پرش به محتوا

۲۰۰۱: ادیسه فضایی (فیلم)

از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد
۲۰۰۱: ادیسه فضایی
A painted image of a space station suspended in space, in the background the Earth is visible. Above the image appears "An epic drama of adventure and exploration" in blue block letters against a white background. Below the image in a black band, the title "2001: a space odyssey" appears in yellow block letters.
پوستر انتشار سینمایی، کار رابرت مک‌کار
کارگرداناستنلی کوبریک
تهیه‌کنندهاستنلی کوبریک
فیلمنامه‌نویس
بازیگران
فیلم‌بردارجفری آنسورث
تدوین‌گرری لاوجوی
شرکت
تولید
توزیع‌کنندهمترو گلدوین میر
تاریخ‌های انتشار
  • ۲ آوریل ۱۹۶۸ (۱۹۶۸-04-۰۲) (تئاتر آپ‌تان)[۱]
  • ۳ آوریل ۱۹۶۸ (۱۹۶۸-۰۴-۰۳) (ایالات متحده)[۱]
  • ۱ مه ۱۹۶۸ (۱۹۶۸-0۵-۰۱) (بریتانیا)[۱]
مدت زمان
۱۳۹ دقیقه[۲]
کشور
  • بریتانیا
  • ایالات متحده
زبانانگلیسی
هزینهٔ فیلم۱۰٫۵ میلیون دلار[۳]
فروش گیشه۱۴۶ میلیون دلار[۴]

۲۰۰۱: ادیسه فضایی[۵][۶][۷] (به انگلیسی: ‎2001: A Space Odyssey) یک فیلم علمی تخیلی و حماسی[۸][۹] محصول سال ۱۹۶۸ آمریکا-بریتانیا به کارگردانی و تهیه‌کنندگی استنلی کوبریک است. فیلم‌نامه آن توسط کوبریک و آرتور سی کلارک و تا حدودی متأثر از داستان کوتاه کلارک با نام «نگهبان» (به انگلیسی: The Sentinel) نوشته شده است. کلارک همزمان یک رمان با عنوان همین فیلم را نیز نوشت که پس از پخش شدن فیلم آن را پخش کرد. داستان این فیلم در رابطه با چند رویارویی میان بشر و یک تک‌سنگ (مونولیت) سیاه اسرارآمیز است که ظاهراً در تکامل انسان اثرگذار بوده و در سفر به سیاره مشتری، از سوی یکی از آن مونولیت‌ها، سیگنالی نیز فرستاده می‌شود.

این فیلم در چهار پرده مجزا ساخته شده که در پرده نخست دنیل ریچر نقش «ماه‌نگر» را ایفا می‌کند و ویلیام سیلوستر نقش دکتر هی‌وود آر. فلوید را در پرده دوم ایفا می‌کند. کیر دوله (در نقش دکتر دیوید بومن) و گری لاک‌وود (در نقش دکتر فرانک پول) ستاره‌های پرده سوم فیلم هستند که به عنوان فضانورد سوار بر در سفینهٔ دیسکاوری ۱ هستند و به سیاره مشتری سفر می‌کنند. در پرده سوم از صدای داگلاس رین نیز به عنوان رایانه علمی هال ۹۰۰۰ که تقریباً کنترل تمام سفینه را در اختیار دارد استفاده شده است. چهارمین و آخرین پردهٔ فیلم مربوط به سفر دیوید بومن به آنسوی بی‌نهایت را دربرمی‌گیرد. این فیلم توسط شرکت مترو گلدوین میر آمریکا تهیه و توزیع شده و عمدتاً مراحل ساخت آن در انگلستان انجام شده است و از ویژگی‌های استودیویی بریتیش ام‌جی‌ام (تابع شرکت ام‌جی‌ام) استفاده شده که از جمله آخرین فیلم‌هایی بوده که در آن استودیو پیش از بسته‌شدنش در سال ۱۹۷۰ استفاده شده بود.[۱۰]

