فرانسوا دو لا روشفوکو
فرانسوا دو لا روشفوکو (به فرانسوی: François de La Rochefoucauld) (۱۵ سپتامبر ۱۶۱۳ – ۱۷ مارس ۱۶۸۰)، یکی از برجستهترین اخلاقگرایان و نویسندگان قرن هفدهم فرانسه بود. او بیشتر به خاطر اثر مشهورش، «تأملات یا ماکسیمها» (Réflexions ou Sentences et maximes morales)، شناخته میشود که مجموعهای از جملات قصار و نکتهسنجانه درباره طبیعت انسان و انگیزههای پنهان اعمال اوست.[۱] زندگی او با درگیریهای سیاسی و نظامی فراوانی، به ویژه در دوران فروند (La Fronde)، گره خورده بود که تجربیاتش از این وقایع تأثیر عمیقی بر دیدگاه بدبینانهاش نسبت به ماهیت بشر گذاشت.[۲]
زندگی
[ویرایش]فرانسوا دو لا روشفوکو در ۱۵ سپتامبر ۱۶۱۳ در پاریس به دنیا آمد. او از خانوادهای اشرافی و با نفوذ بود و پدرش، فرانسوا پنجم، دوک لا روشفوکو، از نزدیکان دربار پادشاهی فرانسه بود.[۳] او در دوران جوانی به عنوان یک نظامی و اشرافزاده در دربار لوئی سیزدهم و سپس لوئی چهاردهم فعالیت کرد. روشفوکو در ابتدا به دنبال شهرت نظامی و سیاسی بود و در سنین پایین در جنگهای مختلف شرکت کرد.[۴]
نقش در فروند
[ویرایش]زندگی سیاسی و نظامی لا روشفوکو به شدت تحت تأثیر وقایع فروند (۱۶۴۸–۱۶۵۳) قرار گرفت. فروند مجموعهای از جنگهای داخلی بود که بین اشراف، پارلمان و طبقات بالا از یک سو و سلطنت مطلقه از سوی دیگر درگرفت.[۵] لا روشفوکو در این درگیریها نقش فعالی ایفا کرد و در ابتدا از حامیان کوند، یکی از رهبران اصلی شورش، بود. او در این دوران چندین بار مجروح شد و تجربیات تلخ او از دسیسههای سیاسی و خیانتهای اشراف، دیدگاههای او را نسبت به طبیعت انسان شکل داد.[۶] پس از پایان فروند و شکست شورشیان، لا روشفوکو از فعالیتهای سیاسی کنار کشید و به زندگی بازنشستگی در املاک خود روی آورد. این دوره، فرصتی برای او فراهم کرد تا به تأمل و نگارش بپردازد.[۷]
آثار
[ویرایش]مهمترین اثر فرانسوا دو لا روشفوکو، «تأملات یا ماکسیمها» (Réflexions ou Sentences et maximes morales) است. این کتاب برای اولین بار در سال ۱۶۶۵ به صورت ناشناس منتشر شد و بلافاصله مورد توجه قرار گرفت.[۸] این کتاب تحت عنوان «حکمتها» به فارسی توسط محمد جواد محمدی ترجمه شده و در انتشارات اطلاعات به چاپ رسیده است.
