افسر عرشه
افسرهای عرشه به همراه ملوانان اعضای بخش عرشه را تشکیل می‌دهند. بخش عرشه یک گروه سازمان یافته بر روی کشتی‌های مسافربری‌ها و کشتی‌های تجاری می‌باشد. کار روی عرشه نیازمند نظم و مسئولیت پذیری بالا می‌باشد که براساس کنوانسیون اس‌تی‌سی‌دبلیو (STCW) و مقررات سازمان بین‌المللی دریانوردی (IMO) تنظیم شده‌است.[۱] بخش عرشه توسط افسرهای عرشه مدیریت می‌شود، کسانی که مجوز دریانوردی دارند و زیر نظر کاپیتان کشتی فعالیت می‌کنند. افسر عرشه فعالیت‌های متفاوتی انجام می‌دهد، اما ابتدایی‌ترین کارش ناوبری کشتی از طریق پل فرماندهی می‌باشد.[۲][۳]
کاپیتان (فرمانده)
کاپیتان (captain یا master) بالاترین فرمانده و راهبر در کشتی تجاری و کشتی مسافربری است.[۴] در هر کشتی یا قایق که بر آب حرکت می‌کند، دستور فرمانده بر هر دستور دیگری مقدم است. وی مسئولِ جان و امنیتِ کشتی است. در ناوهای جنگی واژهٔ ناخدا را به جای کاپیتان به کار می‌برند.
افسر اول عرشه
افسر اول عرشه(Chief Mate یا Chief Officer) یکی از افسرهای عرشه کشتی می‌باشد، وظایف اصلی او شامل برنامه‌ریزی و نظارت بر کار سایر اعضای عرشه و فرماندهی بخش عرشه می‌باشد. افسر اول در صورت مرگ کاپیتان یا عدم توانایی او جانشین وی می‌شود.[۵]
افسر دوم عرشه
افسر دوم عرشه(First Mate یا Second Officer) یکی دیگر از افسرهای عرشه است که مسئولیت حفظ و نگهداری ابزار و وسایل مورد استفاده در عرشه را برعهده دارد، او همچنین مسئول برگذاری دوره‌های آموزشی آتش‌نشانی و کار با ابزار نجات غریق می‌باشد. افسر دوم عرشه از نظر رتبه در عرشه بالاتر از افسر سوم عرشه قرار دارد.
افسر سوم عرشه
افسر سوم عرشه(Second Mate یا Third Officer) سومین افسر عرشه می‌باشد که مسئولیت تنظیم و نوسازی نقشه‌های دریایی را برعهده دارد و علاوه بر این مسیر حرکت را نیز بر روی نقشه‌های دریایی مشخص می‌کند.
دانشگاه‌ها و موسسه‌ها
در ایران دانشگاه‌ها و موسسه‌هایی مسئولیت آموزش و تربیت افسر عرشه را برعهده دارند مانند:
- دانشگاه دریانوردی و علوم دریایی چابهار (چابهار)
- دانشکده علوم دریایی محمودآباد (محمودآباد)
- دانشگاه علوم دریایی امام خمینی نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران (نوشهر)
- مؤسسهٔ آموزشی کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران (بوشهر)
- موسسه علوم دریایی نفتکش پارس (محمودآباد)
- دانشکده دریانوردی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد خارک (خارک)
- مؤسسه آموزشی کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران (تهران)
- دانشکده علوم و فنون دریایی، دانشگاه جامع امام حسین نیروی دریایی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی (چالوس)
- شرکت کیش‌رو آبی (تهران)