مرگ بر شاه
.jpg)
مرگ بر شاه یکی از شعاری‌های انقلاب ۵۷ بود که در تظاهرات و راهپیمایی مخالفان علیه محمدرضا پهلوی استفاده می‌شد.[۱][۲] به گفته فرخ نگهدار، از رهبران گروه‌های چپگرای مخالف پهلوی، مهم‌ترین شعار مخالفان که در آن متحد بودند شعار «مرگ بر شاه» بود که محقق شد.[۳][۴]
تاریخچه[ویرایش]
قبل از قیام روح‌الله خمینی[ویرایش]
در جریان ۱۶ آذر ۱۳۳۲ سربازان وارد دانشکده فنی دانشگاه تهران می‌شوند و با دانشجویان درگیر می‌شوند که منجر به کشته شدن سه دانشجو و سردادن شعار مرگ بر شاه و زنده باد مصدق می‌شود.[۵]
از ۱۵ خرداد ۱۳۴۲ تا بهمن ۱۳۵۷[ویرایش]
در اوایل دهه ۱۹۷۰، بسیاری از ایرانیان با دولت شاه مخالفت کردند.[۶][۷] روح‌الله خمینی سرانجام به ایران بازگشت و انقلاب ۱۹۷۹ ایران را رهبری کرد. در جریان انقلاب ایران، تظاهرکنندگان معمولاً شعارهایی مانند «مرگ بر شاه»، «استقلال، آزادی، جمهوری اسلامی»[۸] و «مرگ بر آمریکا» سر می‌دادند.[۹]
اعتراضات و اعتصابات متعدد قشرهای مختلف در ۱۵ خرداد برگزار می‌شود. شعارهای معترضین «تا مرگ دیکتاتور، نهضت ادامه دارد!»، «بر شاه باد ننگ و نفرت!»، و «مرگ بر شاه» «مرگ بر شاه» «مرگ بر شاه» بوده‌است.[۱۰]
تبریز[ویرایش]
در روز ۲۹ بهمن ۱۳۴۲ چهلم کشتار قم، مردم در تبریز معترضان به کلانتری‌ها، دفاتر حزب رستاخیز، بانکها، هتل‌های لوکس، سینماها و مشروب‌فروشی‌ها (که نماد وابستگی به غرب به‌شمار می‌رفتند) حمله کردند و برای نخستین بار فریاد «مرگ بر شاه» شنیده شد.[۱۱][۱۲] به گزارش خبرگزاری ایرنا فریدون هویدا در کتاب سقوط شاه این ادعای را تأیید کرده‌است که برای اولین بار در تبریز شعار مرگ بر شاه داده شده‌است.[۱۳] پس از ماجرای تبریز شعار مرگ بر شاه در سراسر کشور داده می‌شود.[۱۳]
شیراز[ویرایش]
به گزارش تسنیم به نقل از رسول منتخب نیا در ۱۵ خرداد ۱۳۴۲ مردم شیراز در اعتراض به دستگیری روح‌الله خمینی به خیابان‌ها می‌آیند و برای نخستین بار در شیراز شعار مرگ بر شاه می‌دهند.[۱۴]
آبادان[ویرایش]
در ۲۸ مردادماه ۱۳۵۶، همزمان با بیست و پنجمین سالگرد کودتای ۲۸ مرداد، سینما رکس آبادان که در یک منطقه کارگرنشین قرار داشت، به گونهٔ مشکوکی آتش گرفت و بیش از چهارصد مرد، زن و کودک درون آن جان باختند. فردای آن روز ۱۰٫۰۰۰ نفر از بستگان قربانیان که در مراسم تشییع جنازه بزرگی گردهم آمده بودند، ساواک را مسئول این حادثه دانستند. سوگواران با راهپیمایی در خیابان‌های شهر، فریاد می‌زدند: «مرگ بر شاه»[۱۵]
دانشگاه صنعتی شریف[ویرایش]
در ۲۳ دی ۱۳۵۶ دانشجویان دانشگاه صنعتی شریف در جریان درگیری با پلیس شعارهای «مرگ بر شاه جلاد»، «زنده باد خاطره شهیدان قم» سردادند.[۱۶]
خارج از ایران[ویرایش]
آلمان[ویرایش]
در سال ۱۹۶۷ دانشجویان آلمانی در اعتراض به حضور محمدرضا پهلوی و فرح به آلمان اعتراض می‌کنند. در روتنبرگ پلیس فرد المانی را که به آلمانی فریاد مرگ بر شاه می‌زد، دستگیر می‌کند. در جریان این اعتراضات فردی آلمانی به نام بنو اونه‌زورگ کشته می‌شود.[۱۷]
آمریکا[ویرایش]
