آرامگاه ورکک

از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد
آرامگاه وِرکَک، موزه شهر شی‌آن.[۱]

آرامگاه وِرکَک (زبان سغدی: wyrkʾk) که معمولاً در زبان چینی به آن «مقبره استاد شی» (به چینی: 史君墓) می‌گویند، محل دفن یک بازرگان ارشد ثروتمند سغدی به نام ورکک (۴۹۳–۵۷۹ میلادی) و همسرش ویوسی است. این آرامگاه که زمان ساخت آن به دودمان ژو شمالی (۵۸۰ میلادی) برمی‌گردد، به‌طور قابل‌توجهی سالم مانده‌است. قدمت آن به سال ۵۸۰ پس از میلاد (سلسله ژو شمالی) برمی‌گردد.

این آرامگاه در سال ۲۰۰۳ در شرق روستای جینگ‌شانگ در شهرک دامینگونگ، منطقه ویانگ، شی‌آن کشف شد و بین ژوئن و اکتبر همان سال مورد کاوش‌های باستان‌شناسی قرار گرفت.[۲] این مقبره به ویژه به دلیل محتوای غنی نقش برجسته‌های موجود بر روی سازه سنگی درون آرامگاه و همچنین یک سنگ‌نبشته دو زبانه حائز اهمیت است.[۳]

سغدی‌ها مردمی ایرانی‌تبار و زرتشتی بودند و این آرامگاه شامل کنده‌کاری‌های سنگی ظریف بر روی تابوت و دیوارهای آن است که صحنه‌هایی از زندگی ورکک (گُرگَک) و تصاویر مربوط به زندگی پس از مرگ با مضمون زرتشتی را به تصویر می‌کشد.

یک سنگ‌نوشته دوزبانه چینی و سغدی اطلاعاتی در مورد زندگی ورکک و موقعیت برجسته او به عنوان یک سغدی در چین ارائه می‌دهد.

این آرامگاه نگاهی اجمالی به زندگی و آداب و رسوم تدفین سغدی در چین قرن ششم ارائه می‌دهد. تجملات آن نشان می‌دهد که سغدی‌های ساکن چین از موقعیت‌های اجتماعی و اقتصادی بالایی برخوردار بودند.

مقبره‌های سغدی در چین از جمله مجلل‌ترین مقبره‌های این دوره در این کشور هستند و اندکی از مقبره‌های امپراتوری پایین‌تر قرار می‌گیرند؛ این امر نشان می‌دهد بازرگانان سغدی در میان ثروتمندترین اعضای جامعه بوده‌اند.[۴]

مدفونان[ویرایش]

کتیبه دوزبانه که به زبان‌های چینی کلاسیک و سغدی نوشته شده‌است، زندگی مردی ۸۶ ساله به نام ورکک (۴۹۳–۵۷۹ میلادی) در سغدی (یا شی جون (史君) در چینی) و همسرش ویوسی را روشن می‌کند. نام سغدی ورکک از واژه «گرگ» مشتق شده و به معنی گرگک (گرگ کوچک) است.[۵] نام چینی «شی جو» از نام خانوادگی شی (史) با عنوان افتخاری جون (君) یا «ارباب» تشکیل شده‌است. قسمت اسم چینی او خالی مانده‌است و بنابراین ناشناخته باقی می‌ماند. نام همسر او، ویوسی، به سغدی به معنای «پگاه» است.[۶] این زوج به ترتیب اهل کِش (شهر سبز) و کنگ (اصالتاً اهل سمرقند) بوده‌اند.

در زمان حیاتش، ورکک به عنوان ساربان (چینی‌شده به صورت: سابائو) در استان باستانی لیانگ‌ژو (شهر امروزی گانسو)، از کانون‌های بازرگانی بین‌المللی در زمان جاده ابریشم، خدمت می‌کرد. سابائو (薩保) ترجمه چینی اصطلاح سغدی s′rtp′w به معنای «ساربان» است، اما بعداً معنی فرد مسئول امور بین‌المللی و مذهبی مهاجران آسیای میانه که در آن زمان در چین ساکن شده بودند را به خود گرفت.

