زبان مصری

مصری
r n km.t
پاپیروس ایبرس که جزئیات درمان آسم را شرح می‌دهد (به خط هیراتیک نوشته شده است)
منطقه	در اصل، در سراسر مصر باستان و بخش‌هایی از نوبه (به‌ویژه در دوران پادشاهی‌های نوبی‌ها)
قومیت	مصریان باستان
دوره	اواخر هزاره چهارم پیش از میلاد – قرن نوزدهم میلادی (با انقراض زبان قبطی)؛ هنوز هم به عنوان زبان عبادی کلیساهای ارتدکس قبطی و کلیسای کاتولیک قبطی استفاده می‌شود.
تبار	آفروآسیایی مصری
گویش‌ها	علیا؟ † سفلا؟ † گویش‌های قبطی †
سامانه نوشتاری	هیروگلیف مصری، هیروگلیف‌های پیوسته، هیراتیک، دموتیک و قبطی (بعدها، گاهی، خط عربی در ترجمه‌های دولتی و خط لاتین در آوانویسی‌های پژوهشگران و چندین فرهنگ لغت هیروگلیف))
کدهای زبان
ایزو ۲–۶۳۹	egy (همچنین cop برای قبطی)
ایزو ۳–۶۳۹	egy (همچنین cop برای قبطی)
گلاتولوگ	egyp1246
زبان‌شناسی	11-AAA-a

زبان مصری (انگلیسی: Egyptian language) یا مصری باستان (انگلیسی: Ancient Egyptian؛ ‏r n kmt؛ ‏ 'گویش مصر')، یکی از شاخه‌های خاموش زبان‌های آفروآسیایی است که در مصر باستان تکلم می‌شد. امروزه این زبان از طریق پیکره متنی بازماندهٔ فراوانی شناخته می‌شود؛ متونی که پس از رمزگشایی خطوط باستانی مصری در اوایل قرن نوزدهم، در دسترس دنیای مدرن قرار گرفتند.

زبان مصری یکی از کهن‌ترین زبان‌های نوشتاری شناخته‌شده در تاریخ بشر است که نخستین‌بار در اواخر هزاره چهارم پیش از میلاد به خط هیروگلیف مصری ثبت شد. این زبان همچنین طولانی‌ترین دوره ثبت نوشتاری را در میان زبان‌های انسانی دارد و آثار مکتوب آن بیش از ۴۰۰۰ سال را در بر می‌گیرد. شکل کلاسیک این زبان، که به «مصری میانه» معروف است، زبان گفتاری محلی رایج در دوره پادشاهی میانه مصر بود و تا دوران رومیان، زبان ادبی مصر باقی ماند.

تا اروپای دوران باستان، زبان گفتاری مصری به گونه‌ای موسوم به «دِموتیک» تحول یافته بود، و در دوران رومی نیز به گویش‌های مختلف زبان قبطی تقسیم شد. این گویش‌ها در نهایت پس از فتح مصر به‌دست مسلمانان، جای خود را به زبان عربی دادند؛ هرچند قبطی بُحیری همچنان به عنوان زبان نیایشی کلیسای ارتدکس قبطی مورد استفاده قرار دارد.

جستارهای وابسته

• ادبیات مصر باستان
• زبان قبطی
• زبان مصری محاوره‌ای
• هیروگلیف مصری
• هیراتیک
• عددنویسی مصری

