هوره (موسیقی)
هوره (به کردی: هووره)، در موسیقی کردی یک نوع آواز است که به زبان کردی خوانده میشود.[۱] هوره معمولا به صورت تک‌خوانی اجرا میشود و مختص به مناطق کُردنشین غرب ایران است. هوره در استان ایلام، استان کرمانشاه، استان کردستان، برخی از نقاط آذربایجان غربی و بخشی از استان لرستان (میان لک‌ها) رواج دارد.[۱][۲][۳]چند نوع ساده‌ی آن در اطراف سنندج (منطقه‌ی لَیلاخ، کلاتَرزان و کوماسی)، دیواندره (به‌سبب حضور طوایف کلهُر و جاف در این منطقه)، خانقین، شهرزور، چَمچَمال (نزدیک کرکوک) نیز رواج دارد.[۲] امروزه در هوره خواندن (به کردی: هوورە چڕین) از ساز استفاده نمی‌شود اما در گذشته هوره را همراه با تنبور اجرا می‌کرده‌اند.[۱][۴] مویه‌ای که با عنوان «مور» شناخته میشود زیرمجموعه‌ی هوره است.[۲] اشعاری که در هوره خوانده می‌شوند معمولا ۱۰هجایی و با مضامین تغزلی و حماسی‌اند.[۱] جنگجویان کرد، هوره را در جنگ نیز می‌خوانده‌اند.[۴] هوره را می‌توان به صورت بداهه نیز خواند.[۲]
پیشینه[ویرایش]
هوره از آوازهای کهن مردم کرد است.[۴] احتمال دارد که موبدان زرتشتی هنگام نیایش در آتشگاه هوره می‌خوانده‌اند. امروزه نیز ایلات و عشایر، مردان و زنان دور آتش می‌نشینند و هوره اجرا می‌کنند.[۱] همچنین مشهور است که نکیسا و باربد برای خسرو و شیرین هوره می‌خوانده‌اند.[۴] ظاهراً سرچشمه هوره، استان ایلام است.[۲]
مقام‌ها[ویرایش]
این نوا چهارده مقام دارد. ۱-گله‌خاک ۲-گله‌وه‌دره ۳-بالادستانی ۴-شاه‌حسینی ۵-ساروخانی ۶-جلوشایی ۷-طرز ۸-مجنونی ۹-سحری ۱۰-باریه ۱۱-دو بالا ۱۲-غریوی ۱۳-بان بنه‌یی ۱۴-پاوه‌موری. هر کدام دارای فروعاتی هستند.[۴]
ابراهیم حسینی تعداد مقام‌های هوره را بیست و دو عدد می‌داند که البته برخی از آن‌ها جدید هستند و یکی-دو مورد از آن‌ها نیز در زمره مور قرار می‌گیرند.[۲] گونه پیچیده هوره، هوره سێ دەنگی (سه‌حالتی، سه‌مُدی) نام دارد که بیشتر در استان ایلام رواج دارد. در خانقین و شهرزور و چمچمال، اصطلاح‌های "هوره گرمیانی" و "هوره جافی" استفاده میشود. اسماعیل جاف، خواننده اهل خانقین، تعداد مقام‌های هوره جافی را دو مورد دانسته‌است و نام آن دو را غریبی و دوو ده‌نگی (دوحالتی، دومدی) ذکر کرده‌است.[۲]
گونه‌های دیگر[ویرایش]
گونه دیگر هوره، مور یا مویه است که در مرگ و شیون افراد توسط زنان و در بعضی مناطق توسط مردان خوانده‌می‌شود.[۲][۴] همچنین با ظهور تصوف در مناطق کُردنشین سنی‌مذهب، دراویش قادریه در تکیه‌ها و خانقاه‌ها، هوره را با حالت خاص و رنگ عرفانی خواندند که به «سوز» معروف شد.[۴]
خوانندگان سرشناس[ویرایش]
به خوانندگان یا اجراکنندگان هوره(به کردی: هوره‌چڕ، هوره ویژ) گفته میشود. از هوره‌چرهای سرشناس می‌توان به افراد زیر اشاره کرد:
ابراهیم حسینی[۲]
بهرام‌بیگ ولدبیگی
علی‌نظر کرندی (منوچهری)
نجات عثمانوند
بساط عثمانوند
علی اشرف
عبدالعزیز حیدری
صیدقلی کشاورز[۴]
جستارهای وابسته[ویرایش]
منابع[ویرایش]
- ↑ ۱٫۰ ۱٫۱ ۱٫۲ ۱٫۳ ۱٫۴ افشار سیستانی، ایرج (زمستان ۱۳۷۲). ایلام و تمدن دیرینه آن. صص. ۴۳۵، ۴۳۶.
- ↑ ۲٫۰ ۲٫۱ ۲٫۲ ۲٫۳ ۲٫۴ ۲٫۵ ۲٫۶ ۲٫۷ ۲٫۸ عبدی، شاهو (زمستان ۱۳۹۸). «مفهوم قطار در حوزه ی موسیقی کردی / با نگاهی به گونه های مختلف شعری - موسیقایی در مناطق کردنشین». فصلنامه موسیقی ماهور (۸۶): ۵۹-۹۴. دریافت‌شده در تابستان ۱۴۰۲. تاریخ وارد شده در
|تاریخ بازبینی=را بررسی کنید (کمک) - ↑ «مقامات موسیقی کردی».
- ↑ ۴٫۰ ۴٫۱ ۴٫۲ ۴٫۳ ۴٫۴ ۴٫۵ ۴٫۶ ۴٫۷ سلطانی، محمدعلی (۱۳۷۰). محمدتقی ملیح، ویراستار. جغرافیای تاریخی و تاریخ مفصل کرمانشاهان (باختران). ج. ۱. مولف. صص. ۳۶۸-۳۷۰.