بر اساس این کتیبه، ورکک در مناطق غربی زندگی کرده بود، اما به چانگ‌آن نقل مکان کرده بود. پدربزرگ او «رشِت‌وَنتَک»[۷] در میهن خود ساربان بود. نام پدرش وَناوَک[۸] بود، اما هیچ شغلی برای او ذکر نشده‌است. ورکک در دوره داتونگ (۵۴۶–۵۳۵) در دوران سلسلهٔ لیانگ به عنوان رئیس بخش قضایی دفتر ساربانان گمارده شد. سپس در سال پنجم همان سلطنت (۵۳۹)، او به عنوان ساربان ارشد در لیانگ‌ژو منصوب شد. او در سال ۵۷۹ در سن ۸۶ سالگی درگذشت. همسرش ویوسی یک ماه بعد درگذشت. این آرامگاه توسط سه پسر آنها ساخته شد و تدفین آن‌ها یک سال بعد در سال ۵۸۰ انجام شد.

گور[ویرایش]

گذرگاه و اتاق تدفین ورکک.[۹]
ترسیمی از ضلع جلویی (جنوبی) تابوت ورکک.[۱۰]

طول کل مقبره ۴۷٫۲۶ متر بود، با مسیری شیبدار و محوطه‌ای که با زاویه سمت ۱۸۶ درجه رو به جنوب قرار دارند. این مقبره شامل یک سطح شیبدار، محوطه، تونل، یک راهرو و یک اتاقک است. تعداد محوطه‌ها و تونل‌ها هر دو پنج عدد می‌باشد. راهرو ۲٫۸ متر طول، ۱٫۵ متر عرض و ۱٫۹ متر ارتفاع با سقف قوسی دارد. محوطه اصلی مستطیل شکل است، ۳٫۷ متر طول از شرق به غرب و ۳٫۵ متر از شمال به جنوب دارد.

بین سطح شیبدار و محفظه داخلی دو دروازه مهر و موم شده از آجر و سنگ وجود دارد. کتیبه و ستون‌های کناری دروازه سنگی با نقش‌های انگور در هم تنیده، طرح برگ کنگره، نوازندگان آسمانی، و لوکاپالاها ([نگهبانان جهت‌های اصلی در اساطیر بودایی و هندو]) حکاکی شده‌اند. نقاشی‌های دیواری در گذرگاه شیب‌دار و مقبره اصلی دیده می‌شوند، اما به دلیل شرایط نامناسب، تشخیص موضوع نقاشی‌ها ممکن نیست. یک تابوت سنگی در قسمت میانی-شمالی اتاقک کشف شده‌است.

این مقبره مورد دستبرد قرار گرفته بود، و باستان‌شناسان از میان اشیای باقی مانده، یک گوشواره طلا، یک انگشتر طلا و یک سکه طلا که تقلیدی از سکه‌های بیزانس است را شناسایی کردند.[۱۱][۱۲]

تابوت سنگی[ویرایش]

نمای پشت آرامگاه (بدون سقف) با صفحات جانبی

گور سنگی ۲٫۴۶ متر طول، ۱٫۵۵ متر عرض و ۱٫۵۸ متر ارتفاع دارد و به شکل یک خانه یا معبد چینی با چهارچوب چوبی و سقف شیروانی شرقی ساخته شده از ورقه‌های سنگی با تزئینات طلاکاری شده و اصلی می‌باشد. پایه، دیواره‌های میانی و سقف، اجزای اصلی تابوت را تشکیل می‌دهند. به گفته مورخ هنر آمریکایی وو هونگ، تابوت‌های سنگی به شکل خانه در اصل در استان غربی سیچوآن در طول دوره دودمان هان (۲۰۲ قبل از میلاد - ۲۲۰ میلادی) سرچشمه می‌گیرند. این نوع تابوت نمادی از یک نوع ارتباط قومی است، زیرا توسط چینی‌های بومی که در چین مرکزی و جنوبی زندگی می‌کردند استفاده نمی‌شد، بلکه ترجیح ژیان‌بی‌ها، سغدی‌ها، و مردمان دیگر چینی یا با ریشه‌های غیر چینی بود که به چین شمالی و جنوبی از چین غربی مهاجرت کرده بودند.[۱۳]

