مسجد چهارمنار
مختصات: ۳۱°۵۴′۰۰″شمالی ۵۴°۲۱′۲۵″غربی / ۳۱٫۹۰۰۰۷۴°شمالی ۵۴٫۳۵۶۹۸۲°غربی
مسجد چهار منار | |
---|---|
نام | مسجد چهار منار |
کشور | ![]() |
استان | استان یزد |
شهرستان | یزد |
اطلاعات اثر | |
کاربری | مذهبی |
اطلاعات ثبتی | |
شمارهٔ ثبت | ۲۵۳۰ |
تاریخ ثبت ملی | ۱۵ آذر ۱۳۷۸ |
مسجد میر خضر شاه- مشهور به مسجد «خضرشاه» یا «میرخضرشاه» یا مسجد عالِمی یا مسجد بزرگ چهار منار- در محلهٔ چهار منار شهر یزد قرار دارد. این مسجد از آثار «سید مرتضی امیر جلال الدین خضرشاه» است و آغاز ساخت آن به سال ۸۴۹ هـ. ق بازمیگردد. جلال الدین خضرشاه از دولت مردان و خیران یزد و صاحب ابنیه و آثار بسیار بودهاست[۱]
تاریخچهٔ احداث مسجد[ویرایش]
بنای مسجد چهار منار متعلق به دورهٔ تیموری میباشد و به احتمال زیاد بنای اصلی مسجد بر ویرانههای آتشکدهای بر پا شدهاست [نیازمند منبع] میرخضرشاه در محلّه چهارمنار بنای مسجد و خانقاهی را نهاد که بنا بر نوشته وقفنامهٔ آن به نام مسجد جامع و خانقاه ابواسحاقّیه خوانده شدهاست[۱] بنا بر سواد وقفنامه که نخستین تحریر آن به سال ۹۰۲ ه.ق است، این مکان شامل: جماعت خانه، بقعه، مسجد و خانقاه برای مرشدان و مسلمانان بودهاست و موقوفات زیادی در شهرهای اردکان، تفت و یزد داشته که میباید صرف هزینه تحصیل طلّاب علوم دینی، پذیرایی مسافران، خادم، خطیب، مؤذّن، روشنایی مسجد و پختن آش گندم برای فقرا شود[۲]
تفضیل مسجد[ویرایش]
در محلّهٔ چهارمنار و در کوچهٔ بهروک که اکنون بدان کوچه بُندون (Bondun) یا بُندان یا بُندار میگویند. بنای مسجد و خانقاهی است که بنا بر نوشتهٔ وقف نامهٔ آن به نام مسجد جامع و خانقاه ابواسحاقّیه خوانده شدهاست، گزارش این مسجد در سدهٔ ۹ ق چنین است: «مرتضی اعظم، امیر جلال الدّین خضرشاه - ادام الله سیادته - ساخته و در عمارات و بقاع الخیر، اهتمام تمام به جای آورد و دست ارادت به خلفای مرشدی و به کسوت شیخ مرشد درآمده و در کوچهٔ مذکور در جنب دولتخانهٔ خود، مسجد جدید بنا فرموده و در میان مسجد، پایابی به نهر کیفرامرز حفر کرده و جماعت خانه ساخته و بر یسار مسجد، حظیرهای به جهت مدفن خود پرداخته و قبر حفر فرموده و در جنب حظیره، چمنی بهغایت مروّح ساخته و در پیشان چمن، بقعهٔ مروّح ساخته موسوم به مرشدیّه و علما و اهلالله و درویشان، غالب اوقات در آن بقعه ساکن باشند و در صبح و شام نقّار مرشدی میزنند و بنای این مسجد در سنهٔ تسع و اربعین و ثمانمائه بوده. امّا هنوز اتمام نیافته، به خیر و زودی تمام گردد. انشاءالله[۳]
بخشهای مختلف مسجد[ویرایش]
مسجد چهار مناز مرکّب از ایوان، صحن تابستانی و گرمخانه است بنا بر آنچه مرحوم ایرج افشار در زمان نگارش کتاب یادگارهای یزد (سال ۱۳۵۳ ش) به چشم وی خورده، به قرار زیر است:
- سراسر محراب از کاشیهای معرّق (۸۳×۱۱۵سانتیمتر» عصر تیموری پوشیده شدهاست.
- بدنه سمت شرقی منبر از کاشی معرّق و بلندی آن ۱۴۷ با عرض ۱۹۲ سانتیمتر است.
- در محراب گرمخانه، یک قطعه سنگ مرمر به اندازه ۶۰×۵۵ امّا بی هیچ نوع ظرافتی، مورّخ ۱۲۹۴ نصب است و به اطرافش دوازده امّام نقر گردیده.
- در مسجد یک قطعه قالی بافت سال ۱۳۵۰ قمری به اندازه ۴۰ / ۷×۲۵ / ۴ متر به طرح سجّادهای (خانه خانه) و با نقوش درخت و بوته وجود دارد.[۳]
جستارهای وابسته[ویرایش]
منابع[ویرایش]
![]() |
این یک مقالهٔ خرد پیرامون یکی از آثار باستانی ایران است. با گسترش آن به ویکیپدیا کمک کنید. |