کتاب‌شناسی

• Allen, James P. (2000). Middle Egyptian: An Introduction to the Language and Culture of Hieroglyphs. Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-65312-1.
• Allen, James P. (2014). Middle Egyptian: An Introduction to the Language and Culture of Hieroglyphs, Third Edition. Cambridge University Press. ISBN 978-1-107-66328-2.
• Allen, James P. (2013). The Ancient Egyptian Language: An Historical Study. Cambridge University Press. ISBN 978-1-107-66467-8.
• Christidēs, Anastasios-Phoivos; Arapopoulou, Maria; Chritē, Maria (2007). A History of Ancient Greek: From the Beginnings to Late Antiquity. Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-83307-3.
• Haspelmath, Martin (2001). Language Typology and Language Universals: An International Handbook. Walter de Gruyter. ISBN 3-11-017154-6.
• Bard, Kathryn A. (1999). Encyclopedia of the Archaeology of Ancient Egypt. Routledge. ISBN 0-415-18589-0.
• Callender, John B. (1975). Middle Egyptian. Undena Publications. ISBN 978-0-89003-006-6.
• Loprieno, Antonio (1995). Ancient Egyptian: A Linguistic Introduction. Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-44384-5.
• Meyers, Eric M. (1997). The Oxford Encyclopedia of Archaeology in the Near East.
• Satzinger, Helmut (2008). "What happened to the voiced consonants of Egyptian?" (PDF). Vol. 2. Acts of the X International Congress of Egyptologists. pp. 1537–1546. Archived (PDF) from the original on 2014-08-15.
• Schenkel, Wolfgang (1990). Einführung in die altägyptische Sprachwissenschaft. Darmstadt: Wissenschaftliche Buchgesellschaft.
• Schenkel, Wolfgang (2012). Tübinger Einführung in die klassisch-ägyptische Sprache und Schrift, 7th rev. ed. Tübingen: Pagina.
• Vycichl, Werner (1983). Dictionnaire Étymologique de la Langue Copte. Leuven. ISBN 9782-7247-0096-1.
• Vycichl, Werner (1990). La Vocalisation de la Langue Égyptienne. Cairo: IFAO. ISBN 9782-7247-0096-1.

• Takács, Gábor (2011). "Semitic-Egyptian Relations". In Weninger, Stefan (ed.). The Semitic Languages: An International Handbook. de Gruyter Mouton.
• Allen, James P. (2020). Ancient Egyptian Phonology. Cambridge University Press. doi:10.1017/9781108751827. ISBN 978-1-108-48555-5. S2CID 216256704.
• Rubin, Aaron D. (2013). "Egyptian and Hebrew". In Khan, Geoffrey; Bolozky, Shmuel; Fassberg, Steven; Rendsburg, Gary A.; Rubin, Aaron D.; Schwarzwald, Ora R.; Zewi, Tamar (eds.). Encyclopedia of Hebrew Language and Linguistics. Leiden and Boston: Brill Publishers. doi:10.1163/2212-4241_ehll_EHLL_COM_00000721. ISBN 978-90-04-17642-3.
• Mattessich, Richard (2002). "The oldest writings, and inventory tags of Egypt". Accounting Historians Journal. 29 (1): 195–208. doi:10.2308/0148-4184.29.1.195. JSTOR 40698264. S2CID 160704269. Archived from the original on 31 December 2019.

منابع آکادمیک و کتاب‌های دانشگاهی

مرورهای کلی

• Allen, James P., The Ancient Egyptian Language: An Historical Study, Cambridge University Press, 2013. شابک ‎۹۷۸−۱−۱۰۷−۰۳۲۴۶−۰ (hardback), شابک ‎۹۷۸−۱−۱۰۷−۶۶۴۶۷−۸ (paperback).
• Loprieno, Antonio, Ancient Egyptian: A Linguistic Introduction, Cambridge University Press, 1995. شابک ‎۰−۵۲۱−۴۴۳۸۴−۹ (hardback), شابک ‎۰−۵۲۱−۴۴۸۴۹−۲ (paperback).
• Peust, Carsten (1999). Egyptian Phonology: An Introduction to the Phonology of a Dead Language. Peust & Gutschmidt. doi:10.11588/diglit.1167. ISBN 3-933043-02-6.
• Vergote, Jozef, "Problèmes de la «Nominalbildung» en égyptien", Chronique d'Égypte 51 (1976), pp. 261–285.
• Vycichl, Werner, La Vocalisation de la Langue Égyptienne, IFAO, Cairo, 1990. شابک ‎۹۷۸۲−۷۲۴۷−۰۰۹۶−۱.

