گیخاتو خان: تفاوت میان نسخه‌ها

گیخاتو خان
گیخاتو خان
ایلخان مغول
پنجمین ایلخان ایران
سلطنت	۲۰ اسفند ۶۶۹ – ۱ فروردین ۶۷۴ (۴ سال) ۶۹۰-۶۹۴ ه‍. ق ۱۲۹۱-۱۲۹۵ م.
تاج‌گذاری	اخلاط
پیشین	ارغون‌خان
جانشین	بایدوخان
زاده	حدود ۱۲۵۹ م.
درگذشته	۲۱ مارس ۱۲۹۵ م.; دشت مغان
همسر(ان)	پادشاه خاتون و هفت همسر دیگر
فرزند(ان)	سه پسر و چهار دختر
دودمان	ایلخانان
پدر	اباقا خان

نمایش تاریخچه به صورت تعاملی

→ تفاوت قدیمی‌تر تفاوت جدیدتر ←

محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده

دیداریویکی‌متن

درخط

نسخهٔ ‏۱۶ اوت ۲۰۲۰، ساعت ۰۳:۵۳

گیخاتو خان (مغولی: Гайхат хан‎) برادر ارغون خان و پنجمین شاه ایلخانان مغول در ایران بود. ارغون‌خان هنگام به پادشاهی رسیدن حکومت بغداد را به بایدو خان نوادهٔ هولاکو واگذاشت و حکومت روم را به برادر خود گیخاتو سپرد، پس از مرگ ارغون‌خان، گیخاتو در رجب ۶۹۰ قمری به سلطنت رسید. در همان آغاز فرمانروایی با شورش ترکمانان روم بر ضد مغولان آنجا مواجه شد و خود برای رفع آن شورش، لشکر به روم برد و آن فتنه را فرونشاند. وزارت خود را به صدرالدین زنجانی داد و او را صدرجهان لقب داد و قدرت فوق‌العاده‌ای به او تفویض کرد؛ حتی در عزل و نصب شاهزادگان و امراء.

گیخاتو بعد از نیل به فرمانروایی اوقات خود را به کلی به عیش و عشرت سپرد. بوالهوسی و ولخرجی او موجب شد که خزانه تهی شود و ناچار به تدبیر و تشویق صدرجهان به نشر و ترویج نوعی پول کاغذی به نام چاو اقدام کرد اما چاو که یک بدعت بود مورد قبول عامه واقع نشد و لاجرم متروک گردید. گیخاتو به سبب افراط در شهوت رانی مورد نفرت شدید ارکان دولت گشت وی درین کار چنان افراط کرد که به زنان و دختران امرای خویش نیز دست‌اندازی کرد. بایدوخان نوادهٔ هولاکو که به خاطر او از قبول سلطنت که بعد از ارغون به او پیشنهاد شد، خودداری کرده بود چون یک بار در مجلس او در مستی مورد اهانت شدید او واقع شد، در مقابل وی سر به شورش برداشت و امرای گیخاتو هم که از او ناخرسندی داشتند او را در صحرای مغان فرو گرفتند و به بایدو تسلیم کردند. بایدو هم به قتل او فرمان داد و خود در همدان به سلطنت نشست.^[۱]

انتشار نخستین پول کاغذی

تهی شدن خزانه به دلیل عدم وجود درایت لازم در زمان گیخاتو، او را واداشت تا برای جبران هزینه‌ها، که ناشی از فساد دربار و افزایش اوراق قرضه برای خرید سلاح بود، دستور انتشار پول کاغذی با نام «چاو» را صادر و چاپ آن را در تبریز آغاز نماید (۶۹۳ هجری - ۲۹ شهریور ۶۷۳ خورشیدی). اما به دلیل عدم استقبال از جانب بازرگانان و حتی برخی امرا، همچنین نداشتن پشتوانه و ضمانت لازم در پرداخت، در همان زمان رونق نیافت و در زمان غازان به‌کلی آلات و ادوات چاپ آن از میان رفت (۶۹۴ هجری - بهمن ۶۷۳ خورشیدی).^[۲]

نگارخانه

جستارهای وابسته

ایلخانان

پانویس

منابع

زرین‌کوب، عبدالحسین (۱۳۹۰). روزگاران. تهران: انتشارات سخن. شابک ۹۷۸-۹۶۴-۶۹۶۱-۱۱-۱.

