عقاب شاهی

شاه‌باز
وضعیت بقا
آسیب‌پذیر (IUCN 3.1)
آرایه‌شناسی
فرمانرو:	جانوران
شاخه:	طنابداران
رده:	پرندگان
راسته:	قوش‌سانان (عقاب‌سانان)
تیره:	قوشیان (قوشیان)
سرده:	عقاب‌ها
Species:	عقاب شاهی
نام علمی
Aquila heliaca Savigny، ۱۸۰۹
پراکندگی عقاب شاهی      تولید مثل      بومی      گذری      عدم تولیدمثل
مترادف
Aquila heliacea heliacea

شاه‌باز (عقاب شاهی) (نام علمی: Aquila heliaca) گونه‌ای پرنده شکاری از تیرهٔ عقابیان و راستهٔ عقاب‌سانان است که در دوران بلوغ پرهای زینتی قهوه‌ای مایل به سیاه دارند. این پرنده از گونه‌های آسیب‌پذیر و پرندگان حفاظت شده است. شاه باز در دشت‌های باز با درختان بلند و جنگل‌های کوهپایه‌ای زندگی می‌کند و در زمستان، در باتلاق‌های منطقه‌های استپی به سر می‌برد و آشیانه خود را روی درختان بلند و دور افتاده می سازد. شاه باز در ایران نیز یافت می‌شود.

گونه در خطر

نسل این پرنده در بسیاری از مناطق منقرض شده یا در خطر انقراض است و به همین جهت در فهرست گونه‌های آسیب‌پذیر آی‌یوسی‌ان قرار گرفته‌است. شاه‌باز زمانی نماد سلطنتی امپراتوری اتریش-مجارستان بود اما این کمکی به حفظ این جانور در اروپای مرکزی نکرد و این جانور در بخش عمده‌ای از قلمرو سابق خود ناپدید شده‌است. منطقهٔ کارپات تنها جایی در اروپاست که جمعیت شاه‌بازهای آن در حال افزایش است. غربی‌ترین جمعیت باقیمانده شاه‌باز در مرز اتریش و جمهوری چک زندگی می‌کند و از ۱۵ تا ۲۰ جفت تشکیل می‌شود.

ویژگی‌ها

شاه‌باز با ۷۲ تا ۹۰ سانتیمتر قد، ۱/۸ تا ۲/۱۶ متر فاصلهٔ دو سر بال و ۲/۵ تا ۴/۵ کیلوگرم وزن از عقاب‌های بزرگ محسوب می‌شود. ماده‌ها حدود ۲۵ درصد از نرها بزرگترند. شاه‌باز اسپانیایی نزدیک‌ترین خویشاوند این پرنده است که در گذشته زیرگونه‌ای از آن پنداشته می‌شد اما امروزه گونه جداگانه‌ای در نظر گرفته می‌شود. شاه‌باز شباهت زیادی هم به عقاب طلایی دارد. شاه‌باز را با منقار بلندتر، بال‌های صاف‌تر در حین پرواز، لکه‌های سفید روی شانه و بال و شانهٔ روشن‌تر و رنگارنگ‌تر و رنگ تیره‌تر در بقیه قسمت‌های بدن می‌توان از عقاب طلایی تشخیص داد. البته شاه‌بازهای نابالغ رنگ بسیار روشنتری از عقاب طلایی نابالغ دارند.

زیستگاه مورد علاقه این عقاب دشت‌های باز با کمی درخت هستند و برخلاف بسیاری از عقاب‌های دیگر در کوهستان‌ها، جنگل‌های وسیع یا استپ‌های بدون درخت زندگی نمی‌کند. شاه‌باز ترجیح می‌دهد آشیانه خود را بر روی درختان بلندی بسازد که اطراف آن درخت دیگری نباشد تا از این طریق دید خوبی به اطراف داشته باشد. خرگوش، همستر و قرقاول از طعمه‌های اصلی این پرندهٔ شکاری هستند.

نگارخانه

• 

  عقاب شاهی

• 

  شاه‌باز یا عقاب شاهی

• 

  Museum specimen

جستارهای وابسته

• عقاب طلایی

منابع

• مشارکت‌کنندگان ویکی‌پدیا. «Eastern Imperial Eagle». در دانشنامهٔ ویکی‌پدیای انگلیسی، بازبینی‌شده در ۱۲ اسفند ۱۳۹۱.
• «شاه‌باز (عقاب شاهی)». وب‌گاه کویرها و بیابان‌های ایران. دریافت‌شده در ۱۱ اسفند ۱۳۹۱.