تابوت سنگی ورکک با نقوش برجسته زیادی تزیین شده‌است که جزئیات معماری پنهان و یک برنامه تصویری پیچیده را منتقل می‌کند.[۱۴] چهار طرف آن با خدایان محافظ چهار دست، همراه به دیگر الوهیت‌های مزدیسنا، صحنه‌های قربانی کردن، عروج به بهشت، ضیافت، شکار و راهپیمایی حک شده‌است. موضوعات و سبک آنها ویژگی‌های مناطق غربی (آسیای مرکزی) را نشان می‌دهد. مورخ فرانسوی اتین د لا وایسیر استدلال می‌کند که شمایل نگاری این نقش برجسته‌ها نشان‌دهنده تلفیقی مذهبی با ترکیب نمادهای آیین مانوی و مزدیسنا در هنر تدفین است.[۱۵] با وجود اینکه این تابوت سبک منحصربه‌فردی برای ایجاد یک مدل مینیاتوری از یک معبد سنتی چینی به کار گرفته‌است، چینی‌سازی مقبره ورکک در مقایسه با دو مقبره سغدی دیگر یعنی مقبره کانگ یه و مقبره آن جیا در پایین‌ترین سطح قرار دارد.[۱۶]

  • تابوت سنگی باز ورکک، همراه با اسکلت.[۹]
    تابوت سنگی باز ورکک، همراه با اسکلت.[۹]
  • اشیای کشف شده مقبره ویرکاک.[۹]
    اشیای کشف شده مقبره ویرکاک.[۹]
  • سکه طلا کشف شده در مقبره ورکک (تقلیدی از سکه‌های طلای بیزانس).[۹]
    سکه طلا کشف شده در مقبره ورکک (تقلیدی از سکه‌های طلای بیزانس).[۹]
  • جواهرات طلای مقبره ورکک.[۹]
    جواهرات طلای مقبره ورکک.[۹]

سنگ‌نبشته[ویرایش]

سنگ‌نبشته سغدی و چینی[ویرایش]

متن سنگ‌نبشته به شرح زیر است:

سنگ‌نبشته به زبان سغدی
سنگ‌نبشته به زبان چینی

(در دوران) داشیانگ از (سلسله) ژوی بزرگ، سال ۲، در نخستین ماه از سال موش، در ۲۳ امین روز. چنان بود: مردی از خاندانی از (کِش)، در گوزانگ نشیمن گزید. او از امپراتور عنوان سابائوی [ساربان] گوزانگ را داشت، در سرزمین سغدی‌ها، او زمیندار بود. نام او ورکک بود، پسر وانوک، (یعنی) وانوکِ پسر سابائو. و همسرش، زاده‌شده در شین‌پینگ، وییوسی نام داشت. و ورککِ سابائو با همسرش در شین‌پینگ در سال خوک، در هفتمین روز از ششمین ماه، در روزی که خرگوش نام نهاده شده بود، ازدواج نمود. و متعاقباً، اینجا در شیانیانگ [نام قدیمی چانگ‌آن] در سال خوک، در هفتمین روز از پنجمین ماه، خود (ورکک) درگذشت. و همسرش نیز در هفتمین روز از ششمین ماه، روزی که خرگوش نامیده شده بود، در همان سال ازدواج، همان ماه، همان روز از دنیا رفت. هیچ موجود زنده‌ای که زاده می‌شود از مرگ گریزی ندارد؛ علاوه بر این، به کمال رساندن دورهٔ زیست در جهان زندگان دشوار است. ولی این بسی دشوارتر است که، بدون آگاهی (از آن)، شوهر و زنی در همان سال، همان ماه، همان روز یکدیگر را (برای اولین بار) در جهان انسان‌ها ببینند (و) همچنین در بهشت، (به طوری که) آغاز زندگی مشترک آنها (در هر مکان) در همان دوره باشد. این آرامگاه سنگی توسط ورِشمان-وَنده، ژیمَت-وَنده (و) پروت-وَنده ساخته شد، برای یافتن جایگاهی شایسته برای پدر (و) مادر (خود).

