عناصر چهارگانه
عناصر اربعه یا عناصر چهارگانه (به پارسی سره چارآخشج یا چهارآخشیج)[۱] چهار عنصر آب، هوا، خاک و آتش هستند که یونانیان باستان آنها را عنصرهای سازندهٔ جهان میدانستند.[۲]
نور خورشید را مخلوطی از هوا و آتش تصور میکردند و یخ را همان آب میدانستند که سختی سنگ را به دست آوردهاست.[۲]
ابن سینا در کتاب قانون مدعی است که دو عنصر سنگین، یعنی خاک و آب، سازندهٔ اعضای بدن هستند و دو عنصر سبک، یعنی آتش و هوا، سازندهٔ روح هستند.[۳]
اگرچه این دیدگاه ممکن است بسیار عامیانه به نظر رسد، اثرهایی ژرف بر درک امروزی ما از جهان دارد. یکی از این آثار توجه به حالات مادهاست. مفهوم ماده و انرژی را میتوان از اعتقاد به عناصر اربعه برداشت کرد؛ خاک نمایندهٔ حالت جامد، آب نمادی از حالت مایع، و هوا یادآور حالت گازی است و آتش نماینده حالت پلاسما. به این ترتیب چهار عنصر نخست حالات چهار گانهٔ ماده را یادآور میشوند.[۲]
اثر دیگر معرفی آتش است. آتش نمایندهٔ مفهوم انرژی و بیانگر تغییراتی است که انرژی در ماده و حالات آن به وجود میآورد. بدین ترتیب مفهوم ماده و انرژی را به آسانی میتوان از دیدگاه پیشینیان، برداشت کرد.[۲]
اینکه یونانیان در برههای از تاریخ چنین دیدگاهی داشتهاند درست است اما به اینکه چنین دیدگاهی نخست از کدام اندیشه برآمده ارتباط خاصی ندارد.[۴] بعد از پیدایش جدول مندلیف (در واقع عناصری که در جدول مندلیف به عنوان عناصر اولیه جهان(هوا:نیتروژن، اکسیژن، کربن دی اکسید، هیدروژن؛آب:دو اتم هیدروژن و یک اتم اکسیژن؛خاک:آهن، روی، مس و منگز و...))وجود دارند همه از ارکان اصلی که بعد به آنها اشاره خواهیم کرد به وجود آمدهاند توسط دیمیتری ایوانوویج مندلیف کمتر کسی را میتوان یافت که از عناصر اصلی و اولیه جهان خبر داشته باشد. حکمای پزشکی قدیمی جهان (خصوصاً دو پزشک معروف جهان:ابو علی سینا و جالینوس بزرگ) بر این باور بودند که جهان دارای چهار رکن اصلی و عناصر بسیط و غیرقابل تجزیه تشکیل شده است. آنها اعتقاد داشتند که مواد تشکیل دهنده جهان و انسان چهار چیز است به نامهای:آتش، هوا، آب، خاک.
جستارهای وابسته[ویرایش]
منابع[ویرایش]
پیوند به بیرون[ویرایش]
![]() |
در ویکیانبار پروندههایی دربارهٔ عناصر چهارگانه موجود است. |