این فیلم با همکاری شرکتی که متعلق به استنلی کوبریک بود «استنلی کوبریک پروداکشن» نیز تهیه شده است. کوبریک که فیلمبرداری دو فیلم قبل خود را نیز در انگلستان انجام داده بود تصمیم گرفت که برای ساخت فیلم اودیسه فضایی در آنجا مستقر شود. اگرچه این فیلم یک ماه پیش از انتشارش در ایالات متحده آمریکا، در بریتانیا پخش شده، اما دانشنامه بریتانیکا این فیلم را یک فیلم آمریکایی می‌داند.[۱۱] منابع دیگر این فیلم را یک محصول آمریکایی، انگلیسی یا مشترکاً ساخته‌شده توسط هر دو کشور می‌دانند.[۱۲] از نظر موضوعی این فیلم با موضوعاتی از قبیل تکامل بشر، تکنولوژی، هوش مصنوعی و زندگی بیرون از زمین سر و کار دارد. همچنین فیلم از لحاظ دقت علمی، جلوه‌های ویژهٔ پیشرو، تصویرسازی مبهم، استفاده از صدا به جای روش‌های روایت سنتی و همچنین دیالوگ‌های مینیمالیست قابل ذکر است. موسیقی فیلم حاصل پیوندی است که کوبریک میان حرکت چرخان ماهواره و رقصنده‌های والتز ایجاد کرده است که در نهایت منجر به استفاده از قطعه «دانوب آبی» از یوهان اشتراوس دوم[۱۳] و یک پوئم سمفونیک از ریشارد اشتراوس با نام چنین گفت زرتشت (که برای تصویرسازی مفهوم فلسفهٔ ابرانسان در کتاب چنین گفت زرتشت نیچه استفاده شده) است.[۱۴][۱۵]

با وجود اینکه این فیلم در ابتدا واکنش‌ها و نقدهای مختلفی را از سوی تماشاگران و منتقدان دریافت کرد اما کم-کم هواداران خود را بدست آورد و به یکی از پرفروش‌ترین فیلم‌ها تبدیل شد. چند سال پس از پخش اول فیلم، این فیلم ناگهان به عنوان پرفروش‌ترین عرضه تصویری از ۱۹۶۸ به بعد در آمریکای شمالی تبدیل شد. امروزه این فیلم به عنوان یکی از شناخته‌شده‌ترین فیلم‌ها در دنیا است و از سوی منتقدین، تماشاگران و فیلمسازان به عنوان یکی از بزرگ‌ترین و تاثیرگذارترین فیلم‌ها در طی زمان یاد می‌شود. در سال ۲۰۰۲ و از سوی مجله فیلم سایت اند ساوند، این فیلم از سوی منتقدین در جایگاه ششم ده فیلم برتر، پس از فیلم داستان توکیو قرار گرفت[۱۶] که در سال ۲۰۱۲ نیز این جایگاه را حفظ کرد و همچنین از نظرسنجی که توسط کارگردانان در این مجله انجام گرفت به عنوان دومین فیلم برتری که در طی زمان ساخته شده انتخاب شد.[۱۷] در نظرسنجی سال ۲۰۲۲ نشریه سایت اند ساوند، این فیلم از نظر منتقدان در جایگاه ششم و از نظر کارگردان‌ها در جایگاه نخست قرار گرفت.[۱۸][۱۹] این فیلم نامزد چهار جایزه اسکار شد که جایزه بهترین جلوه‌های بصری را به‌دست‌آورد. دنباله‌ای با نام ۲۰۱۰: سالی که ما ارتباط برقرار کردیم به کارگردانی پیتر هایمز در سال ۱۹۸۴ منتشر شد.

نام فیلم

[ویرایش]

واژه یونانی اُدیسه (به یونانی: Ὀδύσσεια) امروزه در ادبیات انگلیسی به معنای «سفری بلند و پر از تجربه» به‌کار می‌رود. اصلیت این واژه به ادیسه اثر هومر بازمی‌گردد (ادیسه به معنای سفر odyssey و ادیسه هومر Odyssey نوشته می‌شوند).[۲۰]

این فیلم روایت یک سفر فضایی است اما این سفر بیشتر جنبه استعاره‌ای دارد.[۲۱] نام ۲۰۰۱: یک ادیسه فضایی، به خودیِ خود پرده از محتوای اسطورهای درونش برمی‌دارد و نام ادیسه هومر را به یاد می‌آورد. هر دو اثر (ادیسه هومر و ادیسه کوبریک) نمایشی از سفر یک قهرمان و همراهانش به دنیایی ناشناخته هستند، سفرهایی که هر یک به مقتضای فناوری زمان خود انجام می‌شوند. هر دو در بازگشت به خانهٔ پروتاگونیستی به اوج می‌رسند که تنها بازماندهٔ سفر ماجراجویانه خود هستند.[۲۲]

داستان

[ویرایش]