دستور زبان

• Allen, James P., Middle Egyptian: An Introduction to the Language and Culture of Hieroglyphs, first edition, Cambridge University Press, 1999. شابک ‎۰−۵۲۱−۶۵۳۱۲−۶ (hardback) شابک ‎۰−۵۲۱−۷۷۴۸۳−۷ (paperback).
• Beylage, Peter, Middle Egyptian, Eisenbrauns, 2018. شابک ‎۹۷۸−۱۵۷۵۰۶۹۷۷۷
• Borghouts, Joris F., Egyptian: An Introduction to the Writing and Language of the Middle Kingdom, two vols., Peeters, 2010. شابک ‎۹۷۸−۹−۰۴۲−۹۲۲۹۴−۵ (paperback).
• J. Cerny, S. Israelit-Groll, C. Eyre, A Late Egyptian Grammar, 4th, updated edition – Biblical Institute; Rome, 1984
• Collier, Mark, and Manley, Bill, How to Read Egyptian Hieroglyphs: A Step-by-Step Guide to Teach Yourself, British Museum Press (شابک ‎۰−۷۱۴۱−۱۹۱۰−۵) and University of California Press (شابک ‎۰−۵۲۰−۲۱۵۹۷−۴), both 1998.
• Gardiner, Sir Alan H., Egyptian Grammar: Being an Introduction to the Study of Hieroglyphs, Griffith Institute, Oxford, 3rd ed. 1957. شابک ‎۰−۹۰۰۴۱۶−۳۵−۱.
• Hoch, James E., Middle Egyptian Grammar, Benben Publications, Mississauga, 1997. شابک ‎۰−۹۲۰۱۶۸−۱۲−۴.
• Junge, Friedrich, Late Egyptian Grammar: An Introduction, Griffith Institute, Oxford, 2005. شابک ‎۰−۹۰۰۴۱۶−۸۵۸
• Selden, Daniel L., Hieroglyphic Egyptian: An Introduction to the Language and Literature of the Middle Kingdom, University of California Press, 2013. شابک ‎۹۷۸−۰−۵۲۰−۲۷۵۴۶−۱ (hardback).

فرهنگ‌های لغت

• Erman, Adolf; Grapow, Hermann (1926–1961). Wörterbuch der ägyptischen Sprache [Dictionary of the Egyptian Language] (به آلمانی). Berlin: Akademie-Verlag. ISBN 978-3-05-002264-2.
• Faulkner, Raymond O., A Concise Dictionary of Middle Egyptian, Griffith Institute, Oxford, 1962. شابک ‎۰−۹۰۰۴۱۶−۳۲−۷ (hardback).
• Lesko, Leonard H., A Dictionary of Late Egyptian, 2nd ed., 2 vols., B. C. Scribe Publications, Providence, 2002 et 2004. شابک ‎۰−۹۳۰۵۴۸−۱۴−۰ (vol.1), شابک ‎۰−۹۳۰۵۴۸−۱۵−۹ (vol. 2).
• Shennum, David, English-Egyptian Index of Faulkner's Concise Dictionary of Middle Egyptian, Undena Publications, 1977. شابک ‎۰−۸۹۰۰۳−۰۵۴−۵.
• Bonnamy, Yvonne and Sadek, Ashraf-Alexandre, Dictionnaire des hiéroglyphes: Hiéroglyphes-Français, Actes Sud, Arles, 2010. شابک ‎۹۷۸−۲−۷۴۲۷−۸۹۲۲−۱.
• Vycichl, Werner, Dictionnaire Étymologique de la Langue Copte, Peeters, Leuven, 1984. شابک ‎۲−۸۰۱۷−۰۱۹۷−۱.
• de Vartavan, Christian, Vocalised Dictionary of Ancient Egyptian (Open Access), Projectis Publishing, London, 2022. شابک ‎۹۷۸−۱−۹۱۳۹۸۴−۱۶−۸. [Free PDF download: https://www.academia.edu/101048552/Vocalised_Dictionary_of_Ancient_Egyptian_Open_Access_]

واژه‌نامه‌های برخط

• The Beinlich Wordlist, an online searchable dictionary of ancient Egyptian words (translations are in German).
• Thesaurus Linguae Aegyptiae, an online service available from October 2004 which is associated with various German Egyptological projects, including the monumental Altägyptisches Wörterbuch بایگانی‌شده در ۱۴ دسامبر ۲۰۲۰ توسط Wayback Machine of the Berlin-Brandenburgische Akademie der Wissenschaften (Berlin-Brandenburg Academy of Sciences and Humanities, Berlin, Germany).
• Mark Vygus Dictionary 2018, a searchable dictionary of ancient Egyptian words, arranged by glyph.

• نکته مهم: دستور زبان‌ها و فرهنگ لغت‌های قدیمی سر ارنست آلفرد تامپسون والیس باج مدت‌هاست که توسط مصرشناسان منسوخ‌شده تلقی می‌شوند، اگرچه این کتاب‌ها هنوز برای خرید در دسترس هستند.