ایل باوی

ایل بابوی(ایل باشت و بابویی) طوایف قدیم و کهن باشت و طوایف باوی که در گفتار عامیانه مردم منطقه باوی گفته می‌شود یکی از ایلات لر و لرنژاد استان کهگیلویه و بویراحمد و خوزستان و پیرو مذهب تشیع می‌باشد. نام این ایل به صورت «بابویی» و «بابوی» آمده‌است، نخستین بار کریم خان زند در ۱۱۷۳ق از این ایل با نام «بابوی» و انتصاب کلانتر آن به بیگلر بیگی کهگیلویه یاد کرده‌است.

تقسیمات ایلی

ایل دارای طایفه های بزرگ و دارای طایفه مستقل بزرگ هر طایفه شامل چند تیره و یک طایفه دوگروهی به دلیل قدمت آن که عبارتند از:

طایفه دولتیاری: طوایف قدیم

اولاد میرزا، دولتیاری، مِلِیتُم

طایفه شیخ جلیل:

شادگانی،لاری،کوهسرکی،تلچگاه،شاه بهرام

طایفه گشین(جز طوایف قدیم و کهن باشت هستند و به عهد صفویه دوره شاه عباسی و شاصفی باز می گردند)

(بابا امیرشیخی ها امیران لر بزرگ بختیاری مال امیر، شیاس ها بختیاری چهارلنگ لنگ موگویی،، ظفری ها، کی حسینعلی، اولاد کاملی،کاشفقتی،کا معصومعلی و کا قربانعلی،اولاد کارشید،اولاد مرزبان،اولاد(کامحمدرفیع گوهرگانی)

طایفه عالیشاهی:

عبدالملکی، کیسفی (کایوسفی)، کی گیوی، بساقی، نارک، گناوه لری

طایفه‌های متفرقه و ساکن:

اولادمیرزالی، جلیلی، تامرادی، بابکان

طایفه مستقل:نارگ موسی

ایل سادات:

شاهزینعلی، زاداحمدی،عنای،بحرینی، بیدک، سرابیز، تکیه،سید شمس الدین، سادات امام زاده علی، سادات نورالدین عباس،سادات شاهزینلی،شاه زاده محمد

فتح و نمیدور،گوهرگانی، امیرشیخی ها عمو زاده مسیح خان باوی هستند و در دوره نادری از منطقه کعب سنه ۱۱۰۸شمسی برابر ۱۱۴۸ قمری همراه شیخ هاشم باوی جدشان به کوهمره خامی آمدند.قبر امیرشیخ فرزند شیخ عبدالله فرزند مهتیخون باوی در سرابیز می باشد...

خاستگاه قومی

در نوشته‌های پیش از دوره صفوی از ایلی به نام باوی، بابویی یا بابوی در منطقه کهگیلویه یا مناطق لُرنشین نام برده نشده‌است، تنها در یک سند ملکی متعلق به یکی از خوانین دشمن زیاری کهگیلویه که در سال ۱۰۳۸ق نوشته شده، از شخصی به نام «ملک حسین ولد شاهقلی بابویی دولتیاری» نام برده شده‌است، هم‌اکنون «دولتیاری» که در گویش لری جنوبی «دولیاری» تلفظ می‌شود یکی از شاخه‌های اصلی ایل «بابویی» یا باوی استمیرک حسینی نیز در کتاب ریاض‌الفردوس (تألیف: ۱۰۸۳ق) که حدود نیم قرن بعد از آن سند نوشته شده، و حاوی مطالب فراوانی دربارهٔ کهگیلویه و ایلات آن است، به باوی، بابویی یا بابوی اشاره‌ای ندارد. نخستین بار کریم خان در ۱۱۷۳ق از ایل باوی با نام بابوی و انتصاب کلانتر آن به بیگلر بیگی کهگیلویه یاد کرده، اما به پیوستگی قومی باوی‌ها اشاره‌ای نکرده‌است. مینورسکی عقیده دارد که نام باوی ممکن است از نام کوهی در جنوبِ خرم‌آباد گرفته شده‌است، همچنین اولین بار حسن فسایی‌ ایل «بابویی» را به خاطر شباهت واژهٔ «باوی» که در گفتار عامیانه مردم منطقه کاربرد دارد به نادرست شعبه‌ای از اعراب باوی خوزستان دانسته‌است. دوبُد که در ۱۲۵۷ق‌/۱۸۴۱م به کهگیلویه سفر کرده،انتساب ایل باوی کهگیلویه به اعراب باوی خوزستان به سادگی پذیرفتنی نیست، زیرا اولاً ایل باوی از تیره‌ها و طوایف متعددی تشکیل شده‌است که منشأ واحدی ندارند و هر گروه شجره‌نامه جداگانه‌ای دارد؛ ثانیاً ساکنان پشتکوه که بیشتر طوایف و تیره‌های باوی را تشکیل می‌دهند، از بومیان قدیمی و لر زبان به‌شمار می‌روند و ثالثاً فرزند ارشد کلانتر سابق ایل، به نقل از پدر و نیاکانش می‌گوید که اجداد او ابتدا از کهگیلویه به خوزستان مهاجرت کرده‌اند و سپس مجدداً به موطن اصلی خود بازگشته‌اند. این گفته را نوشته میرک حسینیمبنی بر اینکه در ۱۰۳۸ق حدود هزار خانوار از مردم کهگیلویه در خلف آباد خوزستان مسکن داشته‌اند، اهمیت می‌بخشد. لایارد از وجود قبیله دشمن زیاری کهگیلویه و ساکی لرستان در حویزه (هویزه) خبر داده‌است.هنری فیلد نیز تیره البوکردان اعراب باوی را در اصل بختیاری دانسته‌است. از این‌رو، محتمل است که گروهی از بابوییهای کهگیلویه در گذشته به منطقه‌ای که بعدها به تصرف کعب درآمد، مهاجرت کرده، و سپس به کهگیلویه بازگشته‌اند.

