تبرج
تَبَرُّج در اسلام غالباً به معنای جلوهگری آمدهاست؛ بدینگونه که زن خود را از بالای برج (ساختمان)، متبرّج (جلوهگر) میسازد.[۱][۲][۳] زنان عرب قبل از اسلام عادت داشتند از درون خانه و در برابر پنجرهها و درها اندام برهنهٔ خود را برای رهگذران جلوهگر سازند.[۴] تَبَرُّج به معنای «با تکبر و تبختر راه رفتن» نیز نقل شدهاست.[۵][۶][۷][۸] با این همه، سید محمدحسین طباطبایی معنای گسترده و موسّعی از «جلوهگری» را دربارهٔ تبرّج منظور میدارد و در تفسیر المیزان مینویسد:
کلمهٔ تَبَرُّج به معنای ظاهر شدن در برابرِ مردم است، همانطور که برجِ قلعه برای همه هویداست.[۹]
تبرّج جاهلیت نخستین
[ویرایش]در اسلام همچنین اصطلاح مرتبط دیگری وجود دارد که به تبرّج جاهلیت نخستین موسوم است. دربارهٔ این اصطلاح در آثاری همچون[۷][۱۲][۱۳] تفسیر مجمعالبیان اثر شیخ طَبرِسی (زادهٔ ۴۵۴ه.ش/۱۰۷۵م) آمدهاست:
و بعضی گفتهاند که معنای تبرّجِ جاهلیتِ اولی این است که آنها تجویز میکردند که یک زن جمع کند بین شوهر و رفیقش را. پس پایینتنهٔ خود را برای شوهرش قرار دهد (که با او آمیزش و مُجامِعت کند) و برای رفیقش بالاتنهٔ خود را قرار دهد که او را بوسیده و مُعانِقه نموده و در آغوش کشد.[۱۴][۱۵]
مکارم شیرازی، تبرّج جاهلیت نخستین را نمایان شدن گلو و گردنبند و گوشوارههای زنان عرب جاهلی، بر اثر سهلانگاری آنان در بستن روسری میداند.[۱۶]
تبرّج در قرآن
[ویرایش]کلمهٔ تبرّج در دو آیه از قرآن - که جزو آیات حجاب هستند - آمدهاست:
- سورهٔ احزاب: آیهٔ ۳۳
- سورهٔ نور: آیهٔ ۶۰
در ظاهر آیات از تبرّج به دو شیوهٔ «جاهلیت نخستین» و «با اندام برای قواعد از زنان (نشستگان در خانه یا پیرزنان مطابق نظر مشهور فقها)» نهی شدهاست اما در ادبیات فقهی تبرّج به هر شیوهای جز برای شوهر مذموم است.[۱۷]
بنمایهها
[ویرایش]- ↑ تفسیر بیضاوی، ناصرالدین عبدالله بیضاوی (درگذشتهٔ ۶۶۵ه.ش/1286م)، بیروت: دارالفکر، ۵ جلد، جلد ۲، ص۲۲۱
- ↑ تفسیر غریبالقرآن، فخرالدین طُرِیحی (زادهٔ ۹۵۰ه.ش/1571م)، تصحیح محمدکاظم طریحی، قم: انتشارات زاهدی، ص۱۵۱
- ↑ تفسیر روحالمعانی، شهابالدین آلوسی (زادهٔ ۱۱۸۱ه.ش/1802م)، بیروت: اداره الطباعه المنیریه - احیاء التراث العربی، ۳۰ جلد، جلد ۲۲، ص۸
- ↑ حجاب شرعی در عصر پیامبر، امیرحسین ترکاشوند، اردیبهشت ۱۳۹۰، ص۴۲۷
- ↑ تفسیر تبیان، شیخ طوسی (زادهٔ ۳۷۴ه.ش/995م)، بیروت: احیاء التراث العربی، ۱۰ جلد، جلد ۸، ص۳۳۹
- ↑ تفسیر مجمعالبیان، شیخ طَبرِسی (زادهٔ ۴۵۴ه.ش/1075م)، بیروت: مؤسسه الاعلمی للمطبوعات، ۱۰ جلد، جلد ۸، ص۱۵۵
- ↑ ۷٫۰ ۷٫۱ بحارالانوار، محمدباقر مجلسی (زادهٔ ۱۰۰۶ه.ش/1627م)، مؤسسه الوفا، ۱۰۴ جلد، جلد ۲۲، ص۱۷۶
- ↑ دانشنامهٔ جهان اسلام، بنیاد دایرةالمعارف اسلامی، ص۴۴۴۳
- ↑ ترجمهٔ تفسیر المیزان، سید محمدحسین طباطبایی، ترجمهٔ سید محمدباقر موسوی همدانی، قم: جامعهٔ مدرسین حوزهٔ علمیهٔ قم، دفتر انتشارات اسلامی، ۲۰ جلد، جلد ۱۶، ص۴۶۲
- ↑ مشکل از زمانیاست که چادر، وسیلهٔ تبرج شد بایگانیشده در ۲۱ نوامبر ۲۰۲۱ توسط Wayback Machine، امیرعلی ناقدی. تارنمای نیلکوه
- ↑ واکنش مجری برنامهٔ غیرمنتظره به انتقادها از رنگ چادرش، ۲۲ تیر ۱۳۸۹. صراطنیوز
- ↑ تفسیر تبیان، شیخ طوسی (زادهٔ ۳۷۴ه.ش/995م)، بیروت: احیاء التراث العربی، ۱۰ جلد، جلد ۸، ص۳۳۹
- ↑ سفینةالبحار، شیخ عباس قمی، نشر اسوه، ۸ جلد، جلد ۱، ص۷۱۷
- ↑ ترجمهٔ تفسیر مجمعالبیان، شیخ طَبرِسی (زادهٔ ۴۵۴ه.ش/1075م)، ترجمهٔ محمد بیستونی، مشهد: انتشارات آستان قدس رضوی، ۲۷ جلد، جلد ۲۰، ص۱۰۸
- ↑ تفسیر مجمعالبیان، شیخ طَبرِسی (زادهٔ ۴۵۴ه.ش/1075م)، بیروت: مؤسسه الاعلمی للمطبوعات، ۱۰ جلد، جلد ۸، ص۱۵۵
- ↑ تفسیر نمونه، ناصر مکارم شیرازی، تهران: دارالکتب الاسلامیه، چاپ ۳۲، ۱۳۷۴ه.ش، ۲۷ جلد، جلد ۱۷، ص۲۹۰
- ↑ تبرّج و مصادیق آن با تأکید بر تفاسیر فقهی بایگانیشده در ۲۱ نوامبر ۲۰۲۱ توسط Wayback Machine، حلیمه حیدری، نشریهٔ مطالعات پژوهشی زنان، ۱۳۹۴. سامانهٔ مدیریت نشریات علمی جامعةالمصطفی العالمیه