حاشیه‌نشینی در ایران: تفاوت میان نسخه‌ها
جز ویرایش Saeedshafia (بحث) به آخرین تغییری که Rezabot انجام داده بود واگردانده شد |
Saeedshafia (بحث | مشارکت‌ها) |
||
| خط ۳۹: | خط ۳۹: | ||
البته قیامدشت هم اکنون یکی از شهرک های بزرگ و پیشرفته تهران می باشد ولی از نبود فرهنگ در میان مردم رنج می برد، زیرا اکثریت جمعیت این شهرک کارگرانی بوده اند که در شهرک های صنعتی اطراف مشغول به کار بوده اند. |
البته قیامدشت هم اکنون یکی از شهرک های بزرگ و پیشرفته تهران می باشد ولی از نبود فرهنگ در میان مردم رنج می برد، زیرا اکثریت جمعیت این شهرک کارگرانی بوده اند که در شهرک های صنعتی اطراف مشغول به کار بوده اند. |
||
== شرایط محلات درون شهری غیررسمی == |
|||
مطالعات قوم نگاری نشان داده است که در محدوده قانونی شهرهایی مثل تهران محلاتی وجود دارند که در عین منشا غیررسمی دارای استانداردهای شهرنشینی شده اند و دیگر اطلاق حلبی آبادها یا زاغه ها به آنها کار اشتباهی است. به طور مثال محله شمیران نو یکی از این محلات شهری است که دارای مشکلات مختلفی مثل نبود سرانه های استاندارد شهری, وجود مشکلات اجتماعی مثل مواد فروشی و ساخت و سازهای شبانه است. |
|||
نکته جالب توجه اینکه در این محله گروه های مختلفی به ساخت و سازهای غیرمجاز مبادرت می کنند که انگیزه های کاملا متفاوتی دارند. عده ای به دنبال کسب منفت هستند اما سایرین یا به فکر کاهش هزینه های خانوارهای جوانتر یا به فکر شکل دهی جامعه ای فشرده و قومی عشیره ای هستند. بنابراین بیش از آنکه محیط این محلات زمینه نقد و بررسی باشد, اجتماع این محلات و گونه های همزیستی آنها زمینه ساز مطالعات دانشمندان است<ref>ارزيابي و شناسايي کنشگران توسعه ناپايدار محلات غيررسمي: نمونه موردي محله غيررسمي شميران نو, غلامرضا کاظمیان و وجه الله قربانی زاده و سعید شفیعا / انتشار یافته در نشریه علمی پژوهشی نامه معماری و شهرسازی شماره 8</ref> تحقیقات میدانی دیگری در این محله اثبات نموده است که در حالی که این محله مرکز انواع آسیب های اجتماعی است, اما از طریق افزایش سرمایه اجتماعی این گروه قابلیت دستیابی به توسعه پایدار اجتماعی فراهم خواهد بود. به عبارتی تقویت اعتماد, اتصال به شبکه های اجتماعی و هنجارگرایی زمینه ساز بهبود ناپایداری های اجتماعی این محله خواهد بود. بنابراین بیش از آنکه سرمایه گذاری مستقیم بخش عمومی برای بهبود کالبد این محله در اولویت باشد, سرمایه گذاری غیرمستقیم در اجتماع ساکنین این محله زمینه ساز بهبود پایدار و کم هزینه اجتماع این محله در طولانی مدت خواهد شد<ref>بررسی رابطه توسعه پايدار اجتماعی و سرمايه اجتماعی نمونه : ساکنان محله غيررسمی شميران نو,نگارندگان : محمد علی شفيعا/ سعيد شفيعا مجله علمي پژوهشي جامعه شناسي کاربردي - جلد 23 شماره 2 صفحات 139-164</ref>. |
|||
== پانویس‌ها == |
== پانویس‌ها == |
||
* {{پانویس}} |
* {{پانویس}} |
||
نسخهٔ ۲۲ نوامبر ۲۰۱۲، ساعت ۱۳:۰۹
حاشیه‌نشینی پدیده‌ای است که با اسکان غیررسمی و بدون مجوّز گروه بزرگی از مردم در مکانی در کنارهٔ شهرها ایجاد می‌شود.
حاشیه‌نشینی در شهرهای ایران به صورت شهرک‌نشینی در حومهٔ شهرها و همچنین آلونک‌نشینی دیده می‌شود.
شهرک‌های حاشیه‌نشینان در اصل «روستای شهر» یا «شهرک‌های روستاگونهٔ درون شهر» هستند.
از نمونه شهرک‌های فقیر حاشیه‌نشینان در شهرهای ایران می‌توان به این شهرک‌ها اشاره کرد:
- تهران: شهرک‌های متعدّد در منطقه ۱۶ شهر تهران
- استان تهران: مناطق حاشیه‌ای در پاکدشت، قیامدشت، احمدآباد، حسن‌آباد، خلیج، بادامک و رامینک.
- کرج: زورآباد (اسلام‌آباد).
- تبریز: آخماقیه، حافظ، خلیل‌آباد، داداش‌آباد، سیلاب، طالقانی، عباسی، کشتارگاه، لاله، مارالان، منبع و یوسف‌آباد[۱]
- مشهد: خواجه ربیع.
- اردبیل: ابراهیم‌آباد.
- سنندج: عباس‌آباد، کانی‌کوزله، حاجی‌آباد و زورآباد.[۱]
- همدان: خضر، طالقانی، کشتارگاه، حصار، شاه‌پسند، سنگ سفید، نایب احمد، مجیدیه، دیزج.[۲]
- زاهدان: شیرآباد، باباییان، قریب‌آباد، پشت کارخانه نمک و کریم‌آباد.