[1] زرین‌کوب، روزگاران، ۵۳۰.

[2] ttp://rch.ac.ir/article/Details/7831

[۱]

[۲]

@@ خط ۳: / خط ۳: @@
 | title         = ایلخان مغول
 | image         = Geikhatu interrogeant Shingtûr Nuyân.jpeg
-| reign         = [[۶۹۰ (قمری)|۶۹۰]]-[[۶۹۴ (قمری)|۶۹۴ ه‍. ق]]{{-}}[[۱۲۹۱ (میلادی)|۱۲۹۱]]-[[۱۲۹۵ (میلادی)|۱۲۹۵ م.]]
+| reign         =
+۲۰ اسفند ۶۶۹ – ۱ فروردین ۶۷۴ (۴ سال){{-}}[[۶۹۰ (قمری)|۶۹۰]]-[[۶۹۴ (قمری)|۶۹۴ ه‍. ق]]{{-}}[[۱۲۹۱ (میلادی)|۱۲۹۱]]-[[۱۲۹۵ (میلادی)|۱۲۹۵ م.]]
-| coronation    = [[همدان]]
+| coronation    = [[اخلاط]]
-| death_date    = [[۱۲۹۵ (میلادی)|۱۲۹۵ م.]]
+| birth_date    = [[۱۲۵۹ (میلادی)|حدود ۱۲۵۹ م.]]
+| birth_place   =
+| death_date    = [[۲۱ مارس]] [[۱۲۹۵ (میلادی)|۱۲۹۵ م.]]
 | death_place   = [[دشت مغان]]
 | successor     = [[بایدوخان]]
@@ خط ۱۵: / خط ۱۸: @@
 | succession    = [[ایلخانان#فهرست شاهان ایلخانی ایران|پنجمین ایلخان ایران]]
 }}
-'''گیخاتو خان''' برادر [[ارغون خان]] و پنجمین شاه [[ایلخانان]] مغول در ایران بود. ارغون‌خان هنگام به پادشاهی رسیدن حکومت [[بغداد]] را به [[بایدو خان]] نوادهٔ [[هولاکو]] واگذاشت و حکومت [[روم]] را به برادر خود گیخاتو سپرد، پس از مرگ ارغون‌خان، گیخاتو در رجب ۶۹۰ قمری به سلطنت رسید. در همان آغاز فرمانروایی با شورش ترکمانان روم بر ضد مغولان آنجا مواجه شد و خود برای رفع آن شورش، لشکر به روم برد و آن فتنه را فرونشاند. وزارت خود را به [[صدرالدین زنجانی]] داد و او را صدرجهان لقب داد و قدرت فوق‌العاده‌ای به او تفویض کرد؛ حتی در عزل و نصب شاهزادگان و امراء.
+'''گیخاتو خان''' ({{Lang-mn|Гайхат хан‎}}) برادر [[ارغون خان]] و پنجمین شاه [[ایلخانان]] مغول در ایران بود. ارغون‌خان هنگام به پادشاهی رسیدن حکومت [[بغداد]] را به [[بایدو خان]] نوادهٔ [[هولاکو]] واگذاشت و حکومت [[روم]] را به برادر خود گیخاتو سپرد، پس از مرگ ارغون‌خان، گیخاتو در رجب ۶۹۰ قمری به سلطنت رسید. در همان آغاز فرمانروایی با شورش ترکمانان روم بر ضد مغولان آنجا مواجه شد و خود برای رفع آن شورش، لشکر به روم برد و آن فتنه را فرونشاند. وزارت خود را به [[صدرالدین زنجانی]] داد و او را صدرجهان لقب داد و قدرت فوق‌العاده‌ای به او تفویض کرد؛ حتی در عزل و نصب شاهزادگان و امراء.