— سنگ نبشته آرامگاه ورکک.
ترجمه از زبان سغدی توسط نیکلاس سیمز-ویلیامز.[۱۷]
  • نمای جلویی (جنوبی) تابوت با تقارن رسمی دقیق در اطراف یک درب بزرگ دو لنگه سازماندهی شده‌است. ** کتیبه‌های سغدی و چینی از شرح مسیر شغلی ساکنان آرامگاه بالای در قرار گرفته‌اند. یک جفت صفحه داخلی با نقش یک خدای نگهبان در هر یک، در دو طرف درب قرار دارند و یک جفت صفحه بیرونی وجود دارد که دارای سه بخش هستند. در هر صفحه بیرونی از بالا به پایین، گروهی از نوازندگان سغدی، یک پنجره تزئین شده و در کنار آن یک جفت از افراد غیر سغدی، و یک نیم انسان - نیم پرندهٔ کشیش که در مقابل آذر (ایزد) و آتشدان قابل حمل ایستاده، به تصویر کشیده شده‌اند.

سمت‌های تابوت[ویرایش]

سمت چپ
صفحه ۳: حاکم سوار بر اسب در حال شکار است، در پایین کنده‌کاری یک کاروان تجاری در حال حرکت است.
صفحه ۲: تصویر ورکک جوان و پدرش در حال ملاقات با یک زوج سلطنتی.
صفحه ۱: تصویر موجود الهی در حال وعظ یا خطابه
سمت پشت
صفحه ۸: تصویری از یک فرد خردمند در غار و یک «نجات فرشته‌وار»
صفحه ۷: صحنه‌ای از یک مهمانی، با پنج مرد نشسته بر قالیچه در حال تبادل نوشیدنی.
صفحه ۶: تصویر ورکک و همسرش سوار بر اسب
صفحه ۵: تصویر باشکوه زوج سلطنتی در یک پذیرایی بزرگ
صفحه ۴: تصویر یک کاروان تجاری
سمت راست
صفحه ۱۱: نمایی از روان ورکک و وییوسی، سوار بر اسب، و موجودات بالدار
صفحه ۱۰: تصویر پیکره‌های بالدار و یک جفت اسب بالدار
صفحه ۹: تصویر «قبول در بهشت»

شش صفحه حاوی شرح زندگینامه ویرکاک (صفحات شماره ۲ تا ۷) از صفحه میانی سمت چپ آغاز شده و در صفحه ماقبل آخر سمت پشت تابوت خاتمه می‌یابند. در ابتدا و انتهای این صفحات زندگی‌نامه‌ای دو صفحه مستقل مذهبی (صفحات ۱ و ۸) قرار دارد، و در سمت راست (شرق) تابوت نیز شاهد سه صفحه مذهبی دیگر (صفحات ۹ تا ۱۱) هستیم.[۱۴] در ادامه توصیفِ این شش صفحه زندگی‌نامه‌ای توسط آلبرت داین آورده شده‌است:[۱۸]

صفحه ۲: ورکک جوان و پدرش سوار بر اسب در حال ملاقات با یک زوج سلطنتی‌اند که تاج روی سرشان نشانه مقام آنهاست. صفحه ۳: حاکم در حال شکار است و در پایین صفحه یک کاروان در حال حرکت به چشم می‌خورد. صفحه ۴: کاروان در کنار رودخانه استراحت می‌کند و سغدی‌ها، احتمالاً هنوز ورکک و پدرش، با حاکم دیگری که در خیمه یا یورت خود نشسته‌است دیدار می‌کنند. صفحه ۵: زوج سلطنتی پذیرایی باشکوهی را برگزار می‌کنند که در آن موسیقی و رقص مشاهده می‌شود. صفحه ۶: ورکک، که اینک بزرگ شده‌است، به همراه همسرش سوار بر اسب دیده می‌شوند. سایه‌بان‌هایی از هر دوی آنها محافظت می‌کنند. صفحه ۷: این صفحه یک مهمانی را به تصویر می‌کشد که در آن پنج مرد در قسمت بالایی، روی قالیچه‌ای نشسته و در حال تبادل نوشیدنی هستند. نوازندگان و خدمتکاران با ظرف‌های بزرگ غذا آنها را احاطه کرده‌اند. در پایین مهمانی، پنج زن نیز روی فرشی نشسته و مشغول نوشیدن هستند.