در ۱۹ اوت ۱۹۷۸ مصادف با ۲۸ مرداد ۱۳۵۷ حدود ۱۰۰۰ دانشجوی ایرانی مقیم آمریکا در اعتراض به دخالت‌های آمریکا در ایران از جلوی سفارت ایران به سمت کنگره راهپیمایی کردند. آنها در این راهپیمایی شعار مرگ بر شاه و آمریکا از ایران بیرون برو سر می‌دادند.[۱۸]
در ۸ ژوئیه ۱۹۷۷ در جریان دریافت جایزه به فرح پهلوی بخاطر تلاشش برای ارتقای جایگاه زنان حدود ۱۵۰۰ دانشجوی ایرانی در مقابل هتل پیر تجمع و شعار مرگ بر شاه سردادند. در هنگام سخنرانی فرح هنگامی که می‌گفت زنان را قادر به مشارکت در توسعه کشور کرده‌است یک زند بلوند که به عنوان خبرنگار در این ضیافت شرکت کرده بود بلند شد و فریاد زد دروغ است. همچنین در راهروی مجاور ضیافت ناگهان مردی فریاد زد مرگ بر شاه که مأموران امنیتی و پلیس او را کشان کشان خارج کردند.[۱۹]
واکنش‌ها[ویرایش]
روح‌الله خمینی[ویرایش]
روح‌الله خمینی شعار مرگ بر شاه را شعاری ملی نامید که باید تا سرنگونی حکومت پهلوی ادامه یابد.[۲۰] به گزارش خبرگزاری ایرنا روح‌الله خمینی پس از تظاهرات مردم تبریز که شعار مرگ بر شاه در چهلم کشتار مردم قم سرداده بودند از آنها تقدیر و تشکر می‌کند.[۱۳]
محمدرضا پهلوی[ویرایش]
فریادهای مرگ بر شاه طوری بود که حتی به گوش خود شاه در کاخ نیاورانش می‌رسید.[۲۱] لذا شاه فرمان استقرار ارتش در خیابان‌ها را داد و اعلام حکومت نظامی کرد.[۲۲][۲۳] به گفته احسان نراقی شاه در کاخ نیاوران به هنگام ملاقات وی می‌گوید:
چرا تظاهرکنندگان فریاد می‌زنند مرگ بر شاه؟ مگر من با آنها چه کرده‌ام؟[۲۴]
اردشیر زاهدی می‌گوید در دی ماه ۱۳۵۷ وقتی که شاه از ایران خارج می‌شد با هلیکوپتر از فراز تهران تظاهرات مردم را می‌بیند که میلیون‌ها نفر در خیابان‌ها شعار مرگ بر شاه می‌دهند و آنجا متوجه پایان کار خود شد.[۲۵] بعد از زلزله طبس در سال ۵۷ محمدرضا پهلوی برای بازدید از مناطق زلزله زده به طبس می‌رود، مردم از همان ابتدا در فرودگاه شعار مرگ بر شاه می‌دهند و محمدرضا پهلوی با دیدن این صحنه مجبور به تهران بازمی‌گردد.[۲۶]
حسن روحانی[ویرایش]
رئیس‌جمهور سابق ایران در کتاب خاطراتش می‌نویسد وقتی دانشجویان خارج از کشور فریاد «مرگ بر شاه» مردم تهران را می‌شنیدند، شرایط داخل کشور را به‌خوبی درک می‌کردند که پایه‌های رژیم سست شده و شاه ماندنی نیست.[۲۷]
دیگران[ویرایش]
- سفیر بریتانیا ۳۰ دی ۱۳۵۷ گزارش می‌دهد:
بختیار در طنین شعارهای «مرگ بر شاه» و «خمینی رهبر» مردم گم شده‌است.[۲۸]
- به گفته فرخ نگهدار، مهم‌ترین شعار مخالفان که در آن متحد بودند شعار «مرگ بر شاه» بود که محقق شد.[۳][۴]
موافقان و مخالفان[ویرایش]
- به گفته بادامچیان، نهضت آزادی و لیبرال‌ها مخالف شعار مرگ بر شاه بودند، و گفته بودند به شرط عدم شعار مرگ بر شاه در راهپیمایی تاسوعا و عاشورا ۱۳۵۶ شرکت می‌کنند.[۲۹]
- قبل از کودتای ۲۸ مرداد۱۳۲۹، توده ای‌ها در خیابان‌ها شعار «مرگ بر شاه» می‌دادند که با واکنش مصدق روبرو شده بود.[۳۰]
- خبرآنلاین عکسی را منتشر کرده‌است که محمد جواد ظریف وزیر سابق امور خارجه ایران در ۳۰ مهر ۱۳۵۸ در نیویورک مقابل بیمارستان که شاه بستری بوده، شعار مرگ بر شاه می‌گفته‌است.[۳۱]