تأملات یا ماکسیمها
[ویرایش]«تأملات» شامل بیش از پانصد جمله قصار است که به بررسی طبیعت انسان، انگیزههای اعمال او و نقش خودخواهی و خودفریبی در زندگی میپردازد. لا روشفوکو با دیدگاهی بدبینانه، معتقد بود که تقریباً تمام اعمال انسانی، حتی آنهایی که به نظر خیرخواهانه میرسند، از خودخواهی نشأت میگیرند.[۹] او ریاکاری، غرور، و خودخواهی را نیروهای محرک اصلی پشت فضایل انسانی میدانست. سبک نگارش او موجز، دقیق و پر از طنز تلخ است.[۱۰] برخی از معروفترین ماکسیمهای او عبارتند از:
- «فضایل ما اغلب تنها در مبدل کردن رذایل ماست.»[۱۱]
- «ما هرگز نمیتوانیم آنقدر بدجنس باشیم که گمان میکنیم.»[۱۲]
- «خودخواهی، عشق به خود است، و به خودمان، و به تمام چیزهایی که به ما مربوط میشود؛ این ما را برای خودمان و برای دوستانمان، بیش از هر چیز دیگر ترجیح میدهد، و قربانی کردن را به نفع ما انجام میدهد.»[۱۳]
خاطرات
[ویرایش]علاوه بر ماکسیمها، لا روشفوکو خاطراتی نیز به نام «خاطرات» (Mémoires) نوشت که در آنها به شرح وقایع دوران فروند و نقش خود در آن پرداخته است. این خاطرات، اگرچه به اندازه ماکسیمها شهرت ندارند، اما اطلاعات ارزشمندی درباره زندگی سیاسی و اجتماعی فرانسه در قرن هفدهم ارائه میدهند.[۱۴] آنها دیدگاههای لا روشفوکو را در مورد ماهیت قدرت، جاهطلبی و فساد در دربار و جامعه اشرافی روشنتر میسازند.[۱۵]
سبک و مضامین
[ویرایش]سبک نگارش لا روشفوکو به دلیل اختصار، دقت و عمق روانشناختیاش مورد تحسین قرار گرفته است. او از کلمات به صورت دقیق و با وسواس استفاده میکرد تا ایدههای پیچیده را در قالب جملات کوتاه و نافذ بیان کند.[۱۶] مضامین اصلی آثار او عبارتند از:
- خودخواهی (amour-propre): این مفهوم در مرکز فلسفه لا روشفوکو قرار دارد. او معتقد بود که خودخواهی نیروی محرکه اصلی تمام اعمال انسانی است و حتی فضایل نیز ریشهای در این خودخواهی دارند.[۱۷]
- ریاکاری و ظاهرپرستی: لا روشفوکو به شدت از ریاکاری و تظاهر در جامعه انتقاد میکرد. او معتقد بود که انسانها اغلب خود را بهتر از آنچه هستند نشان میدهند و اعمالشان بر اساس انگیزههای پنهان و کمتر شرافتمندانه است.[۱۸]
- شکنندگی فضیلت: او بر این باور بود که فضایل انسانی شکننده و تحت تأثیر شرایط و منافع شخصی هستند. در واقع، بسیاری از فضایل صرفاً رذایلی هستند که خود را در پوشش دیگری پنهان کردهاند.[۱۹]
- بدبینی: دیدگاه کلی او به ماهیت انسان بسیار بدبینانه است. او اعتقاد کمی به خیر ذاتی انسان داشت و بیشتر بر ضعفها، نقصها و انگیزههای پنهان تأکید میکرد.[۲۰]
تأثیر و میراث
[ویرایش]آثار لا روشفوکو تأثیر عمیقی بر اندیشه و ادبیات اروپا، به ویژه در عصر روشنگری، گذاشت. فیلسوفانی مانند ولتر، روسو و حتی نیچه و شوپنهاور از ایدههای او الهام گرفتند یا با آنها درگیر شدند.[۲۱] او را یکی از بنیانگذاران روانشناسی مدرن میدانند، زیرا پیشگام بررسی انگیزههای پنهان و ناخودآگاه انسان بود.[۲۲] ماکسیمهای او همچنان به عنوان اثری کلاسیک در ادبیات اخلاقی و روانشناسی شناخته میشوند و به دلیل بینش عمیقشان درباره ماهیت انسان، مورد مطالعه و تفسیر قرار میگیرند.[۲۳]
منابع
[ویرایش]- ↑ Encyclopedia Britannica. "François, duke de La Rochefoucauld". [۱] (Accessed June 14, 2025).