توصیف پنج صفحه مذهبی به قلم سوزانا گولاکسی:[۱۴]

  • صفحه ۱: موجود الهی در حال وعظ یا خطابه: صحنه‌ای متشکل از نه پیکر که بر اساس یک سلسله مراتب بصری واضح سازماندهی شده‌اند. پیکره اصلی یک موجود الهی است در حال خطابه و تعامل با دو فرد عادی، محصور شده توسط دو گروه از سه پیکره نشسته. در جلوی موجود الهی به سمت چپ یک زوج (اشاره به ورکک و وییوسی) قرار دارند که با دست‌های چفت شده بر روی پاشنه‌های خود نشسته و حالتی از احترام و نیایش دارند.
  • صفحه: فرد خردمند در غار و نجات فرشته‌وار: طرح یک فرد دانا در یک غار قسمت بالایی کنده‌کاری را دربر می‌گیرد. صحنه در یک چشم‌انداز کوهستانی جنگلی که با درختان شکوفه‌دار قاب شده‌است جریان دارد. پیکر این فرد خردمند با پاهای روی هم نشسته به حالتی غیررسمی قرار گرفته و با دست راست به حیوان کوچکی شبیه به میمون اشاره می‌کند. در پایین صحنه موجودات بالدار یا فرشته‌وار در حال پرواز بر فراز آب دیده می‌شوند و یک مرد و یک زن (احتمالا نماد ورکک و وییوسی) به چشم می‌خورد.
  • صفحه ۹: «ورود به بهشت»: قسمت بالایی این تابلو زوجی را نشان می‌دهد (که نماد روح ورکک و وییوسی پس از مرگ هستند) که توسط وِشپَرکَر - ایزد سغدی هوا - به عنوان مسافرانی که تازه‌وارد شده‌اند، بر روی پاشنه پا و در دست داشتن بشقاب پایه دار و جام می، مورد استقبال قرار می‌گیرند. نیمه پایینی پل چینود را به تصویر می‌کشد.
  • صفحه ۱۰: یک پیکره بالدار، یک پیکره در حال سقوط، و یک جفت اسب بالدار": در سمت راست بالا، یک پیکره بالدار، با شیئی کوچک در دست چپ، در حال پرواز در جلوی یک جفت اسب بالدار نشان داده شده‌است. مستقیماً در زیر آن، یک پیکره در حال سقوط منحصر به فرد وجود دارد که ردایی بلند با موهایی جمع شده در یک گره بالایی پوشیده‌است. در نیمه پایین صحنه گستردهٔ پل چینوت از پانل قبلی به تصویر کشیده شده‌است.
  • صفحه ۱۱: آخرین لوح. تعدادی از پیکره‌های بالدار را نشان می‌دهد که در جهتی مخالف صفحه دهم، یعنی به سمت چپ پرواز می‌کنند. سواران - یک مرد و یک زن - نشان دهنده ارواح ورکک و وییوسی هستند. متن سواری آنها که توسط نوازندگان آسمانی احاطه شده‌است، به ورود آنها به گرودمان اشاره دارد، بهشت زرتشتی که به عنوان «خانه سرود» شناخته می‌شود.

هپتالیان[ویرایش]

هپتالیان در تصاویر مقبره ورکک به‌عنوان چهره‌های سلطنتی با تاج‌های استادانه به سبک ساسانی که در کاخ‌ها، یورت‌های عشایری ظاهر می‌شوند یا در تابلوهای ۲ تا ۵ شکار می‌کنند، حضور دارند. درنتیجه ورکک ممکن است در طول سال‌های جوانی‌اش (او حدود ۶۰ سال داشت که هپتالیان توسط اتحاد ساسانیان و ترک‌های گوک‌ترک بین سال‌های ۵۵۶ و ۵۶۰ میلادی نابود شدند)، در درجه اول با هپتالیان مراوده داشته باشد.[۱۹] برعکس، تصاویر موجود در مقبره آن جیا (که ۲۴ سال جوان‌تر از ویرکاک بود) نشان‌دهنده حضور گسترده گوک‌ترک‌ها است، که احتمالاً شریک اصلی تجاری او در طول زندگی فعالش بوده‌اند.[۱۹] در مقبره آن جیا، هپتالیان اساساً غایب هستند، یا احتمالاً یک بار به عنوان یک فرمانروای رعیت در خارج از یورت خاقان ترک نشان داده شده‌است.[۱۹]