- هاشمی رفسنجانی می‌گوید ساواک گفته بوده‌است که ما شعار مرگ بر شاه را تحمل نمی‌کنیم و در این مورد مرگ هر تعداد آدم را قبول داریم.[۳۲]
- محمدرضا نقدی معاون فرهنگی سپاه گفته همان‌طور که شعار مرگ بر شاه، مرگ بر صدام و مرگ بر شوروی ما به هدف رسید ان شاءالله به زودی شاهد اصابت شعار مرگ بر آمریکا، مرگ بر انگلیس و مرگ بر اسرائیل نیز خواهیم بود.[۳۳]
- احمد خاتمی امام جمعه تهران در حمایت از این شعار گفته بود کسانی که قبل از انقلاب می‌گفتند شعار مرگ بر شاه فایده ندارد امروز می‌گویند که شعار مرگ بر آمریکا فایده ای نخواهد داشت.[۳۴]
- مرتضی مطهری معتقد است که شعار مرگ بر شاه شعار قوی بود. اما الان در مرحله بعد مرگ بر شاه هستیم. باید شعارهای جدیدی مطرح شود مثل اینکه «تمام محرومین و مستضعفین دارای مسکن شوند»، باید مطرح شود تا محقق شود.[۳۵]
دیگر استفاده‌کنندگان[ویرایش]
عربستان[ویرایش]
تظاهر کنندگان منطقه شرق عربستان در اعتراض به حکم اعدام تعدادی از بازداشت شدگان شعار مرگ بر ال سعود سردادند.[۳۶] همچنین مردم بحرین بخاطر اعزام نیروهای نظامی عربستانی به بحرین برای سرکوب معترضان بحرینی شعار مرگ بر آل سعود سر می‌دهند.[۳۷][۳۸]
بحرین[ویرایش]
معترضان بحرینی در اعتراض به حکومت شعار مرگ بر آل خلیفه و مرگ بر شاه حمد سرداده اند.[۳۹][۴۰][۴۱]
در کشورهای اروپایی[ویرایش]
شعار شاه مرده باد، شاه زنده باد (به انگلیسی: The king is dead, long live the king!) در کشورهای انگلیس، فرانسه و دانمارک بعد از فوت پادشاه با شعار شعار شاه مرده باد، شاه زنده باد یک اعلامیه سنتی صادر می‌شود که با این عبارت به‌طور همزمان خبر از مرگ پادشاه قبلی می‌دهد و با سلام دادن به پادشاه جدید، مردم را از تداوم اطمینان می‌دهد.[۴۲]
حواشی[ویرایش]
به گزارش ایسنا ابوالفضل الماسی که از مبارزهای قمی علیه شاه بود بوده به علت ساخت شعارهای انقلابی اش به ابوالفضل مرگ بر شاه معروف شده‌است.[۴۳]
شعارنویسی[ویرایش]
محقق اردکانی می‌گوید در سال ۱۳۵۶ در یزد برای اولین بار بر روی دیوار حسینیه چرخاب با زغال شعار مرگ بر شاه نوشته شده‌است.[۴۴]
کتاب‌شناسی[ویرایش]
کتاب داستان «همه گفتند مرگ بر شاه» نوشته مریم جمشیدی از سوی انتشارات سوره مهر به چاپ رسیده‌است.[۴۵]
شعارهای مرتبط[ویرایش]
- «مرگ بر شاه جلاد»[۱۶]
- «مرگ بر شاه، مرگ بر شاه، مرگ بر شاه»[۱۰]
- «مرگ بر دیکتاتور»[۱۰]
- «تا مرگ شاه خائن/ نهضت ادامه دارد»[۴۶]
- «این شاه آمریکایی اعدام باید گردد»[۴۶]
- «شاه جنایت می‌کند/ کارتر حمایت می‌کند»[۴۶]
- «ای شاه خائن آواره گردی/ خاک وطن را ویرانه کردی / کشتی جوانان وطن آه و واویلا / کردی هزاران تن کفن آه و واویلا / مرگ بر شاه»[۴۶]
- «ما می‌گیم شاه نمی‌خوایم، نخست‌وزیر عوض می‌شه! ما می‌گیم خر نمی‌خوایم، پالون خر عوض می‌شه! نه شاه می‌خوایم نه شاپور، لعنت به هرچی مزدور!»[۴۶]
جستارهای وابسته[ویرایش]
پانویس[ویرایش]
- ↑ «مدرنیته معیوب و ظهور پدیده «خمینی»». رادیو فردا. ۱۹ بهمن ۱۳۹۷.