آلونک‌نشینی
پدیدهٔ آلونک‌نشینی و زاغه‌نشینی امروزه دیگر در شهرهای ایران اغلب وجود ندارد.[۳] آلونک‌نشینی به صورت‌های زیر در ایران وجود داشته یا در مقیاس کمی وجود دارد:
- زاغه‌نشینی: کندن زاغه‌ای در کوه یا گودی در زمین برای سکونت. در شرق تهران وجود داشته.
- آلونک: ساخت سرپناه با وسایل و مصالح کهنه مانند مقوا، حلب، نایلون و قطعات بی‌مصرف خودرو. در شهرک ولی‌عصر همدان، محله خاک‌سفید تهران، حلب‌شهر تهران‌پارس، اجتماع آلونکی پل مدیریت، شهرک‌های آلونکی جنوب منطقه ۱۶ تهران شامل: شهرک بعثت، شهرک شهید عراقی، شهرک مطهری، شهرک طالقانی، شهرک ملک‌آباد، شهرک جوانمرد قصاب، اجتماع آلونکی ۲۰ خانواری در جوانمرد قصاب، شهرک آلونک‌نشین خیابان زنجان جنوبی (منطقه ۱۰ تهران)، منطقه ۱۳ مشهد، و کرمان.
- سکونت در محل خشت در کوره‌پزخانه‌ها. نمونه: ساختمان اداری کوره‌پزخانه منطقه ۱۶ تهران.
- کپر. ساخته از حصیر. نمونه: بلوچستان و خوزستان
- گرگین. دارای دیوار معمولی ولی سقفی حصیری. نمونه: تهران، خوزستان، بندرعباس.
- اتاق حلبی. حلبی‌آبادهای تهران: مناطق ۲، ۴، ۱۵ و ۱۸. تبریز، شلنگ‌آباد اهواز.
- اتاق با خشت و بلوک. همدان، کرمانشاه، تبریز، تهران.
نمونه زاغه‌نشینی روستایی در ایران، روستای کندوان در استان آذربایجان شرقی است.
البته قیامدشت هم اکنون یکی از شهرک های بزرگ و پیشرفته تهران می باشد ولی از نبود فرهنگ در میان مردم رنج می برد، زیرا اکثریت جمعیت این شهرک کارگرانی بوده اند که در شهرک های صنعتی اطراف مشغول به کار بوده اند.
شرایط محلات درون شهری غیررسمی
مطالعات قوم نگاری نشان داده است که در محدوده قانونی شهرهایی مثل تهران محلاتی وجود دارند که در عین منشا غیررسمی دارای استانداردهای شهرنشینی شده اند و دیگر اطلاق حلبی آبادها یا زاغه ها به آنها کار اشتباهی است. به طور مثال محله شمیران نو یکی از این محلات شهری است که دارای مشکلات مختلفی مثل نبود سرانه های استاندارد شهری, وجود مشکلات اجتماعی مثل مواد فروشی و ساخت و سازهای شبانه است. نکته جالب توجه اینکه در این محله گروه های مختلفی به ساخت و سازهای غیرمجاز مبادرت می کنند که انگیزه های کاملا متفاوتی دارند. عده ای به دنبال کسب منفت هستند اما سایرین یا به فکر کاهش هزینه های خانوارهای جوانتر یا به فکر شکل دهی جامعه ای فشرده و قومی عشیره ای هستند. بنابراین بیش از آنکه محیط این محلات زمینه نقد و بررسی باشد, اجتماع این محلات و گونه های همزیستی آنها زمینه ساز مطالعات دانشمندان است[۲] تحقیقات میدانی دیگری در این محله اثبات نموده است که در حالی که این محله مرکز انواع آسیب های اجتماعی است, اما از طریق افزایش سرمایه اجتماعی این گروه قابلیت دستیابی به توسعه پایدار اجتماعی فراهم خواهد بود. به عبارتی تقویت اعتماد, اتصال به شبکه های اجتماعی و هنجارگرایی زمینه ساز بهبود ناپایداری های اجتماعی این محله خواهد بود. بنابراین بیش از آنکه سرمایه گذاری مستقیم بخش عمومی برای بهبود کالبد این محله در اولویت باشد, سرمایه گذاری غیرمستقیم در اجتماع ساکنین این محله زمینه ساز بهبود پایدار و کم هزینه اجتماع این محله در طولانی مدت خواهد شد[۳].
پانویس‌ها
- ↑ «تبریز، رکورددار آلونک‌نشینی». روزنامهٔ ابتکار. دریافت‌شده در ۱۸ فوریهٔ ۲۰۰۹.
- ↑ ارزيابي و شناسايي کنشگران توسعه ناپايدار محلات غيررسمي: نمونه موردي محله غيررسمي شميران نو, غلامرضا کاظمیان و وجه الله قربانی زاده و سعید شفیعا / انتشار یافته در نشریه علمی پژوهشی نامه معماری و شهرسازی شماره 8
- ↑ بررسی رابطه توسعه پايدار اجتماعی و سرمايه اجتماعی نمونه : ساکنان محله غيررسمی شميران نو,نگارندگان : محمد علی شفيعا/ سعيد شفيعا مجله علمي پژوهشي جامعه شناسي کاربردي - جلد 23 شماره 2 صفحات 139-164
منابع
بر پایهٔ داده‌هایی در صفحات مختلف کتاب (با بازنویسی):
پارساپژوه، سپیده، ما، آنها، اتنوگرافی یک تردید، مروری انسان‌شناختی بر هویت جمعی در محله‌ای حاشیه‌ای: اسلام‌آباد کرج، تهران: نشر قصه، ۱۳۸۴. صص۶۵ تا ۷۰.