همانندی‌ها[ویرایش]

سنگ‌نوشته مقبره لی جینگزون، ۶۰۸ میلادی

مقبره ورکک با مقبره لی جینگزون (به چینی: 李静训)، (۶۰۰–۶۰۸ میلادی) یک شاهدخت از دودمان سوئی با وابستگی قومی خارجی قابل مقایسه است، که سنگ‌نوشته مقبره او در نزدیکی لیانگ‌جیاژوانگ در شی‌آن، استان شاآنشی، چین یافت شد.[۲۰] مقبره باشکوه او حاوی مصنوعات بسیاری از جاده ابریشم و اشیایی با سبک خارجی بود.[۲۰][۲۱] این مقبره شامل جام‌های طلا، یشم، ظروف چینی و اسباب‌بازی، و همچنین سکه‌ای از پادشاه ساسانی پیروز یکم (۴۵۹–۴۸۳ م) بود.[۲۱] تصور می‌شود که مصنوعات مقبره بازتابی از پیشینه قومی شمالی شاهزاده خانم است.[۲۰] این نوع سنگ‌نوشته با سنن مقبره‌های سوگدی در چین، مانند مقبره ورکک مرتبط است.[۲۰]

نگارخانه[ویرایش]

  • محل مقبره شی جون / ورکک (نقطه قرمز) در شی‌آن
    محل مقبره شی جون / ورکک (نقطه قرمز) در شی‌آن
  • نقشه کپی سمت چپ (غرب) از سنگ‌نوشته مقبره ویرکاک.
    نقشه کپی سمت چپ (غرب) از سنگ‌نوشته مقبره ویرکاک.
  • نقشه کپی سمت راست (شرق) از سنگ‌نوشته مقبره ویرکاک.
    نقشه کپی سمت راست (شرق) از سنگ‌نوشته مقبره ویرکاک.
  • تصویر صحنه پل چینوت، سمت راست.
    تصویر صحنه پل چینوت، سمت راست.

جستارهای وابسته[ویرایش]

منابع[ویرایش]