- ↑ سید جلال الدین مدنی. «کم‌کم شعار مرگ بر شاه، به یک شعار عمومی تبدیل‌گردید». پرتال جامع علوم انسانی به نقل از نشریه زمانه.
- ↑ ۳٫۰ ۳٫۱ «انقلاب 57؛ شاه یک سو، دیگران یک سو». بی‌بی‌سی فارسی.
- ↑ ۴٫۰ ۴٫۱ «آیا خمینی و اسلامگراها انقلاب ایران را دزدیدند؟». رادیو فردا. ۲۰ بهمن ۱۳۹۲.
- ↑ «شانزدهم آذر، نقطه عطفی بین دوره مصدق و دیکتاتوری شاه». رادیو فردا. ۱۸ آذر ۱۳۹۲.
- ↑ Staff writer(s) (May 1972). "Central Intelligence Agency\Directorate of Intelligence\Intelligence Report\Centers of Power in Iran". Source: Central Intelligence Agency, OCI Files, Job 79T00832A, Box 9, 46. Secret; No Foreign Dissem. Prepared in the Office of Current Intelligence and coordinated within CIA. Retrieved 21 May 2016.
[P]laying an essentially negative role at present... are the clergy, whose strength lies in the emotions of the Iranian masses and whose opposition to the Shah's government is nearly total...Detailed information on the clergy is not available. There are perhaps 100,000 clergymen ranging from the mullah, the lowest clerical post, to the mojtahed.
- ↑ «Irgendwas muß schiefgelaufen sein». خبرگزاری اشپیگل آلمان. ۱۷ سپتامبر ۱۹۷۸.
- ↑ Staff writer(s) (7 December 2009). "How Iran's opposition inverts old slogans". BBC. Archived from the original on 2 January 2010. Retrieved 21 May 2016.
One of the big anti-Shah chants ended with the slogan "Death to Shah!"...A main revolutionary cry was: "Estaghlal, Azadi, Jomhuriye Eslami" (Eng: Independence, Freedom, Islamic Republic).
- ↑ Staff writer(s) (6 November 1979). "IRAN LEADERS BACK U.S. EMBASSY SEIZURE; Khomeini's Son Tells Students All American Ties Should Be Cut". The New York Times. Teheran. Reuters. pp. A1, A12.
Students Shout "Death to America!"…Tens of thousands of students surrounded the American Embassy compound today shouting anti-American slogans such as "Death to America!"...
- ↑ ۱۰٫۰ ۱۰٫۱ ۱۰٫۲ مرتضی شیرودی. «اتحاد برای پیشرفت و رفرم از بالا». پرتال جامع علوم انسانی بنقل از رواق اندیشه.
- ↑ Keddie, p۲۲۶–۲۲۸
- ↑ ایران بین دو انقلاب، ۶۲۴–۶۲۵
- ↑ ۱۳٫۰ ۱۳٫۱ ۱۳٫۲ «قیام مردم تبریز، حرکتی سرنوشت‌ساز در پیشبرد اهداف نهضت اسلامی». خبرگزاری ایرنا. ۳۰ بهمن ۱۳۹۸.
- ↑ «بازخوانی حرکت انقلابی مردم شیراز در ۱۵ خرداد ۱۳۴۲». خبرگزاری تسنیم. ۱۵ خرداد ۱۴۰۱.
- ↑ آبراهامیان، ایران بین دو انقلاب، ۶۳۳.
- ↑ ۱۶٫۰ ۱۶٫۱ رحیم نیکبخت. «پیامدهای مقاله «ایران و استعمار سرخ و سیاه»». پرتال جامع علوم انسانی به نقل از نشریه یاد ایام.
- ↑ «Tod vor der Oper». اشپیگل آلمان. ۲۴ ژوئن ۱۹۶۷.
- ↑ «Anniversary of Shah's Rule Marked by Iranian Protest». خبرگزاری واشینگتن پست. ۱۹ اوت ۱۹۷۸.
- ↑ «Lunch for Empress Interrupted By Shout of 'Down With Shah'». نیویورک تایمز. ۸ جولای ۱۹۷۷.
- ↑ «چرا امام به فرانسه مهاجرت کرد؟». وب سایت اعتماد آنلاین. ۱۳ مهر ۱۳۹۷.