نام‌گذاری

نام این ایل به صورت بابوی و بابویی آمده‌است. اما مردم این ایل در گفتار عامیانه خود را باوی می‌نامند. تشابه اسمی بین باوی‌های خوزستان و کهگیلویه موجب شده‌است که بعضی‌ها به اشتباه این ایل را عرب زبان و موسوم به خوزستان بدانند.

تاریخ

در دوران صفویه اسمی از این ایل برده نشده بنابر گفته دوبد در دوران افشاریه این ایل به خراسان کوچانده شد و رئیس آن‌ها شیخ هاشم باوی به دستور نادرشاه نابینا گردید. اولین بار در دوران زندیه کریم خان زند از این ایل به نام بابوی یاد کرده که کلانتر این ایل را به عنوان بیگلربیگلی کهگیلویه و ایلات آن انتخاب کرده‌است. در سال ۱۳۰۹ با شکایت مردمی که توسط راهزنان و خانهای بویراحمد غارت میشدن به دولت مرکزی و دستور شاه مبنی بر دستگیری آنان ارتش شاهنشاهی وارد عمل شد که در نتیجه تنش بین حکومت شاهنشاهی ایران و بویراحمدی‌ها بالا گرفت و باعث شد تا دولت پهلوی برای سرکوب کردن یاغی‌های بویراحمدی نیروی‌های ارتش خود را از کرمانشاه و کردستان و شیراز و همچنین چریک‌هایی از عشایر ایل قشقایی و فارسیمدان و کازرون به منطقه اعزام کند که در نهایت منجر به جنگ تنگ تامرادی شد.

جمعیت

جمعیت کنونی باوی مشخص نیست. بارون دوبد در سال ۱۲۵۷ ه‍.ش جمعیت این ایل را ۴۰۰۰ خانوار ذکر می‌کنند. فسائی باوی‌ها را ۱۵۰۰ خانوار ذکر کرده‌است. امام شوشتری ۱۲۰۰ خانوار تخمین زده‌است. طبق آخرین آمار جمعیتی از این ایل در سال ۱۳۴۷ جمعیت باوی‌ها ۶۴۶۱ خانوار بوده‌است.

دانش طب عامیانه

شرایط اقلیمی حاکم بر استان کهگیلویه و بویراحمد منجر به رویش گیاهان دارویی متنوعی در این استان شده‌است. شهرستان باشت و گچساران که محل سکونت ایل باوی است نیز استان کهگیلویه و بویراحمد قرار دارد. مردم این ایل از دیرباز برای برطرف کردن نیازهای درمانی خویش از طب عامیانه بهره می‌جسته‌اند. عواملی مثل دسترسی کم به پزشک و آزمون‌ها و خطاهای فراوان در درمان بیماری‌ها توسط درمانگران بومی، منجر به آن شد که امروزه روش‌های درمانی متنوع و قابل تحقیقی در دسترس باشد. با توجه به ارزشمندی داده‌های طب عامیانه و فراموشی تدریجی این داده‌ها از یک سو و ضرورت توجه و بررسی باورهای طب عامیانه از نگاه دارویی و فرهنگی مطالعاتی بر طب عامیانه در این ایل اصیل صورت گرفته که مورد توجه مجلات علمی داخلی و خارجی قرار گرفته‌اند.

منابع

• جواد، صفی‌نژاد (۱۳۹۵). جمعیت و شناسنامه ایلات کهگیلویه. تهران: سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران. شابک ۹۷۸-۹۶۴-۴۴۶-۴۵۸-۴.
• فصائی، حسن (۱۳۶۷). فارسنامه ناصری. ج. ۲. تهران: امیرکبیر. شابک ۹۶۴-۰۰-۵۴۴۰-۰۰.