  1. ↑ Li, Yusheng (2016). "STUDY OF TOMBS OF HU PEOPLE IN LATE 6TH CENTURY NORTHERN CHINA". Newsletter di Archeologia. 7: 125, Fig.17.
  2. ↑ [[۱](http://china.org.cn/english/features/Archaeology/131272.htm) "Ancient Tombs of Laowai Found"]. china.org.cn. 2005. Retrieved 30 November 2018. {{cite web}}: Check |url= value (help)
  3. ↑ Dien, Albert E. (2003). "Observations Concerning the Tomb of Master Shi". Bulletin of the Asia Institute. 17: 105–115. JSTOR 24049308.
  4. ↑ GRENET, Frantz (2020). [[۲](https://journals.openedition.org/annuaire-cdf/pdf/15896) Histoire et cultures de l'Asie centrale préislamique]. Paris, France: Collège de France. p. 320. ISBN 978-2-7226-0516-9. Ce sont les décors funéraires les plus riches de cette époque, venant juste après ceux de la famille impériale; il est probable que les sabao étaient parmi les éléments les plus fortunés de la population. {{cite book}}: Check |url= value (help)
  5. ↑ Hansen, Valerie (2015). [[۳](https://books.google.com/books?id=FDdRDAAAQBAJ&dq=Wirkak+wolf&pg=PA145) The Silk Road: A New History]. Oxford: Oxford University Press. p. 145. ISBN 978-0-19-021842-3. {{cite book}}: Check |url= value (help)
  6. ↑ Hsieh, Chin-yü (27 February 2015). [[۴](https://storystudio.tw/article/gushi/狼男與黎明少女：六世紀粟特移民的婚姻/) "【絲路控】狼男與黎明少女：六世紀粟特移民的婚姻"] [Wolf Man and Maiden of Dawn: A Marriage of the 6th-Century Sogdian Immigrants]. storystudio.tw [zh] (به چینی (تایوان)). Retrieved 4 December 2018. 她叫維優斯 (Wiyusī)，意思是「黎明」. {{cite web}}: Check |url= value (help)
  7. ↑ Rštßntk (阿史盤陁, Ashipantuo)
  8. ↑ Wn’wk (阿奴伽/Anujia)
  9. ↑ ۹٫۰ ۹٫۱ ۹٫۲ ۹٫۳ ۹٫۴ Tan, Panpan; Yang, Junchang; Liu, Yan; Zheng, Yaozheng; Yang, Junkai (1 July 2020). "Technological characterization of gold jewellery from the Sogdian tomb of Shi Jun (d. 579 CE) in Xi'an, Shaanxi Province". Scientific Reports (به انگلیسی). 10 (1): 10804. Bibcode:2020NatSR..1010804T. doi:10.1038/s41598-020-67788-8. ISSN 2045-2322. PMC 7330028. PMID 32612241.
  10. ↑ "Shi Jun's Sarcophagus (photographs)". sogdians.si.edu.
  11. ↑ Guo, Yunyan (9 July 2018). [[۵](http://www.nxkg.org.cn/index.php?m=content&c=index&a=show&catid=15&id=442) "關於西安北周史君墓出土金幣仿製品的一點補充"]. nxkg.org.cn (به چینی ساده‌شده). Retrieved 30 November 2018. {{cite web}}: Check |url= value (help)
  12. ↑ [[۶](http://www.kaogu.cn/en/Publication/New_books/2014/0505/46047.html) "Shi Jun Tomb of the Northern Zhou Dynasty"]. kaogu.cn. 2014. Retrieved 30 November 2018. {{cite web}}: Check |url= value (help)
  13. ↑ Huang, Bing (2021). "Deciphering the Shi Jun Sarcophagus Using Sogdian Religious Beliefs, Tales, and Hymns". Religions. 12 (12): 1060. doi:10.3390/rel12121060.
  14. ↑ ۱۴٫۰ ۱۴٫۱ ۱۴٫۲ Gulácsi, Zsuzsanna (2012–2016). [[۷](https://www.academia.edu/30480398) "The Religion of Wirkak and Wiyusi: The Zoroastrian Iconographic Program on a Sogdian Sarcophagus from Sixth-Century Xi'an"]. academia.edu. Retrieved 30 November 2018. {{cite journal}}: Check |url= value (help)
  15. ↑ De La Vaissière, Étienne (2015). [[۸](https://www.academia.edu/20031662) "Wirkak: Manichaean, Zoroastrian, Khurramî?"]. academia.edu. Retrieved 30 November 2018. {{cite journal}}: Check |url= value (help)
  16. ↑ Wu, Tʻien-tʻai, ed. (2015). [[۹](https://books.google.com/books?id=bsYgpuud5gMC&dq=康業墓+漢化&pg=PA290) 族群與社會] [Ethnicity and Society] (به چینی (تایوان)). Taipei: Wu-Nan Book. p. 290. ISBN 9789571141756. Retrieved 1 December 2018. {{cite book}}: Check |url= value (help)
  17. ↑ Sims-Williams, Nicholas (October 2021). [[۱۰](https://www.cambridge.org/core/journals/bulletin-of-the-school-of-oriental-and-african-studies/article/sogdian-epitaph-of-shi-jun-and-his-wife/E8CBF0953D78B768D5E1E60D4A8BFADA) "The Sogdian epitaph of Shi Jun and his wife"]. Bulletin of the School of Oriental and African Studies. 84 (3): 505–513. doi:10.1017/S0041977X21000732. {{cite journal}}: Check |url= value (help)
  18. ↑ Dien, Albert E. (2009). "The Tomb of the Sogdian Master Shi: Insights into the Life of a Sabao" (PDF). edspace.american.edu. Retrieved 30 November 2018.
  19. ↑ ۱۹٫۰ ۱۹٫۱ ۱۹٫۲ خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب <ref>‎ غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نام FG141 وارد نشده است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.).
  20. ↑ ۲۰٫۰ ۲۰٫۱ ۲۰٫۲ ۲۰٫۳ خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب <ref>‎ غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نام MW وارد نشده است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.).
  21. ↑ ۲۱٫۰ ۲۱٫۱ خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب <ref>‎ غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نام VCL وارد نشده است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.).

پیوند به بیرون[ویرایش]

برگرفته از «https://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=آرامگاه_ورکک&oldid=39083135»