- ↑ «آمریکا پرونده شاه را بست». رادیو فردا. ۱۲ آبان ۱۳۹۰.
- ↑ «شاه نتوانست یا نخواست به هر قیمتی سرکوب کند؟». رادیو فردا. ۶ مرداد ۱۳۹۹.
- ↑ جواد صباغ جدید. «چرا ارتش نتوانست؟». پرتال جامع علوم انسانی.
- ↑ اصغر حیدری. «جبن ذاتی پهلویها». پرتال جامع علوم انسانی به نقل از نشریه زمانه.
- ↑ «آخرین روزهای شاه به روایت زاهدی». خبرگزاری عصر ایران بنقل از کتاب 25 سال در کنار پادشاه. ۵ مرداد ۱۳۸۸.
- ↑ «استقبال مردم طبس از شاه با شعار «مرگ بر شاه»». خبرگزاری ایکنا. ۱۹ بهمن ۱۳۹۳.
- ↑ «عکسی کمتر دیده شده از حسن روحانی در دوران انقلاب». وب سایت خبرآنلاین. ۲۱ بهمن ۱۳۹۵.
- ↑ «چرا آمریکا بختیار را جدی نگرفت؟». بی‌بی‌سی فارسی. ۱۷ خرداد ۱۳۹۵.
- ↑ «مقایسه شعار مرگ بر آمریکا با شعار مرگ بر شاه». خبرگزاری مهر. ۱۹ مهر ۱۳۹۲.
- ↑ «سه روز بحرانی ۲۵ تا ۲۸ مرداد». رادیو فردا. ۱۸ اردیبهشت ۱۳۹۳.
- ↑ «عکس | شعار «مرگ بر شاه» ظریف مقابل بیمارستانی که شاه در آن بستری بود». خبرانلاین. ۳ آذر ۱۳۹۷.
- ↑ «عبور از 40 سالگی انقلاب». روزنامه شرق. ۱۵ بهمن ۱۳۹۷.
- ↑ «مبارزه با انگلیس نباید محدود به شعار شود». خبرگزاری خرداد.
- ↑ «کنایه امام جمعه تهران به مخالفان شعار مرگ بر شاه/سید احمد خاتمی به ظریف چه گفت». وب سایت خبرآنلاین. ۱۴ خرداد ۱۳۹۳.
- ↑ مجموعه آثار شهید مطهری، جلد24، صفحه185.
- ↑ «شعارات «الموت لآل سعود» فی الشرقیة احتجاجاً علی الإعدامات». اسلام تایمز.
- ↑ «الحکومة تزیل دوار اللؤلؤة فی المنامة وسط استمرار التظاهرات فی قری شیعیة». خبرگزاری فرانس24. ۱۸ مارس ۲۰۱۱.
- ↑ «طنین شعار مرگ بر آل خلیفه و آل سعود در بحرین». همشهری آنلاین. ۲ فروردین ۱۳۹۱.
- ↑ «البحرین: قوات الامن تطلق النار علی محتجین حاولوا العودة الی دوار لؤلؤة». بی‌بی‌سی فارسی. ۱۸ فوریه ۲۰۱۱.
- ↑ «شعارات "الموت لآل سعود" و"الموت لآل خلیفة" علی شوارع أبوصیبع». البحرین الیوم. ۸ مارس ۲۰۱۸.
- ↑ «مردم در سرتاسر بحرین شعار «مرگ بر شاه حمد» سر دادند». خبرگزاری برنا. ۲۴ مهر ۱۳۹۲.
- ↑ Ryken, Philip Graham (2011). King Solomon: The Temptations of Money, Sex, and Power. Crossway. p. 18. ISBN 978-1-4335-2154-6.
- ↑ «"ابوالفضل"ی که با شعار مرگ بر شاه معروف شد». خبرگزاری ایسنا. ۱۴ اسفند ۱۳۹۵.
- ↑ «از نوشتن شعار «مرگ برشاه» روی دیوارها تا حضور در محضر تبعید شدگان». خبرگزاری یزد رسا. کاراکتر soft hyphen character در
|نشانی=در موقعیت 184 (کمک) - ↑ «کتاب‌های انقلابی برای کودکان و نوجوانان را بیشتر بشناسید». باشگاه خبرنگاران جوان. ۱۷ بهمن ۱۳۹۷.
- ↑ ۴۶٫۰ ۴۶٫۱ ۴۶٫۲ ۴۶٫۳ ۴۶٫۴ «شعارهای سیاسی‌ترین انقلاب مذهبی جهان». خبرگزاری ایسنا. ۱۷ بهمن ۱۴۰۰.