- ↑ Moyal, Georges. "La Rochefoucauld, François de." The Oxford Companion to Philosophy. Oxford University Press, 2005.
- ↑ Tilley, Arthur. The Literature of the French Renaissance. Cambridge University Press, 1904, p. 288.
- ↑ Morris, Herbert. "La Rochefoucauld." The Encyclopaedia Britannica. 11th ed. Vol. 16. Cambridge University Press, 1911, pp. 222-223.
- ↑ Duprat, G. "The Fronde." The Cambridge Modern History. Vol. 4. Cambridge University Press, 1906.
- ↑ Moore, W. G. La Rochefoucauld: His Mind and Art. Oxford University Press, 1969.
- ↑ Bishop, Lloyd. La Rochefoucauld's Maxims and the Aesthetic of Bitterness. University Press of Florida, 1997, p. 12.
- ↑ La Rochefoucauld, François de. Maxims. Translated by Leonard Tancock. Penguin Books, 1959, Introduction, p. 7.
- ↑ Starobinski, Jean. Larger than Life: La Rochefoucauld and the Art of the Moralist. University of Chicago Press, 2010, p. 25.
- ↑ Sainte-Beuve, Charles-Augustin. Causeries du lundi. Vol. 14. Garnier Frères, 1860, p. 288.
- ↑ La Rochefoucauld, François de. Maxims. Maxim 1.
- ↑ La Rochefoucauld, François de. Maxims. Maxim 2.
- ↑ La Rochefoucauld, François de. Maxims. Maxim 255.
- ↑ La Rochefoucauld, François de. Mémoires. Gallimard, 1968, Préface.
- ↑ Marnel, Jean-Pierre. "La Rochefoucauld, moraliste et mémorialiste." Dix-septième siècle, no. 275 (2017): 33-46.
- ↑ Adam, Antoine. Histoire de la littérature française au XVIIe siècle. Domat Montchrestien, 1948-1956, vol. 2, p. 213.
- ↑ Gouhier, Henri. La Pensée philosophique et religieuse de La Rochefoucauld. Vrin, 1971, p. 78.
- ↑ Brody, Jules. The Self-Conscious Stage in Modern French Drama. Johns Hopkins University Press, 1971, p. 119.
- ↑ Laffly, Jean-Paul. "La Rochefoucauld: la vertu trahie." Revue des Deux Mondes, Février 2013, pp. 110-117.
- ↑ Crocker, Lester G. Nature and Culture: Ethical Thought in the French Enlightenment. Johns Hopkins Press, 1963, p. 88.
- ↑ Adam, Antoine. Grandeur and Illusion: French Literature and Society 1600-1715. Penguin Books, 1972, p. 256.
- ↑ Hazard, Paul. The European Mind, 1680-1715. Hollis & Carter, 1953, p. 238.
- ↑ Levi, Anthony. French Moralists: The Theory of the Passions 1585-1749. Clarendon Press, 1964, p. 195.
- Bibliographisches Institut & F. A. Brockhaus AG، ۲۰۰۵
حکمتها، ترجمه محمدی گلپایگانی، انتشارات اطلاعات، تهران، ۱۳۹۰
پیوند به بیرون
[ویرایش]
- خاطرهنویسان اهل فرانسه
- خاطرهنویسان سده ۱۷ (میلادی)
- درگذشتگان ۱۶۸۰ (میلادی)
- زادگان ۱۶۱۳ (میلادی)
- فرانسویهای عضو کلیسای کاتولیک روم
- موجزنویسان
- نامهنگاران اهل فرانسه
- نویسندگان اهل فرانسه
- نویسندگان سده ۱۷ (میلادی) اهل فرانسه
- نویسندگان فرانسویزبان
- نویسندگان مرد اهل فرانسه
- نویسندگان مرد سده ۱۷ (میلادی)
- نویسندگان مرد غیرداستانی اهل فرانسه