داستانی در چهار پرده: داستان ۲۰۰۱ در ۴ پرده روایت می‌شود. روایت اول به نخستین روزهای حضور انسانیان بر سیاره ما بر می‌گردد. در داستانی طولانی و بدون دیالوگ، فیلم به نمایش نماهایی از زندگی نخستین راست‌قامتان روی زمین می‌پردازد. در بین زندگی روزمره آن‌ها ناگهان تخته‌سنگی سیاهرنگ در محل زندگی آن‌ها ظاهر می‌شود که به نظر می‌رسد بر روند تکامل و رشد این موجودات نقش بازی می‌کند. جزئیات بیش‌تر از تأثیر این تخته سنگ بیگانه در روند رشد این نخستی‌ها در کتاب آمده است. تحت تأثیر آموزه‌ها و تأثیرات این تخته‌سنگ موجودات اولیه شروع به همکاری با یکدیگر برای تصاحب منابع موجود (چشمه آب) می‌کنند و موفق به استفاده از ابزارهای اولیه می‌شوند. استخوانی که نقش سلاحی اولیه‌ای را بازی می‌کند در نمایی خیره‌کننده از فیلم وقتی از سوی یکی از نخستی‌ها به هوا پرتاب می‌شود پیچ‌وتاب می‌خورد و بیننده را با خود به جهشی عظیم و چند میلیون ساله در تاریخ می‌برد و در نهایت ساختاری شبیه آن استخوان در مدار زمین دیده می‌شود که سلاحی مدرن و فضایی است. بدین ترتیب به آغاز قرن ۲۱ می‌رسیم. ایستگاهی مداری به عنوان پایگاهی برای سفر میان زمین و پایگاه‌های موجود روی ماه بنا شده است که با چرخش به دور محور خود گرانشی مصنوعی را تولید می‌کند. دانشمندی از طریق این ایستگاه به ماه می‌رود تا در پایگاهی تحقیقاتی به بررسی کشف تازه‌ای بپردازد. کاوشگرهای ماه منطقه‌ای دربردارنده ناهنجاری مغناطیسی شدیدی پیدا کرده‌اند. با حفاری اطراف آن، دانشمندان متوجه وجود تخته سنگ سیاهی می‌شوند که گویی چند میلیون سال پیش زیر خاک ماه دفن شده است. این سنگ زمانی که اولین بار نور خورشید را بر خود می‌بیند، موجی الکترومغناطیسی به سوی مشتری می‌فرستد. بخش سوم فیلم ماجرای مأموریتی به سوی مشتری است. خدمه این مأموریت غیر از دو نفر در خواب مغناطیسی قرار دارند و غیر از رایانه اصلی این مجموعه هیچ‌کس از هدف اصلی مأموریت خبر ندارد. کامپیوتر اصلی به نام هال ۹۰۰۰ (HAL 9000) مدیر اصلی و چشم و گوش سفینه است؛ اما در جریان این سفر به دلایلی – که به ویژه در کتاب و بخشی از آن در کتاب‌های بعدی کلارک دربارهٔ این داستان مشخص می‌شود – شروع به طغیان می‌کند و تصمیم به از بین بردن خدمه سفینه می‌برد و در نهایت یکی از فضانوردان به نام دیوید بومن می‌تواند او را از کار بیندازد و با هدف اصلی مأموریت آشنا می‌شود. بدین ترتیب بخش آخر فیلم که به سفر شگفت‌انگیز و افسون‌کننده بومن و گذر او از دروازه ستاره‌ای است آغاز می‌شود؛ سفری که در آن بومن تجربه‌ای شگفت را پشت سر می‌گذارد و همچون جنینی در کنار سیاره ما گویی دوباره قصد تولد دارد. سفر پرماجرای بومن چون سفر اسطوره‌ای اودیسه سفری برای بازگشت است، اما آنکه برمی‌گردد با آنکه سفر را آغاز کرده است، تفاوت‌های بنیادینی خواهد داشت.

بازیگران

[ویرایش]

جوایز

[ویرایش]
  • ۱۹۶۸ اسکار
    • برنده بهترین جلوه‌های ویژه تصویری برای استنلی کوبریک
    • نامزد بهترین طراحی صحنه
    • نامزد بهترین کارگردانی برای استنلی کوبریک
    • نامزد بهترین فیلم‌نامه غیر اقتباسی برای استنلی کوبریک و آرتور سی کلارک
  • ۱۹۶۸ بفتا
    • برنده بهترین طراحی صحنه
    • برنده بهترین فیلمبرداری برای جفری آنسورث
    • برنده بهترین ساندتراک برای وینستون رایدر
    • نامزد بهترین فیلم

جستارهای وابسته

[ویرایش]

منابع

[ویرایش]

