غارت مکه

غارت مکه
بخشی از جنگ بین قرمطیان و خلافت عباسی
نقشه عربستان در سال ۹۳۰ میلادی، قلمرو قرمطی به رنگ نارنجی
تاریخ ۱۱ ژانویه ۹۳۰ موقعیت مکه، خلافت عباسی نتایج پیروزی قرمطیان تخریب و هتک حرمت کعبه و کشتار حجاج مسلمان
طرف‌های درگیر
قرمطیان از بحرین	خلافت عباسی
فرماندهان و رهبران
ابوطاهر جنابی	محمدبن اسماعیل  †

غارت مکه در ۲ ذی‌الحجه ۳۱۷ ه‍. ق(۲۱ دی ۳۰۸ ه‍.ش) رخ داد، زمانی که قرمطیان بحرین شهر مقدس مسلمانان را در میان مناسک حج غارت کردند.

قرمطی‌ها، گروهی از طرفداران شیعه اسماعیلی بودند که در اوایل قرن نهم میلادی در بحرین تأسیس شد. ابوسعید جنابی فارسی بنیانگذار قرمطیان اصالتاً ایرانی و اهل گناوه در ساحل فارس بود. او بین سال‌های ۸۴۵ و ۸۵۵ به دنیا آمد، و بر اساس گزارش‌ها از ناحیه پهلوی چپش فلج شده بود. ادعا شده که او تبار سلطنتی پارسی دارد، اینکه این موضوع را خودش مطرح کرده یا بعدها به او نسب داده شده‌است مشخص نیست. او در اوایل زندگی خود ابتدا در زادگاهش گناوه و سپس در مجاورت کوفه خزدار یا تاجر آرد بود. پس از کشته‌شدن او در سال ۳۰۰ قمری (۹۱۳ میلادی)، پسرش ابوطاهر، رهبر قرمطیان شد. وی به خلیفه مقتدر عباسی نامه‌ای نوشت و در آن، سپاه خود را ارتش خدا معرفی کرد.

قرمطیان دردسرهای فراوانی برای عباسیان ایجاد کردند؛ آن‌ها به کاروان‌های حجاج حمله کرده و حتی در سال‌های ۹۲۷–۹۲۸ میلادی به عراق، مرکز خلافت عباسی، حمله کرده بودند. در سال ۹۲۸، ابوطاهر جنابی، رهبر قرمطیان، متقاعد شد که مهدی موعود، منجی که آخرالزمان را آغاز می‌کند و قوانین دینی موجود را باطل می‌کند، در شخص جوانی ایرانی به نام ابوالفضل اصفهانی آمده‌است. در نتیجه، جنابی افراد خود را در هنگام حج زمستان ۹۲۹/۹۳۰ علیه مکه رهبری کرد.

قرمطیان ظاهراً برای انجام زیارت وارد شهر شدند، اما بلافاصله به زائران هجوم آوردند. شهر به مدت هشت تا یازده روز غارت شد، بسیاری از حجاج کشته اما دفن نشدند و در چاه مقدس زمزم انداخته شدند، در حالی که حتی کعبه، مقدس‌ترین مکان اسلام، غارت شد و تمام تزئینات و آثار آن از جمله حجر الاسود به بوشهر برده شد. پس از آن برای اولین بار از زمان تولد اسلام، یکی از مهم‌ترین مراسم اسلامی یعنی حج برای حدود ۸ سال متوقف شد، زیرا حجاج از حمله جدید قرمطیان که اکنون بخش قابل توجهی از عربستان را تحت کنترل داشتند و عباسیان را به زانو درآورده بودند، می‌ترسیدند. این عمل به معنای گسست کامل قرمطیان و جهان اسلام بود و در سال ۹۳۱ به دنبال آن، اصفهانی به عنوان خداوند در برابر مؤمنان قرمطی به ظهور رسید. با این حال، به زودی معلوم شد که مهدی چنین چیزی نیست و او به قتل رسیده‌است. شریعت اسلام دوباره در بحرین احیا شد و قرمطیان با دولت عباسی وارد مذاکره شدند که نتیجه آن انعقاد پیمان صلح در سال ۹۳۹ بود. قرمطیان حجرالاسود را به‌عنوان فدیه نگه داشتند و عباسیان را مجبور کردند تا هزینه هنگفتی بپردازند تا به کعبه بازگردانده شود. خلیفه فاطمی المنصور، نیز درخواست رسمی برای بازگرداندن آن کرد و به همین دلیل در نهایت در سال ۹۵۱ حجر الاسود به مکه بازگردانده شد.

منابع

مشارکت‌کنندگان ویکی‌پدیا، «https://en.m.wikipedia.org/wiki/Sack_of_Mecca غارت مکه»، ویکی‌پدیای انگلیسی، دانشنامهٔ آزاد. (بازیابی در ).