ملت‌سازی در افغانستان

ملت‌سازی در افغانستان، ملت‌سازی فرایند ساختن یک هویت ملی با استفاده از قدرت حکومت است. هدف از این فرایند، نزدیک‌سازی مردم درون یک حکومت است تا از نظر سیاسی در بلندمدت پایدار و قابل دوام بماند. برای ملت‌سازی ممکن است از پروپاگاندا یا توسعه گسترده زیرساختی برای پروردن هماهنگی اجتماعی و رشد اقتصادی استفاده شود. اساسی تلاش‌هایی جهت پشتون‌سازی در طی دویست و پنجاه سال گذشته برای پذیرفتن هویتی واحد با شکست روبرو شده‌است. درست است که رویکرد از بالا به پایین دولت‌سازی در مواردی (مانند دودمان چین یا امپراطوری عثمانی) نتیجه داده‌است اما اکثر دولت‌ها نه با زور بلکه با سازش و همکاری ایجاد شده‌اند. تمرکز موفقیت‌آمیز قدرت تحت نهادهای دولتی بیشتر با موافقت و همکاری افرادی که در آن کشور زندگی می‌کنند ایجاد شده‌است. در این مدل، دولت برخلاف میل مردم بر جامعه تحمیل نمی‌شود بلکه نهادهای دولتی با مشروعیت‌شان را با داشتن حداقلی از حمایت مردمی تقویت می‌کنند. زبان فارسی به عنوان نخستین زبان، و زبان ارتباط دهنده مردم افغانستان به‌شمار می‌آید. طبق آمار زبان فارسی به عنوان زبان مادری و زبان رابط مورد استفاده ۴۵ درصد مردم معرفی شده‌است. همچنین زبان پشتو ۴۸ درصد، زبان ازبکی ۱۱ درصد، زبان انگلیسی ۶ درصد، زبان ترکمنی ۳ درصد، زبان اردو ۳ درصد، زبان پشه‌ای ۱ درصد، زبان نورستانی ۱ درصد، زبان عربی ۱ درصد و زبان بلوچی کمتر از ۱ درصد اعلام شده‌است. طبیعی است که مجموع درصدهای ذکر شده از ۱۰۰ بیشتر می‌باشد زیرا مناطق زیادی در افغانستان دوزبانه هستند. به نوشته واشینگتن پست، آمریکا ۱۳۳ میلیارد دلار صرف بازسازی، برنامه‌های کمک، و هزینه نظامی در افغانستان کرده که از هر کشور دیگری بیشتر است.

چالش‌های ملت‌سازی

قوم‌گرایی

یکی از بزرگ‌ترین چالش‌های روبروی ملت‌سازی در افغانستان تبعیض و قوم‌گرایی اقوام افغانستان می‌باشد. سرکوب‌های شدید و خونین که بارها به دلیل قبیله‌گرایی باعث کند شدن پیشرفت اقتصادی در کشور شده‌است. به جرات می‌توان گفت که یکی از جدی‌ترین دلایل عدم موفقیت دولت افغانستان در مواجهه با بحران‌های داخلی و حتی خارجی از زمان سقوط حکومت ظاهرشاه تاکنون، قوم‌گرایی و اولویت قومیت بر ملیت در پذیرش مسئولیت‌ها و پست‌های دولتی بوده‌است. هرچند در ماده ۴ قانون اساسی افغانستان به صراحت بیان شده‌است که حاکمیت ملی در افغانستان به ملت تعلق دارد که به‌طور مستقیم یا توسط نمایندگان خود آن را اعمال می‌کند و ملت افغانستان عبارت است از تمام افرادی که تابعیت افغانستان را دارا باشند و در ادامه این ماده ملت افغانستان را متشکل از اقوام تاجیک، پشتون، هزاره، ازبک، ترکمن، بلوچ، پشه‌ای، نورستانی، ایماق، عرب، قرغیز، قزلباش، گوجر، براهوی و دیگر اقوام می‌خواند، اما در بسیاری اوقات متأسفانه این اولویت دادن بر ملت بودن نسبت به وابستگی به قوم، در نظر گرفته نمی‌شود. سیاست نه‌چندان وحدت‌بخش دولت طی چند سال گذشته و عدم شفافیت روند انتخابات در اغلب دوره‌های گذشته به‌ویژه دو دوره اخیر که منتهی به انتخاب رئیس‌جمهوری حاضر شد و باعث مناقشه‌ای جدی میان اشرف غنی و دکتر عبدالله عبدالله شد، در تمام این سال‌ها ادامه پیدا کرده و عدم حمایت جدی از حقوق اقوام گوناگون از هزاره‌ها تا تاجیک‌ها و دیگر اقوام و محروم‌ماندن آنان از سهیم بودن در قدرت و تصمیم‌گیری‌های سیاسی، سبب هرچه ضعیف‌تر شدن دولت مرکزی شده و در واقع نه اقوام، بلکه خود دولت را از نیروی حمایت همه مردم فارغ از قوم و نژاد، محروم کرده‌است.

مفهوم مبهم سیاسی اجتماعی واژهٔ افغان

اَفغان یا اَفغان‌ها از نظر تاریخی برای اشاره به قوم پشتون بوده‌است در قرن نوزدهم میلادی، اصطلاح «افغان» نیز توسط نویسندگان مختلف به عنوان مترادف «پشتون» مورد استفاده قرار گرفت.

کشور افغانستان در سال ۱۳۴۳ ه‍.ش واژهٔ «افغان» را به عنوان هویت ملی هر افغانستانی به تصویب رساند ولی هنوز مفهوم این واژه برای ساکنان افغانستان مشخص نیست. از سویی این واژه در قانون اساسی هویت ملی همه مردم افغانستان درج شده‌است.