ارجاعات

[ویرایش]
  1. ↑ ۱٫۰ ۱٫۱ ۱٫۲ Coate, Michael. "The Original Reserved-Seat Roadshow Engagements Of "2001: A Space Odyssey"". in70mm.com. Archived from the original on 23 July 2023. Retrieved 12 July 2023.
  2. ↑ Maslin, Janet (14 April 1985). "Home video; New cassettes: From Kubrick To Saint-Exupery". نیویورک تایمز. Archived from the original on 15 July 2023. Retrieved 30 July 2023.
  3. ↑ (Geduld 1973، ص. 27)
  4. ↑ "2001: A Space Odyssey (1968)". Box Office Mojo. IMDbPro. Archived from the original on 4 November 2019. Retrieved 2 October 2019.
  5. ↑ شقاقی، حسین (آبان ۱۳۹۱). «آن تخته سنگ کذایی: تحلیلی از فیلم ۲۰۰۱: یک ادیسه فضایی». حکمت و معرفت. مؤسسه اطلاعات. سال هفتم (۸): ۲۹–۲۴. شاپا 1735-9333.
  6. ↑ «۲۰۰۱ ادیسه فضایی». سینمارسانه. بایگانی‌شده از اصلی در ۶ فوریه ۲۰۱۵. دریافت‌شده در ۱۷ ژانویه ۲۰۱۵.
  7. ↑ «یک اودیسه فضایی ساخته استنلی کوبریک؛ شور و شوق دستیابی به ناشناخته‌ها». همشهری آنلاین. ۳۰ مهر ۱۳۹۳. دریافت‌شده در ۱۷ ژانویه ۲۰۱۵.
  8. ↑ Hirsch, Foster (1972). The Hollywood epic. Barnes. p. 13. ISBN 978-0-498-01747-6.
  9. ↑ Homer in the Twentieth Century. Oxford University Press. 1972. p. iii. ISBN 978-0-19-161546-7.
  10. ↑ Dickinson, Kay (2008). Off key: when film and music won't work together. Oxford University Press. p. 87. ISBN 978-0-19-532663-5.
  11. ↑ 2001: A Space Odyssey (film by Kubrick [1968]) - Britannica Online Encyclopedia
  12. ↑ Adler, Renata. "2001: A Space Odyssey (1968)". The New York Times. Retrieved September 19, 2011.. See also "2001: A Space Odyssey (1968)". AllRovi. Rovi Corporation. Retrieved September 19, 2011.See also "2001: A Space Odyssey – 40th Anniversary". AFI Silver. American Film Institute. 2008. Archived from the original on 6 October 2012. Retrieved September 19, 2011.
  13. ↑ (فرانسوی) "1968: La révolution Kubrick". Cinezik web site (French film magazine on music in film). Archived from the original on 23 October 2009. Retrieved September 29, 2009.
  14. ↑ Donald MacGregor. "2001; or, How One Film-Reviews With a Hammer". Visual-Memory. Retrieved September 29, 2009.
  15. ↑ "What did Kubrick have to say about what 2001 "means"?". Krusch.com. Archived from the original on 27 September 2010. Retrieved August 22, 2010.
  16. ↑ "Sight and Sound: Top Ten Poll 2002". British Film Institute web site. Archived from the original on 16 December 2006. Retrieved December 15, 2006.
  17. ↑ "Vertigo is named 'greatest film of all time'". BBC News. August 2, 2012. Retrieved August 24, 2012.
  18. ↑ "The Greatest Films of All Time". bfi (به انگلیسی). 2022.
  19. ↑ "Directors' 100 Greatest Films of All Time". bfi (به انگلیسی). 2022.
  20. ↑ Albert Sydney Hornby, ed. (2000). "odyssey". Oxford Advanced Learner's Dictionary (به انگلیسی) (6th ed.). Oxford University Press. p. 877.
  21. ↑ Geppert, Alexander C.T. (2012). Imagining Outer Space: European Astroculture in the Twentieth Century (به انگلیسی). Palgrave Macmillan. p. 192.
  22. ↑ Singer, Irving (2008). "Mythmaking in Kubrick and Fellini". Cinematic Mythmaking: Philosophy in Films (به انگلیسی). MIT Press. p. 195.

کتابشناسی

[ویرایش]

پیوند به بیرون

[ویرایش]
در ویکی‌انبار پرونده‌هایی دربارهٔ ۲۰۰۱: ادیسه فضایی (فیلم) موجود است.
مجموعه‌ای از گفتاوردهای مربوط به ۲۰۰۱: ادیسه فضایی (فیلم) در ویکی‌گفتاورد موجود است.
برگرفته از «https://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=۲۰۰۱:_ادیسه_فضایی_(فیلم)&oldid=39588378»