تار عصبی

تار عصبی
عکاسی ریزنگاری showing nerve fibers in a nerve root. HPS stain.
جزئیات
لاتین	neurofibra
شناسه‌ها
سرعنوان پزشکی	Nerve+Fibers
Code	TA A14.0.00.001
واژگان کالبدشناسی

یک رشته یا تار عصبی که فیبر عصبی (به انگلیسی: Nerve fiber) نیز خوانده می شود، در ارتباط با یک آکسون در دستگاه عصبی است که دارای غلاف میلین یا فاقد آن است.در یک عصب محیطی، واژه رشته عصبی در مورد یک آکسون با سلول‌های شوان و غلاف اندونوریوم اش به کار می رود.نکته ای که باید توجه داشت این است که فیبرهای حسی محیطی دارای دندریت‌های بلند و آکسون‌های کوتاه هستند.فیبرهای حرکتی محیطی از آکسون‌های بلند و دندریت‌های کوتاه تشکیل می شوند.برای دندریت‌های بلند فیبرهای آوران نیز واژه آکسون به کار می رود، چون از نظر ساختاری این نوع دندریت‌ها و آکسون فیبرهای وابران مشابه هستند.بنابراین، یک فیبر عصبی محیطی شامل یک آکسون(یا دندریت بلند)، غلاف میلین(درصورت وجود)، سلول‌های شوان و اندونوریوم است.

یک رشته عصبی در دستگاه عصبی مرکزی، فاقد غلاف اندونوریوم است.رشته‌های عصبی در دستگاه عصبی مرکزی و دستگاه عصبی محیطی یافت می شوند.در دستگاه عصبی مرکزی، غلاف میلین از طریق سلول‌های نوروگلیا(نوع الیگودندروسیت) ایجاد می گردد.سلول‌های شوان، وظیفه ساخت غلاف میلین را در دستگاه عصبی محیطی برعهده دارند.

انواع تار یا فیبر عصبی

انواع تار در دستگاه عصبی عبارتند از:

• برهنه: فاقد پوشش بوده و خاکستری رنگ هستند.
• با غلاف شوان وبدون میلین : خاکستری رنگ هستند.در آکسون‌های بدون میلین، سلول‌های شوان پوشش نازکی را برای آکسون رشته عصبی ایجاد می کنند(در دستگاه عصبی محیطی).
• با غلاف میلین و بدون شوان : سفید رنگ می‌باشند. ماده میلین توسط سلول‌های نوروگلیا ساخته می‌شود.سلول‌های نوروگلیا، وظیفه ساخت میلین را در دستگاه عصبی مرکزی برعهده دارند.
• میلین دار و با غلاف شوان : سفید رنگ می‌باشند. ماده میلین توسط سلول‌های شوان ساخته می‌شود.

دراین گونه تارها، به فاصله هر یک تا دو میلی متر، تار عصبی فاقد پوشش میلینی است که به آن گره رانویه گویند.

تارهای عصبی مرکزی

تارهای عصبی مرکزی همانند رشته‌های دستگاه عصبی محیطی، از نظر قطر، سرعت هدایت عصبی و وجود میلین(یا عدم وجود آن) متفاوت هستند.فیبرهای عصبی در دستگاه عصبی مرکزی مجتمع می شوند و راه‌های عصبی مختلفی را ایجاد می کنند.راه‌های صعودی در انتقال اطلاعات حسی به بخش‌های مختلف مغز(همانند مخچه، قشر مغز و ساقه مغز)نقش دارند.راه‌های نزولی همانند راه هرمی و یا راه‌های خارج هرمی از اجتماع فیبرهای ایجاد می شوند که از مغز(قشر مغز یا ساقه مغز) تا نخاع امتداد داشته و در کنترل حرکت نقش دارند.

انواع تار عصبی محیطی

هر عصب محیطی ممکن است شامل یک یا ترکیبی از تارهای عصبی ذیل باشد:

• تارهای عصبی حسی
• تارهای عصبی حرکتی
• تارهای عصبی خودکار

اجزای تار عصبی محیطی

مجموعه تارها یا فیبرهای عصبی یک عصب محیطی را ایجاد می کنند و هر تار عصبی محیطی خود از قسمت‌های زیر تشکیل می گردد:

• آکسون
• آکسولم که آکسون را احاطه می کند.
• غلاف میلین که ممکن است در بعضی از تارها وجود نداشته باشد.
• غلاف شوان که از سلول‌های شوان تشکیل شده است که به این غلاف نورولم یا نورولما نیز گفته می شود.
• لوله یا غلاف اندونوریوم

طبقه بندی تارهای عصبی محیطی

فیبرهای عصبی محیطی، بر اساس قطر شامل سه گروه هستند:

• گروه A .قطورترین فیبرهای حاوی میلین بوده و فیبرهای بدنی(سوماتیک) آوران و وابران در این گروه قرار می گیرند.فیبرهای گروه A، خود شامل چهار دسته آلفا، بتا، گاما و دلتا است.
• گروه B .شامل رشته‌های حاوی میلین نوع پیش عقده ای(Preganglionic) در دستگاه عصبی خودکار هستند.
• گروه C .این گروه فاقد میلین بوده و سرعت هدایت عصبی بسیار پایینی دارند.این فیبرها بیش از نیمی از رشته‌های حسی بیشتر اعصاب محیطی و کلیه رشته‌های پس عقده ای(Postganglionic) دستگاه عصبی خودکار را تشکیل می دهند.گروه C، حس‌های درد، درجه حرارت، لمس و خارش را انتقال می دهند و دارای فیبر حسی IV هستند.

رشته‌های حرکتی گروه A

این فیبرها سه نوع هستند که عبارتنداز:

• نوع A alpha .سرعت هدایت بالایی دارند.فیبرهای خارج دوک عضلانی، ازطریق این گروه عصب دهی می گردند و نورون آنها به نام نورون حرکتی آلفا خوانده می شوند.نورون‌های حرکتی آلفا به عضلات خارج دوکی آهسته و سریع می روند.
• نوع A beta .این گروه، فیبرهای دوک عضلانی را عصب رسانی می کنند و همچنین انشعاباتی به عضلات خارج دوکی آهسته می دهند.
• نوع A gamma .فیبرهای دوک عضلانی را عصب دهی می کنند.نورون‌های این رشته‌ها به نام نورون حرکتی گاما نامیده می شوند.

رشته‌های حسی گروه A

رشته‌های حسی گروه A، شامل سه دسته ذیل هستند:

• نوع A alpha.دو نوع وجود دارد که عبارتنداز:

1-گیرنده‌های اولیه دوک عضلانی که دارای فیبر حسی Ia هستند.

2-اندام وتری گلژی که دارای فیبر حسی Ib هستند.

• نوع A beta.دو نوع اصلی گیرنده حسی در این دسته عبارتنداز:

1-گیرنده‌های ثانویه دوک عضلانی که دارای فیبر حسی II هستند.

2-گیرنده‌های مکانیکی پوستی که دارای فیبر حسی II هستند.گیرنده‌های مکانیکی یا مکانورسپتورها، گیرنده هایی هستند که به نیروهای مکانیکی همانند لمس، کشش، فشار و حس موقعیت مفصل پاسخ می دهند.

• نوع A delta.دارای گیرنده‌های درد و سرما و بعضی از گیرنده‌های لمسی بوده که دارای فیبر حسی III هستند.

جستارهای وابسته

• آکسون
• عصب محیطی
• بافت همبند در دستگاه عصبی محیطی
• دسته عصبی
• دوک عضلانی

منابع

• آرتور گایتون، جان ادوارد هال. «فیزیولوژی عصبی». در فیزیولوژی پزشکی گایتون. ترجمهٔ احمدرضا نیاورانی. سماط، ۱۳۸۶. شابک ‎۹۶۴-۵۷۸۹-۹۸-۲. 
• تونی اسمیت، سو دیویدسن. مغز و سیستم عصبی. ترجمهٔ عباس تیرگانی، بیژن معصوم. نشر سنبله، ۱۳۸۴. ISBN 964-392-071-2. 
• پ. لاژه. بیولوژی و فیزیولوژی عصبی. ترجمهٔ علی حائری روحانی. انتشارات دانشگاه تهران، ۱۳۷۵. 
• نراقی، محمد علی؛ حاجی حسینی، داود.ترجمه: نوروآناتومی W.C. Wongck.انتشارات جعفری.
• میناگر، علیرضا و وثوق آزاد، ژاک. ترجمه: نوروآناتومی پایه و کاربردی پروفسور فیتزجرالد.انتشارات دانش پژوه.
• برزکار، ابراهیم.ساختار و عملکرد سیستم عصبی-عضلانی.چاپ اول.بهار 1385.شابک:8-7688-06-964
• شادان، فرخ.ترجمه: فیزیولوژی پزشکى پروفسور آرتورگایتون. جلد دوم، انتشارات شرکت سهامى چهر.

• Williams & Warwick/ Gray's Anatomy.THIRTY-SEVENTH EDITION.ISBN ۰ ۴۴۳ ۰۴۱۷۷ ۶
• http://www.boddunan.com/education/20-medicine-a-surgery/12730-nerve-fiber-types-and-function.html