یا لارازیا در جغرافیای دیرینه، شمالی‌ترین قاره از دو ابرقارهٔ لوراسیا و گندوانا بود که همراه با قارهٔ گندوانا در جنوب خود، بخشی از ابرقارهٔ پانگئا را از تقریباً ۵۱۰ تا ۲۰۰ میلیون سال پیش تشکیل می‌داد. این قاره در اواخر دورهٔ تریاسه در حدود ۲۰۰ تا ۱۸۰ میلیون سال پیش و در طی تقسیم ابرقارهٔ پانگئا از گندوانا جدا شد و به‌دنبال این جدایش، میزان بیشتری به سمت شمال حرکت کرد.

لوراسیا از ترکیب دو نام لورنتیا که به کراتون آمریکای شمالی گفته می‌شود و اوراسیا درست شده‌است. زمین‌شناسنان چنین اظهار داشته‌اند که لوراسیا بیشتر سرزمین‌هایی را که امروزه قاره‌های نیمکره شمالی را تشکیل می‌دهند در بر می‌گرفت. مهمترین این سرزمین‌ها شامل لورنتیا (یا هستهٔ قارهٔ آمریکای شمالی)، بالتیکا، سیبریا، قزاقستانیا و کراتون‌های چین شمالی و چین شرقی بود.

خاستگاه

گرچه لوراسیا را به‌عنوان پدیده‌ای میانه‌زیستی می‌شناسند اما باور امروزی بر آن است که همان قاره‌هایی که بعدتر لوراسیا را شکل دادند، خود به‌عنوان ابرقاره‌ای منسجم پس از تقسیم رودینیا در حدود ۱ میلیارد سال پیش نیز وجود داشتند. به‌همین دلیل برای تمیز این قاره از قارهٔ لوراسیا، آن را پروتو-لوراسیا نامیده‌اند. همچنین اعتقاد بر این است که لوراسیا تا پیش از اتصال دوباره‌اش به قاره‌های جنوبی و بعدتر تشکیل ابرقارهٔ پانوتیا در دورهٔ پرکامبرین و وجود آن تا اوایل کامبرین، هنوز دچار اشتقاق نشده بود. لوراسیا نخست تلفیق شد و سپس بر اثر فعالیت‌های تکتونیک‌های صفحه‌ای، رانش قاره‌ای و گسترش بستر دریا تقسیم شد.

گسیختگی و شکل‌گیری دوباره

در دورهٔ کامبرین، بخش عظیمی از لوراسیا در عرض استوایی قرار داشت و هنگامی‌که شروع به تقسیم‌شدن نمود، چین شمالی و سیبری به عرض‌هایی شمالی‌تر از آنچه که توسط فاره در طول ۵۰۰ میلیون سال گذشته اشغال شده‌بود کشیده‌شدند. چین شمالی تا رسیدن به دورهٔ دوونین در نزدیکی مدار قطب شمال قرار گرفته بود و در عصر یخبندان کربونیفری در فاصلهٔ ۳۰۰ تا ۲۸۰ میلیون سال پیش، به‌عنوان شمالی‌ترین سرزمین جهان باقی ماند. در عین حال مدرکی دال بر یخبندان گستردهٔ کربونیفری در قاره‌‌های شمالی در دست نیست. در این دورهٔ سرما، لورنتیا و بالتیکا باردیگر به‌یکدیگر متصل شدند و رشته‌کوه آپالیشین شکل گرفت. همچنین توده‌های وسیع زغال‌سنگ ایجاد شد که تکیه‌گاه اصلی اقتصادهای مناطقی همچون ویرجینیای غربی و بخش‌هایی از پادشاهی متحده و آلمان بوده است.

قارهٔ سیبریا به‌سمت جنوب حرکت کرد و به قزاقستانیا، قاره‌ای کوچک که امروزه گمان می‌رود بر اثر آتشفشانی‌های گسترده‌ای در دورهٔ سیلورین ایجاد شده‌باشد پیوست. هنگامی که این دو قاره به‌یکدیگر متصل شدند، لوراسیا تقریباً دوباره شکل گرفت و با آغاز دورهٔ تریاس، کراتون چین شرقی نیز به لوراسیای در حال تغییر پیوست. لوراسیا سپس با گوندوانا برخورد کرد و پانگئا شکل گرفت. چین شمالی آخرین قاره‌ای بود که با حرکت از عرض‌های تقریباً نزدیک به قطب شمال به‌سوی جنوب به پانگئا پیوست.

تقسیم نهایی

پانگئا در حدود ۲۰۰ میلیون سال پیش شروع به تقسیم‌شدن کرد. در شرق آمریکای شمالی و در شمال غربی آفریقا اقیانوس جدیدی (اقیانوس اطلس) با وجودی‌که گرینلند (متصل به آمریکای شمالی) و اروپا هنوز به‌یکدیگر پیوسته بودند شکل گرفت.

جدایی اروپا از گرینلند در حدود ۵۵ میلیون سال پیش در پایان دورهٔ پالئوسن روی داد و در نهایت لوراسیا به قاره‌هایی تقسیم شد که نامش برگرفته از آنهاست: لورنتیا (آمریکای شمالی امروزی) و اوراسیا (به‌استثنای هند).

منابع

• مشارکت‌کنندگان ویکی‌پدیا. «Laurasia». در دانشنامهٔ ویکی‌پدیای انگلیسی، بازبینی‌شده در ۳۱ اکتبر ۲۰۱۱.