 گیخاتو بعد از نیل به فرمانروایی اوقات خود را به کلی به عیش و عشرت سپرد. بوالهوسی و ولخرجی او موجب شد که خزانه تهی شود و ناچار به تدبیر و تشویق صدرجهان به نشر و ترویج نوعی پول کاغذی به نام [[چاو (پول)|چاو]] اقدام کرد اما چاو که یک بدعت بود مورد قبول عامه واقع نشد و لاجرم متروک گردید. گیخاتو به سبب افراط در شهوت رانی مورد نفرت شدید ارکان دولت گشت وی درین کار چنان افراط کرد که به زنان و دختران امرای خویش نیز دست‌اندازی کرد. [[بایدوخان]] نوادهٔ هولاکو که به خاطر او از قبول سلطنت که بعد از ارغون به او پیشنهاد شد، خودداری کرده بود چون یک بار در مجلس او در مستی مورد اهانت شدید او واقع شد، در مقابل وی سر به شورش برداشت و امرای گیخاتو هم که از او ناخرسندی داشتند او را در [[صحرای مغان]] فرو گرفتند و به بایدو تسلیم کردند. بایدو هم به قتل او فرمان داد و خود در [[همدان]] به سلطنت نشست.<ref>{{پک|زرین‌کوب|۱۳۹۰|ک=روزگاران|ص=۵۳۰}}</ref>
-[[پرونده:سکه گیخاتو.jpg|بندانگشتی|سکه یک دینار گیخاتو ضرب تبریز در سال ۶۹۱ هـ ق؛ روی سکه: لا اله الا الله محمد رسول‌الله صلی الله علیه - پشت: بخط مغولی]]
 == انتشار نخستین پول کاغذی ==
-تهی شدن خزانه به دلیل عدم وجود درایت لازم در زمان گیخاتو، او را واداشت تا برای جبران هزینه‌ها، که ناشی از فساد دربار و افزایش اوراق قرضه برای خرید سلاح بود، دستور انتشار پول کاغذی با نام «چاو» را صادر و چاپ آن را در [[تبریز]] آغاز نماید (۶۹۳ هجری - ۲۹ شهریور ۶۷۳ خورشیدی). اما به دلیل عدم استقبال از جانب بازرگانان و حتی برخی امرا، همچنین نداشتن پشتوانه و ضمانت لازم در پرداخت، در همان زمان رونق نیافت و در زمان [[غازان خان|غازان]] به‌کلی آلات و ادوات چاپ آن از میان رفت (۶۹۴ هجری- بهمن ۶۷۳ خورشیدی).<ref>http://rch.ac.ir/article/Details/7831</ref>
+تهی شدن خزانه به دلیل عدم وجود درایت لازم در زمان گیخاتو، او را واداشت تا برای جبران هزینه‌ها، که ناشی از فساد دربار و افزایش اوراق قرضه برای خرید سلاح بود، دستور انتشار پول کاغذی با نام «چاو» را صادر و چاپ آن را در [[تبریز]] آغاز نماید (۶۹۳ هجری - ۲۹ شهریور ۶۷۳ خورشیدی). اما به دلیل عدم استقبال از جانب بازرگانان و حتی برخی امرا، همچنین نداشتن پشتوانه و ضمانت لازم در پرداخت، در همان زمان رونق نیافت و در زمان [[غازان خان|غازان]] به‌کلی آلات و ادوات چاپ آن از میان رفت (۶۹۴ هجری - بهمن ۶۷۳ خورشیدی).<ref>http://rch.ac.ir/article/Details/7831</ref>
 == نگارخانه ==
+[[پرونده:سکه گیخاتو.jpg|بندانگشتی|سکه یک دینار گیخاتو ضرب تبریز در سال ۶۹۱ هـ ق؛ روی سکه: لا اله الا الله محمد رسول‌الله صلی الله علیه - پشت: بخط مغولی]]
+[[پرونده:Assassinat de Geikhatu.jpeg||بندانگشتی|نقاشی اعدام گیخاتو اثر [[هتوم پاتمیچ]] ]]
 == جستارهای وابسته ==
 * [[ایلخانان]]
@@ خط ۴۳: / خط ۴۸: @@
 [[رده:درگذشتگان ۱۲۹۵ (میلادی)]]
 [[رده:درگذشتگان ۶۹۴ (قمری)]]
-[[رده:سال زادروز نامشخص]]
 [[رده:مغول‌ها]]
 [[رده:نوادگان چنگیز خان]]